ایران اکونومیست- از سوی دیگر تحریم‌ها و نظام تنبیهی که در صورت خرید نفت ایران درنظر گرفته شده، یافتن مشتری و ترغیب آنها به خرید را بیش از پیش دشوار می‌کند. اما سابقه تاریخی تحریم‌ها نشان می‌دهد ایران در زمان تنگ شدن حلقه تحریم‌ها تسهیلات ویژه‌ای مانند تخفیف، بیمه نفتکش و تعویق زمان تسویه درنظر می‌گیرد.
**چقدر نفت فروختیم
گزارش‌های ردیابی نفتکش‌های بلومبرگ نشان می‌دهد که قبل از تحریم‌های سال 1390 ایران به‌طور متوسط روزانه 2.5 میلیون بشکه نفت صادر کرده است. در دوران تحریم این عدد به روزانه یک‌میلیون و صد هزار بشکه رسید. بعد از برجام ایران به سطح صادرات قبل از تحریم‌های خود نزدیک شد. قبل از بازگشت کامل تحریم‌های نفتی و بعد از خروج امریکا از برجام، روزانه 1.6 میلیون بشکه نفت صادر شده که این رقم در فروردین ماه به یک میلیون و 700هزار بشکه رسید. یکی از دلایل افزایش صادرات ایران در فروردین، قوت یافتن زمزمه عدم تمدید معافیت‌ها و خرید بیشتر کشورها برای ذخیره نفت است.
**چین، رودرروی امریکا
چین، کره‌جنوبی و هند بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران هستند، به‌طوری که بعد از 13 آبان که روز بازگشت تحریم‌ها بود، چین 613 هزار، کره 378 هزار و هند 258 هزار بشکه نفت خریداری می‌کردند.
به جز چین، سایر خریداران عمده نفت ایران، خرید خود را تا حد قابل‌توجهی کاهش داده‌اند، حتی ترکیه که تا قبل از خروج امریکا از برجام 230 هزار بشکه نفت می‌خرید، بعد از بازگشت تحریم‌ها در آبان، خرید خود را به 97 هزار بشکه کاهش داد. اروپا خرید نفت ایران را به صفر رسانده و تایوان هم ترجیح داده که به‌جای گرفتن معافیت به‌دنبال فروشندگان دیگر برود.
اما از میان سه کشور عمده خریدار، تنها چین به صورت آشکارا با سیاست‌های کاخ سفید برای تحریم ایران مخالفت کرد. وزارت بازرگانی چین معتقد است محدودیت صادرات نفت ایران فقط نوسان بازارهای جهانی انرژی را تشدید می‌کند. باره گائو فنگ، سخنگوی وزارت بازرگانی چین در این خصوص گفت: ایران و چین شرکای تجاری مهمی هستند و چین از حقوق شرکت‌هایش دفاع خواهد کرد. اما قضیه چین و خرید نفت توسط ایران قطعا جذابیت‌های خاص خود را دارد. چندی پیش خبرگزاری رویترز با استناد به منابع صنعتی و ردیابی نفتکش‌ها گزارش داد که ایران در 6 ماه گذشته یعنی از زمان اعلام معافیت‌ها 20 میلیون بشکه نفت خود را در تاسیسات ذخیره نفت «دالیان» در چین انبار کرده است. به گفته رویترز، ارزش این محموله حدود یک میلیارد دلار است. نکته جالب‌توجه در این است که در دوره قبل تحریم‌ها نیز نفت ایران در تاسیسات چین انبار می‌شد که از طریق این کشور صادر شود که بعد از برجام نفت‌های انبار شده به کره‌جنوبی و هند فروخته شد.
نکته مهم دیگر درخصوص رابطه میان ایران و چین، به تسویه بدهی چین به ایران از طریق خرید نفت بازمی‌گردد. یک شرکت چینی به نام سینوپک حدود دو میلیارد دلار در میدان یادآوران ایران سرمایه‌گذاری کرده که بنا به قرارداد به جای پول نقد باید روزانه 105 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کند. بعد از پایان یافتن معافیت‌ها چین با چند مشکل اساسی دست و پنجه نرم می‌کند؛ اول اینکه پالایشگاه‌های خصوصی چین توانایی بیمه حمل نفت را ندارند و از سوی دیگر یافتن نفتکش‌ها نیز یکی از معضلات پیش روی چینی‌هاست.
مشکل دیگر تسویه سرمایه‌گذاری انجام شده در میدان یادآوران است. اما نکته بسیار مهم‌تر، افزایش تقاضای نفت توسط چین در پی افزایش روند رشد اقتصادی است. چین مخالف تحریم‌های نفتی است و بارها اعلام کرده به خرید نفت از ایران را ادامه می‌دهد، اما معلوم نیست اگر تبعات این امر افزایش یابد، می‌پذیرد یا خیر؟
بعد از چین، هند بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی در جهان است. از همین رو سیاست‌های تامین انرژی به‌صورت نفت و گاز از مهم‌ترین استراتژی‌های هند در بازارهای تامین‌کننده انرژی است. هند توجه ویژه‌ای به ذخایر ایران و عربستان برای تامین انرژی موردنیاز خود دارد.
پس از برجام، شرکت‌های مختلفی برای حضور در میادین نفت و گاز کشور اعلام آمادگی کردند. هند نیز تقاضای سرمایه‌گذاری در میدان مشترک گازی فرزاد B داشت. هر چند سرمایه‌گذاری 3 میلیارد دلاری هندی‌ها پس از برجام به مذاق ایرانی‌ها خوش نیامد و رد شد. این میدان مشترک بین ایران و عربستان حجم ذخایری معادل 22 تریلیون مترمکعب دارد که حدود 60درصد آن قابل برداشت است. این میدان مشترک سال 87 توسط یک شرکت هندی به نام اوان‌جی‌سی کشف شد. قسمت عربی این میدان گازی که فرزاد A یا حصبه نامیده می‌شود، روزانه 500 میلیون متر مکعب گاز تولید می‌کند. نکته جالب‌تر در این است که عربستان درصدد است تولید گاز از این میدان در قسمت خودش را به روزانه 2 میلیارد مترمکعب افزایش دهد و در این راه از دانش شرکت‌های هندی نیز بهره می‌برد.
اما همکاری‌های سعودی‌ها و هند مختص به ظرفیت‌های انرژی در خاک عربستان نمی‌شود. اردیبهشت سال گذشته، عربستان با امضای قراردادی 44میلیون دلاری ساخت پالایشگاهی در غرب هند را در دستور کار خود قرار داد. به گفته امین ناصر رییس شرکت آرامکو این پالایشگاه پس از تکمیل ظرفیت 120 هزار بشکه در روز خواهد بود.
با وجود تحریم‌های نفتی که به نظر می‌رسد به بخش‌های دیگر از جمله فرآورده‌های نفتی و گاز نیز سرایت کند، حضور عربستان در شبه قاره هند نه تنها در قالب صادرات نفت و گاز بلکه به صورت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی هند بیش از گذشته خواهد بود. سعودی‌ها تصور می‌کنند در کنار امریکا بودن، قطعا می‌تواند قدرت آنها را در عرصه‌های مختلف افزایش دهد و در این راه نیز انواع تهدید و تشویق امریکا را دیدند. تهدید امریکا به تصویب NOPEC و اعلام شکایت از کارتل‌های بزرگ مانند اوپک، عدم همراهی عربستان در جنگ با یمن و پایان دادن به حمایت‌های نظامی و دیپلماتیک از سعودی‌ها ازجمله دلایلی است که عربستان راغب و مایل به پر کردن جای ایران در بازار نفت است.
**چین و هند؛ قربانیان یا قهرمانان تحریم
تهدید به خروج برجام از سوی ایران به دلیل تامین نشدن منافع اقتصادی و کاهش عایدات نفتی، اروپا را به فکر استفاده از هند و چین برای متقاعد کردن ایران برای بقا در برجام انداخت. در این راستا رویترز طی گزارشی نوشت قدرت‌های اروپایی امیدوارند چین و هند بار دفاع از منافع ایران در چارچوب برجام را بر دوش بکشند و به خرید نفت این کشور ادامه دهند. شرایط برای چین و هند زمانی دشوارتر می‌شود که به دلیل وابستگی نفت به دلار، ایجاد کانالی برای دور زدن تحریم‌های امریکا پیچیده می‌شود و عملیاتی کردن ساز و کاری که تحریم‌ها را دور بزند، سخت خواهد بود.
اروپایی‌ها کانال مالی اینستکس را برای کاهش فشار اقتصادی به ایران پیشنهاد داده بودند که به نظر نمی‌رسد تا پایان ژوئن عملیاتی شود و با فرض راه‌اندازی، محدودیت‌هایی خواهد داشت. این کانال راه‌حلی برای نگه داشتن ایران در برجام بود. بعد از ضرب‌الاجل 60 روزه ایران، اروپایی‌ها مصمم هستند با ادامه روند خرید چین و هند بتوانند ایران را در برجام نگه دارند.
**پیش‌بینی بازار نفت
محدود شدن عرضه در بازار جهانی نفت در تابستان امسال به‌دلیل پایان معافیت‌ها از تحریم‌ها برای صادرات نفت ایران، افزایش ریسک‌های عرضه به دلیل ناآرامی در ونزوئلا و جنگ در لیبی باعث شد اداره اطلاعات انرژی امریکا در جدیدترین گزارش خود قیمت مورد پیش‌بینی برای نفت برنت در سال 2019 را افزایش قابل‌توجهی دهد. طبق پیش‌بینی این آژانس قیمت نفت برنت به 69.64 دلار در هر بشکه و در سال 2020 به 67 دلار در هر بشکه می‌رسد که 6.86 دلار و 5 دلار بالاتر از پیش‌بینی آوریل این آژانس است. این آژانس انتظار دارد میانگین تولید نفت اوپک امسال به 30.29 میلیون بشکه در روز و سال آینده به 29.85 میلیون بشکه در روز برسد که 240 هزار بشکه در روز و 420 هزار بشکه در روز کمتر از برآورد قبلی است.
منبع: روزنامه اعتماد
