مقصر کیست؟

به نقل از ایران‌اکونومیست"بنا بر گزارش واصل از استان مرکزی در مورخ 23 مرداد خودور پرایدی که دو روز قبل به مرکز معاینه فنی رجوع و به علت نقص فنی به تعمیرگاه ارجاع داده شده بود بعد از مراجعه مجدد و اعلان ان که به علت گرانی و هزینه زیاد مقدور به تعمیر و درست کردن خودور خود نیست و از مرکز مذکور تقاضا صدور گواهی معاینه فنی را داشته است. به علت سیستمی بودن سامانه سیمفا و عدم دسترسی کاربران مراکز در ارسال داده ها این امکان وجود نداشته این مطلب موجب اعتراض راننده می گردد. بعد از گذشته زمانی کوتاه راننده با تعدادی از هم ولایتی ها خود با قمه و چماق به مرکز حمله کرده و پرسنل معاینه فنی مورد ضرب و شتم قرار داده اند به گونه ای که این افراد به علت جراحت و خونریزی از طریق اوژانس به بیمارستان منتقل شده اند.پلیس در این در گیری شدید برای متفرق کردن اقدام به تیر هوای نموده تا افراد خاطی متفرق شوند در انتها هم پرسنل معاینه فنی را از محل در گیری در معاینه فنی دور کرده اند."
سوالی که در ذهن هر خواننده مطرح خواهد شد علت این گونه درگیری ها در چیست و ایا این مورد برای اولین بار بوده و یا به صورت دائمی مراکز معاینه فنی دچار چنین تنشی هستند و اگر این وضعیت حاکم بر مراکز معاینه فنی باشد چه راهکار باید اندیشیده شود و سبب این در گیری ها در کجاست و مسبب این بی سامانی ها چه کسانی هستند؟
برای واکاوی این گونه تنش های اجتماعی سوال های متعدد دیگر هم می توان داشت اما بنا بر محدویت در صفحات نشریه وجود دارد به مسائل کلی بسنده کرده و در مجالی دیگر به ابعاد این تنش های اجتماعی خواهیم پرداخت.
البته واقیعتی که نمی توان ان را انکارکرد،این درگیری ها نه تنها در مراکز معاینه بلکه در دیگر مناسبات اجتماعی هم به کرار موجب پریشانی خاطر شهروندان را بوجود اورده است.یکی از مهم ترین عوامل ریشه در قوانین غیر علمی و انتزاعی داشته و این امر سببی بوده تا دستگاه های مختلف دولتی به صورت سیلقه ای و سازمان محور با قوانین برخورد کنند تا ان جا که باعث ایجاد این چنین تنش های در سطح اجتماع بوده است.
یکی از همین قوانین انتزاعی و غیر علمی را می توان قانون هوای پاک دانست.نگارندگان این قانون پنداری که در ایران زندگی نمی کردند و فقط از پشت میزها خود و بنا بر تصورات وهم انگیز و با نگاه به جوامع اروپایی این قانون را تدوین کرده اند.
ریشه غیر علمی بودن قوانین را در عدم دید سیستمی  برای تدوین باید دانست. در تفکر سیستمی برای آن که بتواند موثرتر و کارآتر فعالیت های لازم را انجام داد می بایست نوعی نگرش متفاوت از نگرش عادی حکمفرما باشد که ادراکی کلی و همه جانبه و سیستماتیک از فرایند مورد نظر را فراهم آورد. این نوع دیدگاه را نگرش سیستمی نامیده اند. در نگرش سیستمی بر خلاف نگرش جزیی نگر،نگرشی کلی نگر حاکم بوده و همه تبعات و اثرات حرکات و تصمیم ها در فرایند مورد بررسی قرار می دهد. در یک تعریف کلی و عام، سیستم مجموعه از از اجزاست که با همدیگر در تعامل هستند و هدف ویژه ای دنبال می کنند و این هدف مشترک موجب ایجاد سینرژی و هم افزایی خواهد شد.
در ماده هشت قانون هوای پاک تعیین سن فرسودگی برای انواع وسایل نقلیه اورده شده است.در تبصره های یک و دو همین ماده راهکار جهت اجرا و نوسازی ناوگان مطرح شده اما فقط در سطح یک نوشتار.
تجریشی معاون محیط انسانی سازمان محیط زیست درخصوص وضعیت نابسامان خودروسازی در کشور نیز توضیح داد:
خودروسازی می‌توانست باعث توسعه صنعتی کشور شود اما این کارخانه‌ها که هنوز هم حالت صنعتی پیدا نکرده‌اند حتی نتوانستند به وعده‌های سال 98-97 خود برای تامین 200 دستگاه تاکسی عمل کنند در شرایطی که بانک‌ها هم پا به میدان گذاشتند و برای تامین مناسب مالی به خودروسازان پیشنهاد دادند."
هنگامی ما در تامین 200 خودور مشگل داریم حال نوسازی ناوگان دورن شهری یک توهم بیش نخواهد بود.این جزیی نگری وقتی بیشتر خود نشان می دهد که نیاز ان از طرف مدیران این سازمان های اعلان می شود.
مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری کشور گفت: یکی از مشکلات موجود در خصوص نوسازی ناوگان تاکسیرانی، انباشت تعداد زیاد تاکسی‌های فرسوده است به طوری که در حال حاضر ۱۵۰هزار دستگاه تاکسی فرسوده در کشور داریم. مرتضی ضامنی در ادامه افزود:
"اگر اقدامات لازم برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی انجام نشود، تعداد تاکسی های فرسوده کشور تا پایان امسال به ۱۹۲ هزار تاکسی می‌رسد و در سال ۱۴۰۰ تعداد تاکسی‌های فرسوده به ۲۴۳ هزار دستگاه خواهد رسید."
رئیس مرکز هوا و اقلیم سازمان محیط زیست با بیان اینکه افزایش ناگهانی قیمت خودروها منجر به افزایش گواهی اسقاط نشده و این مساله باعث کاهش رغبت دارندگان خودروهای فرسوده به اسقاط شده است، گفت: بیش از ۳۳ درصد ناوگان حمل و نقل کشور فرسوده است، این در حالی است که براساس تحقیقات، خودرو اسقاط ۲۰ _ ۲۵ درصد آلودگی‌شان نسبت به دیگر خودروها بیشتر است. مصرف سوخت این خودروها ۲.۵ برابر خودروهای سالم است.
دید غیر سیستمی و جزایی نگر در یک فرایند یعنی همین،سازمان محیط زیست بدون در نظر داشتن شرایط ناوگان حمل و نقل عمومی حکم به عدم صدور بیمه نامه و معاینه فنی صادر می کند و از سو دیگر مدیران ذیربط در سازمان های از نبود امکانات و عدم انجام این فرایند می گویند.سازمان محوری و ارائه سلایق شخصی بجای تصمیات هم سو عاملی برای از دست رفتن انرژی انسانی و منابع مالی خواهد بود
در بخش خودورهای شخصی معضلات و چالش موجود به صورتی دیگر موجبات تنش های اجتماعی شده است.براساس استاندارد 9181 استاندارد معاینه فنی تایید یه نوع (tape approval) اورده شده است.
در تعریف تائید نوع خودرو ، اطمینان حاصل نمودن از ویژگیهای ایمنی , زیست محیطی و عملکردی در طراحی و ساخت آن می باشد.و تطابق تولید، قابلیت تولید مطابق مشخصات، ویژگی‌های ایمنی و عملکردی و الزامات کیفی در تایید نوع می‌باشد.مبتی بر استاندارد 9624 .اگر بپذیرم که استاندارد خودورتولید بر اساس یورو 4 هم که باشد هنوز این خودوربه مرحله دریافت معاینه فنی نرسیده اند.استاندارد خودورهای که در چرخه حمل ونقل تردد می کنند بر اساس یورو 2 می باشند.چگونه سازمان متولی با لحاظ ان که هنگام ورود خودورها به چرخه و نقل در زمان تایید اولیه و زمان پلاک شدن با مجوز همین سازمان ها صورت می گیرد اما بعد از گذشته چهار سال به هنگام بازرسی و معاینه فنی خودور اعداد و ارقام دیگر برای تست صادر می شود.تمامی امور عنوان شده حاکی از این مطلب است که قوانین ناقص و غیر علمی که مبتنی بر تحلیل شرایط روز نیست بستری برای جزایی نگری سازمانی و تحمیل سلایق شخصی خواهد شد.
مورد دیگری که در مجال دیگر می بایست ان را مورد واکاوی قرار داد قطعات خودورهاست در طی سال گذشته تا پانصد در صد گرانی بر این بازار تحمل شده و از سو دیگر واردات قطعات بی کیفیت که به هنگام ورود کنترلی از طرف دستگاه اجرایی به درستی صورت نمی گیرد و شهروندان مغموم این اهمال کاری هستند.
تحمیل این گونه فرایند های بدون بسترسازی خود به عامل تنش اجتماعی تبدیل شده که نمونه ان در استان مرکزی اتفاق افتاده است.سه تن از پرسنل معاینه فنی به علت جراحات متعدد به بیمارستان منتقل شده اند و سو دیگر به خاطر دریافت یک گواهینامه معاینه فنی تعداد از افراد راهی زندان.سوالی که اکنون باید طرح شود ان که ایا این معضل اجتماعی دیگر حل شده است و دیگر مراکز معاینه فنی در خطر جانی قرار ندارد و به راستی مقصر کیست؟
عباس مجیدی نژاد/ رییس انجمن صنفی مراکز معاینه فنی خودرو کشور