نفت را بیش از آنکه کالایی اقتصادی بدانیم، ابزاری سیاسی است که در برخی موارد باعث نزدیکی کشورها شده و در مواردی نیز آتش جنگ را شعله‌ور کرده است. به طور مثال ایران و عربستان در مواقعی که از نظر سیاسی اختلاف داشتند، اما بر سر موضوع نفت پشت میز مذاکره نشستند و تصمیم واحد گرفتند.
همین اهمیت سیاسی باعث شده تا نفت ابزار تحریم علیه کشورهای تولیدکننده باشد و هر از گاهی به بهانه‌های مختلف از نقض حقوق بشر گرفته تا در آخرین مورد آن فشار بر سر برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، تحریم‌های نفتی اهرم فشار باشد و از ونزوئلا تا ایران را درگیر خود کند.
اما نگاهی به تاریخ تحریم‌ها نشان می‌دهد ابزار تحریم اگرچه با بهانه‌های سیاسی مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در تمامی موارد انگیزه‌های اقتصادی موتور محرکه آن بوده و بالا و پایین کردن قیمت نفت، دستیابی به بازارهای جدید و یا کنترل عرضه و تقاضا مهمترین این انگیزه‌ها به شمار می‌آید.
در آخرین تحریم نفتی جهان که آمریکا علیه صنعت نفت ایران اعمال کرده نیز رنگ و بوی اقتصاد به مشام می‌رسد. آمریکا ایران را به دلیل نقض برجام و به گفته خودش با هدف جلوگیری از دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای تحریم کرده است اما به اصله یکی دو ماه از آغاز تحریم‌ها دم خروس اقتصادی آن نمایان شده است.
**سهم خواهی از بازار آسیا
با تحریم همه جانبه صادرات نفت ایران گمانه‌زنی‌های اولیه نشان می‌داد که رقبای سنتی ایران از عربستان و عراق گرفته تا روسیه به سمت مشتریان ایران می‌روند تا سهم بیشتری از بازار را از آن خود کنند. حتی آمریکا پیش از اعمال تحریم‌ها از عربستان و امارات خواسته بود تا جای خالی نفت ایران در بازار را پر کنند تا مانع از افزایش قیمت نفت شوند.
با این حال عربستان در نشست اوپک و غیر اوپک بر تداوم توافق کاهش تولید تاکید کرده و روسیه نیز تولید نفت خود را کاهش داده تا آنجا که ماه گذشته میلادی نخستین ماهی بود که روسیه توافق تولید را به طور کامل اجرا کرده است.
اما تحرکات نفتی در آن سوی اقیانوس آرام در این مدت چندان هم آرام نبوده و آمریکا با افزایش تولید نفت شیل در تلاش است تا جای پای خود را به عنوان شریک انرژی در شرق آسیا محکم کند.
این در شرایطی است که تا پیش از این آمدن نفت شیل آمریکا به بازار آسیا و افزایش تولید آن توهم و بلوف تبلیغاتی به شمار می‌آمد اما انقلاب تکنولوژی به کمک شیل رفت تا شاهد سهم‌گیری آمریکا از بازار آسیا باشیم.
نفت خام آمریکا در حال پر کردن فضای خالی عرضه آسیا است پالایشگاه های آسیایی اگرچه به صورت تک‌محموله‌ای، مزه کردن نفت آمریکا را آغاز کرده‌اند.
**آمریکا خطری برای تولید کنندگان خاورمیانه نیست
با این حال رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران مععتقد است که آمریکا نمی تواند به عنوان یک تامین کننده مستمر نفت آسیا پا به میدان گذارد زیرا این کشور همچنان بزرگترین مصرف کننده نفت جهان است و واردات نفت این کشور نیز ادامه دارد.
«رضا پدیدار» گفته که صادرات به آسیا تک محموله ای بوده و تداوم آن امکان پذیر نیست زیرا روند رشد مصرف نفت خام آمریکا با روند رشد تولید فاصله دارد و این فاصله از طریق واردات تامین می شود.
وی بیشترین واردات نفت آمریکا را از کانادا عنوان کرد و گفت: البته آمریکا صادرات هم دارد اما همه صادرات مربوط به نفت خام نیست و بخشی از آن را میعانات گازی تشکیل می دهد.
این کارشناس حوزه انرژی تاکید کرد: بر اساس مطالعاتی که آژانس بین المللی انرژی انجام داده تا سال 2025 آمریکا با توجه به توسعه ای که روی نفت شیل انجام داده است، همچنان وارد کننده نفت باقی می ماند.
وی ادامه داد: آمریکا در تلاش است تا شیل را توسعه دهد اما این رشد نمی تواند تا آن حد باشد که هم واردات 1.3 میلیون بشکه ای از ونزوئلا را تامین کرده و هم صادرات آمریکا را تضمین کند زیرا قیمت تمام شده تولید هر بشکه نفت شیل 2.5 تا 3 برابر هزینه های تولید نفت متعارف است بنابراین آمریکا خطری برای تولید کنندگان خاورمیانه نیست.
**تولد نفت، بشکه‌ای چند؟
بالا بودن هزینه های تولید نفت شیل هزینه تولید یک بشکه نفت در ایران تقریبا یک نهم انگلستان، یک‌چهارم ونزوئلا و یک‌سوم آمریکا بوده و تقریبا 35 درصد از عربستان ارزانتر است. حتی با در نظر گرفتن سایر هزینه های جانبی شامل مالیات و سرمایه گذاری و هزینه های حمل، بهای تمام شده نفت ایران همچنان به شدت رقابتی و رتبه دوم دنیا را دارد بنابراین ایران می تواند همچنان برای فروش نفت خود تخفیف های زیادی را به مشتریان بدهد.
از سوی دیگر اگر آمریکا می خواهد تولید نفت شیل را در حد وسیع ادامه دهد، باید به دنبال قیمت های بالاتری باشد و این در شرایطی است که تاریخ نشان داده افزایش قیمت نفت عامل اصلی رکود در آمریکای مدرن است.
البته به نظر می رسد اقتصاد آمریکا بتواند قیمت بالای 100 تا 110 دلار را هم تحمل کند، اما قیمت های بالاتر از آن مشکل‌ساز خواهد شد.
**روی پنهان تحریم
با این حال معاون اسبق بین الملل شرکت ملی نفت ایران گفته که در مقابل 60 تا 70 میلیون بشکه نفت که در معاملات فیزیکی هر روز به فروش می رسد، 1.8 میلیارد بشکه نفت در معاملات کاغذی انجام می شود که بیشتر آن در دست آمریکاست بنابراین توان کافی برای کنترل قیمت را دارد و همانگونه که در گذشته نیز قیمت را بالای 120 نگه داشتند اکنون نیز می توانند سطح قیمت ها را تعیین کنند.
«محسن قمصری» البته تاکید کرده که برای بازی با قیمت نفت باید زمینه های اقتصادی و سیاسی لازم وجود داشته باشد.
به گفته وی اکنون در بازار حدود یک تا سه میلیون بشکه نفت مازاد وجود دارد.
وی باز کردن جای خالی در بازار نفت برای نفت آمریکا را روی پنهان تحریم دانست و گفت: با توجه به اینکه تولید آمریکا مستمر است لازم دارد تا برای این تولید جای خالی باز کند و در این راه از تحریم ها استفاده می کند.
معاون اسبق بین الملل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به اینکه نفت خام شیرین آمریکا را با نفت خام تولید شده در خاورمیانه شبیه نیست، ادامه داد: البته این مشکل با مخلوط سازی نفت خام آمریکا با نفت های سنگین حل می شود.
وی افزود: بحث هزینه های اقتصادی پالایشگران نیز وجود دارد اما با توجه به مبادلات سنگین اقتصادی خاوردور با آمریکا این رقم ها قابل چشم پوشی است و آنها الزام دارند تا نفت آمریکا را بخرند.
قمصری تاکید کرد: برای اقتصادی کردن خرین نفت آمریکا توسط پالایشگران آسیایی، آمریکا با به کارگیری سفته بازان در بورس ها قیمت نفت را پایین نگه می دارد.
منبع: ایرنا
