ایران اکونومیست- جواد یارجانی مدیرکل پیشین امور اوپک در یادداشتی در روزنامه شرق، نوشته است: این روزها که تحریم‌های نفتی و فشارها برای کاهش صادرات نفت ایران توسط ترامپ و همپیمانان او، بحرانآفرینی را به اوج خود رسانده است، گاهی اظهارنظرهایی درباره افزایش شدید قیمتهای نفت در آینده به‌دلیل این تحریمها ابراز میشود که حتی اگر با نیت خیر کاهش نگرانیهای عمومی باشد، چنانچه مبنای تصمیمگیری سیاست‌مداران کشور قرار بگیرد، میتواند نتایج مخربی داشته باشد. قیمت نفت متأثر از عوامل بسیاری است که کاهش عرضه از سوی یک صادرکننده عمده فقط یکی از این عوامل است. علاوه بر عوامل اساسی بازار مانند عرضه و تقاضای جهانی و سطح ذخایر نفتی، عوامل روانی و تحولات ژئوپلیتیکی که به‌هیچ‌وجه نمی‌توان آنها را پیشبینی کرد نیز میتوانند قیمتهای نفت را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهند.
نقش نشریات و سرویسهای خبری تخصصی بینالمللی نفتی در ایجاد و تشدید نوسانات قیمتهای نفت نیز نباید فراموش شود. دلیل این هشدار خاضعانه تجربه تلخی است که در دو برهه تاریخی با آن روبه‌رو شده است. در بحبوحه ملی‌شدن صنعت نفت ایران در 68 سال پیش، بسیاری از مشاوران نزدیک دکتر مصدق بر این اعتقاد بودند که به‌دلیل نیاز شدید انگلستان به نفت ایران، امکان تحریم نفت ایران وجود ندارد و این در حالی بود که شرکتهای بینالمللی نفت از جمله شرکت نفت ایران و انگلیس که در کشورهای منطقه فعال مایشا بودند، به‌سرعت تولید خود را در کشورهایی مانند کویت، عراق، عربستان و بحرین افزایش دادند که در زمان ممانعت از صادرات نفت ایران کمبودی از نظر عرضه نفت احساس نشد.
البته باید در نظر داشت که در آن زمان که خبرهای مربوط به عرضه و تقاضای جهانی نفت بسیار به‌کندی منتشر می‌شد و در بسیاری از موارد این اطلاعات از اسرار شرکتهای نفتی به شمار میرفت، ارزیابی خوش‌بینانه از نیاز جهان به نفت ایران چندان نمیتواند جای ایراد داشته باشد؛ اما متأسفانه در دور قبلی تحریم‌های نفتی علیه ایران در دوره ریاستجمهوری اوباما، بارها شاهد بودیم که مسئولان ارشد سیاسی و اقتصادی کشورمان از افزایش قیمتهای نفت در صورت برقراری تحریم علیه نفت ایران حتی تا 200 دلار صحبت میکردند و این در حالی بود که با توجه به انفجار اطلاعات در دهههای اخیر که کوچکترین تحولات نفتی دنیا در زیر ذرهبین است...
این اظهارنظرها بهجای ایجاد رعب در دل دشمن، موجب شد به‌دلیل ایجاد امنیت کاذب در میان مسئولان ارشد اجرائی کشور، با اطمینان از بیاثربودن تحریمها و قطعنامههای شورای امنیت سخن گفته شود و در ادامه کشور نه‌تنها با تحریم‌های شدید روبه‌رو شد، بلکه در شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز متهم به ایجاد مخاطره در سطح امنیت بینالمللی شد.
برای برونرفت از این بحران خودساخته، با درایت مسئولان ارشد کشور نیاز به مذاکرات چندجانبه احساس شد و بعد از ماهها مذاکرات سخت و نفسگیر برجام متولد شد که امروزه به‌دلیل خلف وعده دولت ترامپ که بسیاری از دستاوردهای مهم بینالمللی را نیز نقض کرده، کشور مجدد با چالش بزرگی روبه‌رو شده است. البته با عقلانیت مسئولان کشور از دامهای گسترده‌شده توسط بحرانآفرینهای دولت آمریکا مانند بولتون و پمپئو و همپیمانان آنها برحذر مانده‌ایم. تجربه موفق دولت ملی قبل از کودتای 1332 در حرکت به سمت اقتصاد بدون وابستگی به نفت که به‌دلیل اعتماد و یاری‌گرفتن از مردم حاصل شد و کودتای ناشی از مجموعه اختلاف‌‌های داخلی و دخالتهای خارجی آن را عقیم گذاشت، نه‌تنها در این دوران سخت بلکه بعد از رفع آن نیز باید مبنای سیاست اصلی اقتصادی کشور قرار بگیرد. البته این کاهش وابستگی به نفت نباید به‌معنی کم‌شدن وابستگی کشورهای نیازمند به نفت و گاز ایران باشد. بلکه برعکس باید با تعمیق روابط استراتژیک با کشورهای بزرگ مصرفکننده بزرگ نفت مانند چین و هند با اجرای طرحهای بزرگ مانند پروژه مشترک چابهار امنیت ملی و اقتصادی کشورمان را تضمین کنیم.
*منبع: روزنامه شرق
