حال که دشمن سد تحریم را در برابر ایرانی های خلاق و تلاشگر قرار داده است چاره ای جز اتکاء به توانمندی های داخلی و بهره گیری از ظرفیت های نیروی انسانی خلاق و مبتکر ایرانی نمانده و باید به هر نحو این ظرفیت های بالقوه به فعل برسند.
عمر استارت آپها در ایران به چند سال هم نمی رسد، اما آنها در همین مدت کم به موفقیت های بزرگ دست یافته اند و آثار تلاش آنها را می توان در کسب و کارهای اینترنتی مانند 'دیجی کالا' یا تاکسی های اینترنتی، سایت های مبادله کالا یا بسیاری از درگاه های خدماتی اینترنتی مشاهده کرد.
استارت آپها کسب و کارهای نوپایی هستند که با استفاده یا بدون استفاده از فناوری روز و فقط بر پایه ایده و فکر نو بوجود می آیند و به نظر می رسد در شرایطی که فضای کشور برای فعالیت واحدهای قدیمی در صنعت و تجارت مناسب نیست و بازار دچار رکود شده است، استارت آپها بهترین گزینه برای زدن جرقه امید و گرفتن نفس تازه در فضای کسب و کار باشند.
حال که امید کشور معطوف به کسب و کارهای نوین و صاحبان ایده های جدید برای رونق اقتصاد شده است، در این نوشتار جویای بررسی نقش تحریم ها در فعالیت استارت آپهای ایرانی شدیم تا شمایی کلی از وضعیت استارت آپها در شرایط کنونی و راهکارهایی برای پیشرفت آنها ارائه شود.
* ضرر و سود استارت آپها از تحریم ها
یک مشاور کسب و کار و رئیس دبیرخانه استارت آپهای خراسان رضوی با اشاره به فعالیت 350 استارت آپ در استان گفت: برای توسعه پایدار و حل مسائل و چالش های اجتماعی و اقتصادی ناگزیریم از روش توسعه استارت آپها بهره گیریم.
علی جاهدی افزود: استارت آپها و کسب و کارهای نوپای کوچک یکی از بهترین روشهایی است که کشورهای پیشرفته به عنوان راهکار اثربخش، کارآمد و کاربردپذیر برای حل مسائل و رسیدن به توسعه پایدار از آن بهره می گیرند.
وی اظهار داشت: استفاده از استارت آپها در دنیا باعث شده است هزینه های تحقیق، توسعه و پژوهش که بخش بزرگی از آنها در کشوری مانند ایران بی نتیجه و بی اثر بوده است، کاهش یابد.
این مشاور کسب و کار گفت: در کشورهای پیشرفته به جای اینکه سازمان ها هزینه های گزافی را صرف پژوهش برای حل مسائل خود و رسیدن به توسعه کنند، این کار را به استارت آپها می سپارند و با فرصت های کسب و کار که برای استارت آپها بوجود می آورند مسائل خود را حل می کنند.
جاهدی افزود: یکی از مسائل جدی کشور، تحریم هاست که استارت آپها و کسب و کارهای نو را مانند سایر بخشها تحت تاثیر قرار داده است زیرا استارت آپها و شرکت های دانش بنیان بیشتر از سایر کسب و کارها از فناوری های روز دنیا استفاده می کنند و از این طریق ارزش افزوده به دست می آورند.
وی اظهار داشت: کسب و کارهای نو یا استارت آپها برای توسعه فناوری و ارائه راهکارهای فناورانه نیازمند منابع علمی، آموزشی و دانش روز دنیا هستند.
وی گفت: با اعمال تحریم ها، بخش بزرگی از این دسترسی ها برای کاربران ایرانی محدود یا مسدود شده و این مهم، کار استارت آپهای ایرانی برای دسترسی به منابع آموزشی را دشوار کرده است.
رئیس دبیرخانه استارت آپهای خراسان رضوی افزود: استارت آپها همچنین نیازمند دسترسی به بهترین و به روزترین ابزارها و فناوری های جهان هستند تا بتوانند با استفاده از آنها ارزش آفرینی داشته باشند.
جاهدی اظهار داشت: بعد از تحریم ها، دسترسی استارت آپها به بخش بزرگی از ابزارها و فناوری های روز دنیا مسدود شد و فقط به بخش اندکی از ابزارها و فناوری ها دسترسی دارند.
وی گفت: استارت آپهای ایرانی مجبور هستند زمان بسیار صرف دور زدن تحریم ها نمایند تا در نهایت به سخت ترین و پرهزینه ترین شیوه به ابزارها و فناوری های روز دنیا دسترسی پیدا کنند.
این مشاور کسب و کار افزود: یکی از ساده ترین ابزارها که در استارت آپهای نرم افزاری کاربری زیاد دارد، ابزار های مبتنی بر نقشه است که شرکتی مانند گوگل استفاده از آن را برای استارت آپهای ایرانی محدود کرده است.
جاهدی اظهار داشت: برای استارت آپهای سخت افزاری، دسترسی به قطعات به روز دنیا به منظور تولید محصولات فناورانه، به شدت محدود شده و فرآیند کار آنها را سخت و پرهزینه کرده است.
وی ادامه داد: به غیر از محدودیت تحریم ها برای استفاده استارت آپها از منابع آموزشی و سخت افزارها و نرم افزارها ، توسعه بازار نیز برای آنها محدود شده است، این در حالی است که خیلی از استارت آپهای ایرانی توانمندی حضور در بازارهای بین المللی را دارند اما به دلیل محدودیت های تبادل مالی و حضور در بازارهای خارجی، از این مزیت محروم شده اند.
وی گفت: در این شرایط خیلی از استارت آپهای ایرانی مجبور می شوند کسب و کارهای غیرواقعی یا به اصطلاح کسب و کارهای کاغذی درست کنند تا بتوانند در قالب شرکت با هویت کشور ثالث، تحریم ها را دور زده و وارد بازارهای جهانی شوند.
جاهدی افزود: با این حال همه محدودیت ها و چالش ها برای کارآفرین می تواند فرصتی ارزنده باشد زیرا در این شرایط استارت آپها قادر خواهند بود مشابه ابزارها، پلت فرم ها و فناوری هایی را که از دسترسی به آنها محروم شده اند تولید کنند و از این نظر کشور را به خودکفایی برسانند.
وی اظهار داشت: تاکنون تحریم ها باعث شده است کشور در برخی جهات به خودکفایی برسد، از جمله اینکه محدودیت هایی که ایران برای دسترسی به سرویس های مبتنی بر نقشه های شرکت های بزرگ داشت، باعث شد استارت آپ 'مسیریاب نشان' بوجود آید.
وی گفت: با تولید این ابزار، ایران به بخش بزرگی از فناوری مسیریاب که در انحصار شرکتهای بزرگ دنیا بود بی نیاز شد.
جاهدی افزود: نبود دسترسی به بازارها یا ابزارها فرصت خوبی برای استارت آپهای ایرانی است تا مشابه آن ابزارها و فناوری ها را در داخل کشور تولید کنند تا کسب و کاری در کشور مبتنی بر این بازار بوجود آید و درآمدی که می توانست به شرکت خارجی تعلق گیرد، در داخل بماند و صرف سازندگی این کشور شود.
وی ادامه داد: زمانی که دسترسی ایرانی ها به فروشگاه 'آمازون' به عنوان بزرگترین فروشگاه مجازی آنلاین دنیا محدود شد، کسب و کار جدیدی به نام 'دیجی کالا' یا فروشگاه های اینترنتی دیگر در کشور شکل گرفت و اکنون هزاران ایرانی در استارت آپ هایی از این دست اعضا هستند.
رئیس دبیرخانه استارت آپهای خراسان رضوی اظهار داشت: جوانان و کارآفرینان در شرایط تحریم باید به نیازهایی که ناشی از آن در جامعه بوجود می آید، توجه کنند و سعی نمایند آنها را مرتفع و کسب و کار پایدار ایجاد کنند و این مهمترین نقش استارت آپها در فضای تحریم است.
* اثر تحریم بر کسب و کار اینترنتی استارت آپها
رئیس انجمن صنفی مراکز مشاوره اطلاع رسانی و خدمات کارآفرینان خراسان رضوی در این باره گفت: تحریم روی کالاها و محصولاتی که مواد اولیه آنها از داخل کشور تهیه می شود، تاثیر نگذاشته است.
محمود جانی درمیان افزود: اما در عرضه محصولات و کالاهایی که مواد اولیه آنها یا منشا تولیدشان وارداتی است و توزیع آنها از طریق فروشگاه های اینترنتی انجام می گیرد، موثر بوده است.
وی اظهار داشت: تحریم ها فعالیت همه فروشگاه های اینترنتی که توسط استارت آپها در حوزه تامین، حمل و نقل و فروش کالا اداره می شود را کاهش داده است.
وی گفت: با این حال تحریم ها اثرات مثبتی نیز بر فروش کالا داشته اند زیرا با توجه به اینکه روند خرید مردم در بستر اینترنت، رو به افزایش است، ظرفیت فروش محصولاتی که مواد اولیه آنها در داخل تهیه می شود، افزایش می یابد.
جانی درمیان افزود: در این شرایط استارت آپهایی که محصولات خود را از مواد اولیه داخل کشور تهیه می کنند، از فروش بیشتری برخوردار می شوند.
* اثربخشی استارت آپها در افزایش تاب آوری اقتصادی
یک کارشناس حوزه استارت آپ و معاون برنامه ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد هم در این باره گفت: استارت آپ ها می توانند در کاهش اثرات تحریم و افزایش تاب آوری اقتصادی موثر باشند.
شهریار آل شیخ افزود: فردی که خلاقیت، نوآوری، انگیزه و سواد علمی داشته باشد، قادر است مشابه تولیدات خارجی یا فعالیت شرکتهای خارجی را انجام دهد.
وی اظهار داشت: استارت آپها پیش کسب و کارهای در حال شکل گیری هستند که رویکرد آنها مبتنی بر علم و فناوری روز جهان است و می توانند در بسیاری از صنایع، تامین کالاها، نرم افزارها یا ارائه خدمات موثر باشند.
وی با بیان اینکه استارت آپها می توانند روشهای تولید را بهینه کنند، گفت: فعالیت استارت آپها در تامین مواد اولیه برای تولید و اصلاح شیوه های تولید در کشور کمرنگ است در حالی که آنها می توانند در تامین نهاده، قطعات فناورانه برای بخش تولید و بهینه سازی روش تولید موثر باشند.
معاون شهردار مشهد افزود: هم اکنون مشکلی در حوزه قوانین و مقررات برای فعالیت استارت آپها در کشور وجود ندارد اما خلاء قانونی در جمع سپاری های مالی برای استارت آپها به شدت احساس می شود.
آل شیخ اظهار داشت: بهتر است با محرک های مصنوعی مانند حمایت های مالی یا پرداخت تسهیلات، ساختار استارت آپها حفظ شود.
وی گفت: البته گاهی تلاش می شود همه مسائل کشور از طریق استارت آپها حل شود که این امر باعث خروج آنها از مسیر طبیعی رشدشان می شود کما اینکه در چند سال گذشته که به استارت آپها توجه زیاد نمی شد، آنها به طور طبیعی رشد کردند.
این کارشناس حوزه استارت آپها افزود: بهترین کاری که می توان برای استارت آپها انجام داد، گفتن صادقانه نیازهای کشور و کمک نکردن به آنهاست، دولت تنها باید اطلاعات درست در اختیار استارت آپها قرار داد و تضمین کند که نتیجه کار آنها را خریداری خواهد کرد.
* جای خالی استارت آپها در فناوریهای 'های تک'
کارشناس حوزه کسب و کارهای مجازی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این باره گفت: به دلایل متعدد، استارت آپهای ایرانی با وجود برخورداری از دانش فنی موفق نشدند در فناوری های 'های تک' فعال شوند.
مهدی طاحونه بان افزود: حال آنکه شرکت های دانش بنیان در صنایع 'های تک' ورود پیدا کرده و موفقیت های بسیار نیز به دست آورده اند.
وی اظهار داشت: طی چند سال اخیر استارت آپهای موفقی در کشور و استان خراسان رضوی شکل گرفتند اما همه آنها در حوزه خدماتی مانند فروش اینترنتی کالا، سرویس حمل و نقل و مشابه آن فعالیت دارند و وارد حوزه فناوری های 'های تک' نشده اند.
وی گفت: حضور نداشتن استارت آپها در حوزه فناوری های 'های تک' و تولید خانه های هوشمند و قطعات رایانه و امثال آن، نشات گرفته از چند عامل است که بخش عمده ای از آنها را می توان با تغییر نگرش ها و سیاست ها رفع کرد.
این کارشناس افزود: نخستین دلیل مربوط به حوزه جغرافیایی و فراگیری تولید است، شرکت هایی مانند 'فیس بوک'، 'گوگل' یا 'مایکروسافت' جغرافیای تولید گسترده دارند و این مهم برای تولیدکننده ارزش آفرینی می کند.
طاحونه بان اظهار داشت: این در حالی است که اگر شرکت ایرانی مانند 'دیجی کالا' خود را به زبان انگلیسی به روز کند، موفقیتی را که با ارائه کالاها به زبان فارسی دارد به دست نمی آورد.
وی گفت: صنایع 'های تک' سرمایه گذاری عظیمی نیاز دارد که رغبت سرمایه گذاری در فناوری های نوین مشابه آنچه شرکت های 'ال.جی' یا 'مایکروسافت' انجام دادند، در ایران کمتر است.
وی افزود: به روز بودن، شرط اصلی در صنایع 'های تک' است، در صنعت خودرو، استارت آپ های ایرانی چون تنها بازار محدود ایران را در اختیار دارند، نمی توانند برای یک فناوری چند 100 میلیون دلاری هزینه کنند.
طاحونه بان ادامه داد: نگرش خوبی نسبت به سرمایه گذاران وجود ندارد و این مهم مانع از سرمایه گذاری آنان در حوزه صنایع 'های تک' می شود.
وی گفت: بخش خصوصی در ایران برای فعالیت در صنایع های تک، رقبای جدی دارد که یا دولتی و یا خصولتی هستند، به عنوان مثال استارت آپها نمی توانند در حوزه هایی مانند مخابرات و خودروسازی در برابر این رقبا قد علم کنند.
وی افزود: در ایران قوانین کسب و کار نه به سود سرمایه گذار است و نه به سود مشتری، افرادی که در شرکت های کوچک کار می کنند، نمی توانند مطمئن باشند که از امنیت شغلی برخوردار هستند و افراد فعال در شرکت های بزرگ هم نمی توانند مطمئن باشند که مورد حمایت قرار می گیرند.
طاحونه بان اظهار داشت: نبود چشم انداز درست از آینده باعث می شود سرمایه گذار برای حمایت مالی از یک استارت آپ جوان دچار تعلل شود و نداند که آیا سرمایه گذاری او نتیجه بخش خواهد بود یا خیر.
این کارشناس گفت: ایران سرشار از افراد دارای دانش و هوش بسیار است که خود را در شرکت های بزرگ دنیا مانند گوگل و ناسا و امثال آنها اثبات کرده اند حتی ایرانی ها در ارائه طرحهایی در داخل ایران مانند بازی اینترنتی موفق به نام 'زولا' که هم تراز با نمونه های برجسته خارجی است، توانمندی خود را به نمایش گذاشته اند.
وی افزود: استارت آپهای جوان ایرانی در صورت برخورداری از حمایت ها و تسهیل فضای کسب و کار می توانند در صنایع 'های تک' نیز کارایی خود را ثابت کنند.
منبع: ایرنا
