به گزارش ایران اکونومیست به نقل از سازمان امور مالیاتی؛ مالیات بر ارزش افزوده ، نوعی مالیات غیرمستقیم است که مصرف کننده (خریدار) آن را به همراه بهای خرید اجناس و خدمات می پردازد و دریافت کننده ( فروشنده ) موظف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند.
مزایای بی شماری برای توجیه مالیات بر ارزش افزوده عنوان می شود از جمله: درآمدزدایی ، ثبات نسبی ، فرارمالیاتی حداقل ، بازرسی و حسابرسی ، بازرگانی منظم ، بهبود تجارت خارجی ، نوسازی ، حمایت موثر ، حداقل تاثیر منفی بر تخصیص منابع ، رفع مالیاتهای مخرب و در نهایت ایجاد رفاه اجتماعی. همانطور که عنوان شد از مهمترین مزایای این نوع مالیات ، درآمدزدایی ، ثبات نسبی و فرارمالیاتی اندک می باشد.
در کشورهای در حال توسعه بر خلاف کشورهای توسعه یافته که افراد انگیزه کمتری برای پرداخت مالیات دارند، فرار مالیاتی شایع است به هر گونه تلاش قانونی یا غیرقانونی به منظور طفره رفتن از پرداخت مالیات یا کمتر پرداخت نمودن آن، به هر شیوه که انجام شود، فرار مالیاتی(انگلیسی: Tax evasion) گفته می‌شود.
اصطلاح فرار مالیاتی در رابطه با ترتیبات غیرقانونی اتخاذ شده جهت اختفا درآمد یا نادیده گرفتن بدهی مالیاتی به کار می‌رود و به این معنی است که مودی کمتر از میزانی که قانونا موظف است پرداخت نماید.
فرار مالیاتی مقوله‌ای است که به ادعای کارشناسان مختلف جرم عمومی محسوب می شود. پیش از هر چیز باید گفت که فرار مالیاتی به معنی توسل به وسایل متقلبانه و اقدام های غیرقانونی برای نپرداختن مالیاتی است که شخص مکلف به پرداخت آن است.
سازمان مالیاتی به منظور جلوگیری از فرار مالیاتی، افزایش کارآمدی و کاهش انگیزه های فرار مالیاتی، با توجه به مزیت ارزشمند خود کنترلی این مالیات، تقویت زیرساخت های سیستم مالیات بر ارزش افزوده را در دستور کار دارد. امکان کاهش فرار مالیاتی در مالیات بر ارزش افزوده، به دلیل کمتر بودن نرخ آن در مقایسه با سایر مالیات ها با پایه محدود، منبع درآمد مطمئنی را برای دولت ایجاد می کند.
از طرفی دیگر چون عدم پرداخت مالیات از جانب فروشنده، پای خریدار کالای او را برای منظور کردن مالیات متعلقه به میان می کشد، منافع یک طرف، زیان طرف دیگر را موجب می شود و در صورت موثر بودن نظام کنترل، فرار مالیاتی به حداقل کاهش می یابد. علاوه بر شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی دومین هدف مهم، ایجاد درآمد پایدار برای دولت و شهرداری‌ها بود و سومین هدف از تدوین این قانون این بود که منابع درآمدی دولت را از مالیات بر درآمد به سمت مالیات بر مصرف سوق بدهد و علاوه بر آن از میزان فرارمالیاتی کاسته شود.
اجرای سیستم مالیات بر ارزش افزوده نوعی تحول و دگرگونی در نظام‌های مالیاتی سنتی است. اجرای سیستم مالیات برارزش افزوده موجب افزایش در درآمدهای مالیاتی دولت (خصوصا مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی) می‌شود و زمینه را برای وصول درآمدهای مالیاتی دولت فراهم می‌کند واز فرار مالیاتی جلوگیری می‌کند.
چنانچه مالیات بر ارزش افزوده به شکل موثر و مطلوب اجرا شود بسیاری از حلقه های زنجیره مبادله های اقتصادی که در وضعیت موجود از نظارت دستگاه مالیاتی و بخش مالیات بر درآمد خارج است کنترل می شود و به این ترتیب بخش مالیات بر درآمد از پایه متحول خواهد شد.
