طبق اعلام این مقامات اروپایی، میزبانی این نهاد مالی با فرانسه، ریاست با آلمان و نیز حسابرسی آن با انگلستان خواهد بود. در همین راستا مکانیسم مالی مقرر شده با تغییر نام از SPV و گنجانده شدن شرایطی جدید، Instex نام‌گذاری شد که به تعبیر اروپایی‌ها گام نخست در حفظ توافق هسته‌ای به عنوان یکی از مولفه‌های مهم امنیت جهانی به حساب می‌آید.
از سوی دیگر مقامات کشورمان نیز با استقبال از ثبت این نهاد مالی هرچند آن را دیر‌هنگام دانستند، اما تاکید کردند که اولین قدم از سوی اروپایی‌ها برداشته شده و تهران در انتظار گام‌های عملی مستحکم‌تر برای حفظ مراودات تجاری و مالی بیشتر با اروپا است. به موازات این امر، سه کشور اروپایی به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه خود تاکید کردند که فرانسه، آلمان و بریتانیا بر اساس تعهد خود و تلاش‌های پیگیر برای حفظ برجام در چارچوب قطعنامه 2231 شورای امنیت، تشکیل سازوکار حمایت از معاملات تجاری یا اینستکس را اعلام می‌کند که هدف آن تسهیل تجارت مشروع میان عاملان اقتصادی اروپا و ایران است.
همچنین اینستکس در ابتدا با تمرکز بر بخش‌های حیاتی‌تر مانند دارو، لوازم پزشکی و مواد غذایی از مبادلات مشروع اروپا با ایران حمایت می‌کند و در بلند‌مدت می‌تواند از سوی کشورهای ثالث نیز برای تجارت با ایران مورد استفاده قرار بگیرد. در بخش دیگری از این بیانیه آمده است که سه کشور اروپایی به‌‌تدریج از طریق این سازوکار روی جزئیات عینی و عملیاتی کار خواهند کرد تا شیوه کار شرکت با ایران تعریف شود. همچنین اینستکس با رعایت دقیق‌ترین استانداردهای جهانی در زمینه مبارزه علیه پولشویی، تامین مالی تروریسم (AML/CFT) و نیز با رعایت تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل عمل خواهد کرد و در این راستا، آیا انتظار دارد که ایران هرچه سریع‌تر به تمامی تعهدات خود در چارچوب مفاد FATF عمل کند.
**جبهه متحد در برابر ایالات متحده
در همین رابطه محمدجواد سلطانی استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «ابتکار» درخصوص راه‌اندازی این کانال مالی توضیح می‌دهد: ابزار حمایت از مبادلات تجاری (Instex: InstrumenI- SupporOf Trade Exchanges) با هدف تسهیل تجارت بین اتحادیه اروپا و ایران برای دور زدن تحریم‌های آمریکا بعد از حدود نه ماه پس از خروج ایالات متحده از توافق‌نامه هسته‌ای سرانجام به ثبت رسید. اینستکس به عنوان یک قرارداد مبادله خارج از سیستم مالی جهانی تحت نظارت ایالات متحده عمل می‌کند.
مبادلات تجاری تحت حمایت این سیستم جدید عمدتا متمرکز بر کالاهای ضروری غیرقابل تحریم مانند کالاهای کشاورزی، اقلام دارویی و سایر محصولات بشردوستانه می‌شود. این نهاد در فرانسه و با حمایت دولت آلمان و حمایت مالی هر سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس مستقر است. این کشورها خواهان پشتیبانی گسترده‌تر همه اعضای اتحادیه اروپا از این سیستم هستند تا ضمن نشان دادن حسن‌نیت اتحادیه نسبت به اجرای تعهدات خود در برجام، در برابر یکجانبه‌گرایی آمریکا جبهه متحدی را شکل دهند اگرچه مقامات آمریکا اجرای این سیستم را مانعی بر سر راه تحریم‌های خود نسبت به ایران نمی‌دانند. چه اینکه همین فشارها سبب شد تا اتحادیه اروپا سیستم گسترده‌تر اس‌پی‌وی را کنار بگذارد.
**چتر حفاظتی برای تعاملات تجاری
سلطانی در ادامه درخصوص اهمیت این سازوکار مالی می‌گوید: این سازوکار به معنای برگ جدیدی در توسعه روابط تجاری شرکت‌های اروپایی با ایران است چرا که بسیاری از این شرکت‌ها با آمریکا مبادلات تجاری دارند و این تردید را دارند که هر نوع مبادله تجاری با ایران ممکن است منافع تجاری آن‌ها با آمریکا را به خطر اندازد. این سیستم مانند یک چتر حفاظتی تعاملات تجاری این شرکت‌ها با ایران را محافظت می‌کند. این سیستمِ حمایت از مبادلات تجاری در درجه اول متمرکز بر فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط با ایران است که حجم تجارت پایینی با ایران دارند.
**از SPV به Instex
وی در پاسخ به این سوال که این حجم مبادلات تجاری کم آن هم در حوزه کالاهای ضروری غیرقابل تحریم چه تاثیر مثبتی در اقتصاد ایران که با تورم و کاهش ارزش پول ملی مواجه است، خواهد داشت؟ گفت: این ساختار بر خلاف اس‌پی‌وی که در برگیرنده همه شرکت‌های اروپایی بود و به نوعی یک مصونیت برای مقابله با تحمیل قوانین داخلی آمریکا بر شرکت‌های اروپایی محسوب می‌شد، همه تعاملات تجاری اتحادیه اروپا با ایران را شامل نمی‌شود، خواسته‌ای که ایران طبق توافق هسته‌ای از اتحادیه اروپا داشت. به نظر می‌رسد این سیستم جدای از مزیت اقتصادی آن برای ایران، یک اقدام سیاسی در برابر آمریکا و یک علامت برای حسن‌نیت اتحادیه اروپا نسبت به ایران است. اتحادیه اروپا با تهدیدهای مکرر آمریکا اس‌پی‌وی را کنار گذاشت و اینستکس را به‌عنوان سیستم جدید معرفی کرد.
این سازوکار فضایی جدید به روی تجارت و بازرگانی ایران می‌گشاید. با این حال باید دید آیا ایجاد چنین سیستم‌هایی نه صرفا برای ایران، سبب خواهد شد حکومت پولی جهانیِ دلار را متزلزل کند و سایر کشورها را نیز ترغیب به چنین سیستم‌هایی در برابر سیاست‌های اقتصادی آمریکا در مقابل کشورهای مستقل سازد؟ چه اینکه فعلا این سیستم حوزه تجارت بسیار محدودی را بین دو طرف شامل می‌شود.
منبع: روزنامه ابتکار
