به گزارش ایران اکونومیست به نقل از رسانه مالیاتی ایران؛ هر دولتی جهت تأمین مخارج خود، دریافتی‌هایی، چه به صورت انتقالی ها یا بازپرداخت بدهی عمومی، کسب می‌کند. این دریافتی‌ها می‌تواند به شکل انواع مالیات‌ها، عوارض یا استقراض باشد. مالیات به مثابه یک نوع هزینه اجتماعی است که آحاد یک ملت در راستای استفاده از امکانات و منابع یک کشور و دریافت انواع خدمات در حوزه‌های مختلف موظف‌اند آن را پرداخت نمایند تا دولت توانایی ارائه مداوم این‌گونه خدمات و جایگزینی این امکانات و منابع را داشته باشد.
انواع مالیات در دو دسته اصلی مستقیم و غیرمستقیم طبقه‌بندی می‌شود. مالیات بر ارث یکی از انواع مالیات بر دارایی یا ثروت و گونه‌ای از انواع مالیات‌های مستقیم است. مالیات بر ثروت، مالیاتی است که در آن پایه مالیاتی را دارایی یا ثروت دارنده آن، تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر، بر آنچه دارنده قبلا به دست آورده و انباشته است، یا به او به ارث می‌رسد، تعلق می‌گیرد.
مالیات بر ارث اموال متوفی می‌تواند به صورت تکی یا موردی پرداخت شود و لزومی به تعیین تکلیف همه دارایی‌ها به صورت یکجا نیست. بنابراین چنانچه وراث مایل باشند تنها بخشی از ماترک متوفی را در زمان مشخصی منتقل نمایند می‌توانند این کار را با پرداخت مالیات نقل و انتقال و مالیات بر ارث همان دارایی مشخص انجام داده و فرایند انحصار وراثت و تعیین تکلیف سایر دارایی‌ها را به زمان دیگری موکول نمایند.
بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، دارایی‌های متوفی به‌صورت مجزا از یکدیگر ارزش‌گذاری شده و پس از محاسبه مالیات نقل و انتقال، مالیات بر ارث بر اساس نرخ تعیین شده در قانون محاسبه می‌شود. به طور مثال به منظور محاسبه مالیات بر ارث یک ملک مشخص، ابتدا به میزان %۵ ارزش معاملاتی ملک مزبور، مالیات نقل و انتقال آن ملک معین می‌شود و سپس با یک و نیم برابر کردن مالیات نقل و انتقال، میزان مالیات بر ارث آن ملک مشخص می‌شود. بدین ترتیب مالیات بر ارث دارایی‌های متوفی اعم
از ملک، حق واگذاری محل، وسایل نقلیه، سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت، سهام و سایر اموال و حقوق مالی متوفی هر یک به صورت جداگانه و با نرخ‌های مشخص در قانون قابل محاسبه است. (ماده ۱۷ ق. م. م)
لازم به ذکر است در قانون، نسبت ورثه با متوفی در تعیین میزان مالیات موثر است. به معنای دیگر، هر چه ورثه نسبت نزدیک‌تری با متوفی داشته باشند، مالیات کمتر و هر چقدر نسبت دورتری با متوفی داشته باشند، مالیات بیشتری پرداخت می‌کنند. بر این اساس، نرخ مالیات بر ارث طبقه دوم ۲ برابر و طبقه سوم ۴ برابر طبقه اول است. (تبصره ۲ ماده ۱۷ ق. م. م)
حذف معافیت مالیاتی از دیگر ویژگی‌های قانون مالیات بر ارث است. در قانون پیشین، هر یک از وراث طبقه اول ( پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد) از سهم‌الارث خود به مبلغ سی میلیون ریال و چنانچه کمتر از بیست سال سن داشته یا محجور و یا معلول و از کار افتاده بودند، به مبلغ پنجاه میلیون ریال از پرداخت مالیات معاف بودند که این معافیت‌ها در قانون فعلی
مالیات‌های مستقیم حذف شده است.
از دیگر مشخصه‌های مهم قانون مالیات بر ارث، نحوه محاسبه ارزش دارایی‌ها است. بدین صورت که وفق قانون مالیات‌های مستقیم، قیمت روز انتقال به وراث، مبنا و تعیین‌کننده ارزش دارایی‌ها محسوب می‌شود. با توجه به این امر، تعلل برخی از مودیان در انجام فرایند انحصار وراثت به امید کاهش ارزش مالیات متعلقه در آینده بی‌معنا به نظر می‌رسد. در این راستا، مودی پس از دریافت فرم ارزیابی اموال و دارایی‌ها و رسیدگی به درخواست گواهی مفاصاحساب مالیاتی از اداره امور مالیاتی ذی‌ربط، ده روز فرصت دارد تا نسبت به پرداخت مالیات خود اقدام نماید و چنانچه ظرف ده روز نسبت به پرداخت مالیات اقدام نکند، اداره امور مالیاتی موظف است گزارش ارزیابی یادشده را به‌روزرسانی نماید.
چنانچه متوفی بدهی داشته باشد، وراث موظف‌اند کلیه اقلام ماترک متوفی و ارزش روز زمان فوت آنها و نیز بدهی‌های متوفی را در قالب یک اظهارنامه به اداره امور مالیاتی ذی‌ربط ظرف حداکثر یک سال از تاریخ فوت اعلام نمایند و اداره امور مالیاتی مکلف به رسیدگی و کسر بدهی‌ها از ارزش اموال به‌جامانده از متوفی خواهد بود. در این‌گونه موارد پس از کسر بدهی‌های مزبور، مابقی ماترک متوفی با نرخ‌های مشخص شده در قانون مشمول مالیات خواهد شد. (ماده ۲۶ ق. م. م)
قانون برای مواردی که مال متوفی وقف، حبس، نذر و یا وصیت شده باشد نیز احکامی در نظر گرفته است. وفق قانون، چنانچه اموال متوفی به موجب نذر یا وصیت به وراث منتقل شوند، مشمول مالیات بر ارث و چنانچه به غیر وراث منتقل شوند، مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی خواهند بود. همچنین در صورتی که منافع حاصل از مال متوفی به موجب نذر یا وصیت به دیگران واگذار شوند، اشخاصی که از مال مزبور نفع می‌برند، هر ساله مشمول پرداخت مالیات بر درآمد خواهند بود. (ماده ۳۸ ق. م. م)
این نکته را نیز یادآور می‌شویم که بانک‌ها، موسسات مالی و اعتباری، ادارات ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی،کلیه شرکت‌ها، نهادهای مالی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در کشور مجاز نیستند قبل از دریافت گواهی پرداخت مالیات بر ارث، اموال و دارایی‌های متوفی را به ورثه تسلیم یا منتقل نمایند و در صورت بروز چنین تخلفی، نهادهای مذکور و ورثه، مسئولیت تضامنی داشته و مشمول جریمه‌ای به میزان دو برابر مالیات متعلق خواهند بود. (ماده ۳۴ ق. م. م)
