شیب تقابل تهران و واشنگتن به بالاترین میزان آن از زمان امضای توافق هسته ای رسیده است. از دید طیفی از تحلیلگران، نبود یک استراتژی مشخص و دقیق در حوزه سیاست خارجی ایالات متحده موجب شده است اقدامات پراکنده، متناقض و حتی مخرب سطح یک تنش معمولی را به اندازه ای بالا ببرد که همچون شرایط کنونی حتی تهدید نظامی و خطر جنگ هم مطرح شود.
در یک سال اخیر خروج بی دلیل ایالات متحده از توافق هسته ای ایران و 1+5 آغازی بر این بحران بود. این اقدام آمریکا به اندازه ای غیرمنطقی بود که از آن زمان تاکنون مورد انتقاد دیگر کشورها و حتی متحدان اروپایی کاخ سفید هم قرار گرفته است.
افزایش تدریجی فشار تحریم های یکجانبه کاخ سفید بر ایران و بی تحرکی دیگر امضاکنندگان برجام به ویژه اتحادیه اروپا، به تدریج تحولات را به مرحله ای رساند که ایران ضمن کاستن از میزان تعهدات هسته ای خود در قابل برجام، برای دیگر بازیگران توافق هسته ای به ویژه کشورهای اروپایی ضرب الاجل 60 روزه ای را تعیین کرده است.
جمهوری اسلامی ایران به کشورها اروپایی دو ماه فرصت داد تا تعهداتی را که براساس برجام برای عادی سازی روابط اقتصادی به تهران داده بودند اجرایی کنند، در غیر اینصورت تهران اقداماتی فراتر و غیرقابل تصور برای آن ها را در زمینه فعالیت های هسته ای اعلام و اجرا می کند.
** دولتی بدون راهبرد مشخص در سیاست خارجی
در آمریکا یکی از اصلی ترین انتقادها به دونالد ترامپ به رویکردهای وی در زمینه مسائل بین المللی و سیاست خارجی کابینه وی مربوط می شود. نکته قابل توجه آن است که همه موفقیت هایی که ترامپ در حدود دو سال و نیم ریاست جمهوری به آن افتخار می کند به حوزه های داخلی این کشور و تنها اقتصاد و اشتغال محدود می شود و تقریبا در بیشتر مسائل بین المللی هیچ یک از اهداف کاخ سفید محقق نشده است.
شاید برخی گفت وگو با رهبر کره شمالی و کشاندن وی به میز مذاکره مستقیم با آمریکا را موفقیت دیپلماتیک رئیس جمهوری آمریکا تفسیر کنند اما چند دلیل برای اثبات نادرستی این گمانه وجود دارد. نخست اینکه هنوز با گذشت نزدیک به یک سال این تلاش ها هیچ دستاوردی را بر دو طرف نداشته است و با وجود توقف موقت فعالیت های موشکی و هسته ای کره شمالی، حال بی ثمر بودن تعامل باعث تغییر نگاه پیونگ یانگ شده است. این کشور اکنون در حال از سرگیری فعالیت های پیشین خود است و چند آزمایش موشکی تازه پیونگ یانگ نشانه آن است. نکته دوم آن که دیدار مستقیم مقام های آمریکایی و کره شمالی اتفاق تازه ای نیست و در دو دهه گذشته نیز این امر چندین بار رخ داد و تقریبا در همه آن ها این واشنگتن بود که تعهدات خود را به سرانجام نرساند و باعث عقیم ماندن تلاش ها شد.
همانگونه که بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند به نظر می رسد برخلاف دوره ریاست جمهوری «باراک اوباما»، ترامپ تقریبا در هیچ یک از حوزه های سیاسی راهبرد مشخصی را دنبال نمی کند. در واقع وی تنها انتظار دارد کشورها در مقابل فشارهای سیاسی و اقتصادی یا تهدید نظامی، تسلیم خواسته واشنگتن شوند. این ارزیابی اشتباه، سردرگمی سیاسی و دیپلماتیکی را باعث شده است که نشانه های آن در رابطه ضعیف واشنگتن با متحدان دیرینه این کشور نمایان است. شاهدیم که در دیدار دوجانبه یا نشست های رسمی بین المللی رفتار و سیاستی مطلوب و مطابق با هنجارهای جهانی از سوی ترامپ دنبال نمی شود. در همین پیوند، تارنمای نشریه «نشنال اینترست» نوشته است که خط مشی های ترامپ در حوزه سیاست خارجی به ویژه در مورد ایران یک دیدگاه جامع و حتی راهبرد منطقه ای را دنبال نمی کند.
** تناقض ترامپ؛ از تعامل تا تقابل با ایران
از نگاه کارشناسان یکی از مهمترین انتقادها به دستگاه دیپلماسی آمریکا در دوره ترامپ به ویژه در مورد ایران، نبود سیاستی کلان و بلندمدت بوده است. هنوز کاخ سفید تکلیف خود را در مورد نوع تعامل با ایران نمی داند و در میان بازه ای از رایزنی تا رو در رویی نظامی سر درگم است.
به نظر می رسد حتی در دوره اخیر که ترامپ بیشترین فشارها را بر ایران اعمال می کند، وی از قدم های بعدی خود آگاهی ندارد. آمریکا مشتریان نفت ایران را هدف تحریم های شدید قرار می دهد و در دیگر حوزه های مالی، صنعتی و تجاری بسیاری از هنجارهای بین المللی را برای فشار حداکثری بر ایران نادیده می گیرد؛ کاخ سفید اما همزمان از تهدید نظامی و تبلیغ بیش از حد بر موضوع حرکت ناو هواپیمابر خود به منطقه ابایی ندارد. در همین حین دولت آمریکا چنان نشان می دهد که همه این هزینه زایی ها برای آمریکا و کشورهای جهان تنها برای تهدید ایران هستند. وزارت امور خارجه این کشور آشکارا می گوید جنگ با ایران را دنبال نمی کند و از سوی دیگر می گوید منتظر تماس تلفنی ایران است.
بنابر تحلیل «ان.بی.سی نیوز» به نظر می رسد واشنگتن توان مقاومتی تهران را دست کم گرفته و دچار تناقض شده است. تهدیدهای جنگی ابتدایی «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه آمریکا اکنون بیش از پیش تو خالی به نظر می رسد.
از سوی دیگر رئیس جمهوری ایالات متحده با نگاه به انتخابات پیش رو در آمریکا، اطمینان دارد همانگونه که هنر معامله گری وی در مورد کره شمالی عمل کرد، می تواند با فشار حداکثری در تعامل با تهران هم موفقیتی را کسب کند. طبق تحلیل این شبکه خبری، مشاوران نزدیک ترامپ هم در مورد میزان انعطاف و عزم و اراده ایران دچار اشتباه محاسباتی شده اند زیرا ایران کره شمالی نیست و ساختار قدرت در آن هم متفاوت است. از طرف دیگر در آمریکا نیز صداهای مختلفی در مخالفت با ترامپ به گوش می رسد. علاوه بر مخالفت جدی کنگره با راه اندازی جنگ، اکنون کمیته های روابط خارجی و تسلیحات سنا هم این نگرانی را مطرح می کنند که سیاست های ترامپ ممکن است بدون اینکه رئیس جمهوری متوجه باشد یا بخواهد، مسیر تحولات با ایران را تغییر دهد.
منبع: ایرنا
