به گزارش ایران اکونومیست؛ بازارهای سرمایه و بورس در اغلب نقاط جهان نقش دماسنج اقتصاد را دارند و هر گونه حرکتی چه در زمینه سیاسی و چه در زمینه های اقتصادی روی این بازار تاثیرگذار است. طی چند ماه اخیر مجموعه ای از عوامل سیاسی و اقتصادی باعث ایجاد ناآرامی هایی در بازارهای ایران شد.
خروج آمریکا از برجام زمینه «عدم قطعیت» در اقتصاد را ایجاد کرد و کش و قوس های تصویب FATF و CFT در مجلس و شورای نگهبان و ادامه نوسان نرخ ارز در کنار طیفی از کارشکنی های اقتصادی و سیاسی به ناپایداری های بازار دامن زد.
نرخ برابری ارز با واحد پول ملی به عنوان شاخص مهمی در اقتصاد در همه بازارها تاثیر گذار است و افت و خیز نرخ آن موجب بروز هیجان آنی و ایجاد التهاب در بازارها و بنگاه های اقتصادی می شود و بازار سرمایه هم از این قاعده مستثنی نیست. نرخ ارز در تمام بورس‌های دنیا از متغیرهای مهم و تاثیرگذار بر شاخص قیمت سهام محسوب می شود هر چند که ابتدا شاهد اثرگذاری مثبت رشد نرخ دلار در بازار سرمایه بودیم اما این اقبال چندان دوام نداشت.
در روزهای ابتدای جهش نرخ ارز شاهد افزایش تمایل سرمایه گذاران به خرید سهام شرکت های صادرات محور بودیم به طوری که روزهای آخر خردادماه،شاخص کل رکورد تاریخ 50 سال گذشته بورس را شکست و وارد کانال 103 هزار شد و بازاری که همواره در برابر رقبای خود از جمله بازارهای ارز، طلا و مسکن عقب نشینی می کرد این بار گوی سبقت را از آنها ربود.
روزهای اوج بازار سرمایه دوام زیادی نداشت و پس از تعیین ارز تک نرخی از جانب دولت و کش و قوس های فعالیت پتروشیمی ها، تمایل سهام داران برای ادامه سرمایه گذاری در این بازار کاهش پیدا کرد و این تصمیم باعث شد تا صنایع صادرات محور و صنایعی که مجبور به تهیه مواد اولیه با ارز هستند ، متحمل عوارض نوسانات ارزی شوند.
از سوی دیگر تعیین ارز تک نرخی باعث کاهش حاشیه سودهای غیرواقعی برخی از شرکت‌های فعال در بورس شد که خوراک خود را با نرخ دلار مبادله ایی دریافت اما فروش را با نرخ آزاد انجام می دادند.
البته تحولات و افت و خیزهای ارزی تاثیر یکسانی بر سهام تمام شرکت‌های بورسی نمی گذارد و تحولات بازار ارز، پیش‌بینی بازار سهام را برای سهامداران به ویژه سهامداران خرد و حقیقی ها مشکل می کند.
از آنجایی که تغییر نرخ ارز به طور مستقیم روی قیمت کالا و محصولات اثر می گذارد، بنابراین هم شرکت های وارد کننده بورسی و هم صادرکننده ها تحت تاثیر نوسانات نرخ ارز قرار می گیرند که البته همیشه هم این نوسانات به نفع صادر کنندگان نیست چرا که این روزها با تنگ تر شدن بستر روابط بانکی، امکان ورود ارزهای حاصل از فروش محصولات به کشور سخت تر شده است و ریسک را افزایش می دهد و هر ریسکی می تواند اثر منفی روی قیمت سهام بگذارد.
در این شرایط، افزایش حضور سهامداران حقیقی که معمولا در شرایط حساس به سرعت واکنش هیجانی از خود بروز می دهند و منجر به افزایش و کاهش غیر منطقی شاخص می شوند به ناآرامی این روزهای تالار شیشه ای اضافه کرده است.
** بازار سرمایه به کدام سو می رود؟
«بهروز خدارحمی» کارشناس بازار سرمایه درباره وضعیت بازار سرمایه و تاثیرپذیری آن از نوسانات نرخ ارز گفت: قبل از اینکه بخواهیم عوامل ایجاد ابهامات و افزایش ریسک در بازار سرمایه را معرفی کنیم باید این نکته را متذکر شد که امروز بازار سرمایه کشور به حدی بزرگ شده و آنقدر تعداد مشارکت کنندگان و صنایع و شرکت ها افزایش یافته که نمی توان تغییرات را فقط با یک متغییر سنجید و بررسی کرد.
به وی علاوه بر اینکه نوسانات نرخ ارز ابهاماتی در بازار سرمایه ایجاد کرده، تصمیمات جدید بانک مرکزی برای شرکت هایی با درآمدهای صادراتی مبنی بر ضوابط جدید نرخ گذاری و ورود ارز به کشور باعث شده ریسک سرمایه گذاری در این بازار افزایش یابد.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به سایر عوامل اثر گذار در ریزش شاخص گفت: از سوی دیگر محدودیت های روابط بانکی ایران با سایر کشورها افزایش یافته و هنوز چاره کاربردی برای مبادلات پولی یافت نشده است که هر یک از این موضوعات از متغییرهای تاثیرگذار در بورس به شمار می آید.
خدارحمی افزود: از سوی دیگر شرکت های داخلی از جمله خودروسازی ها که سهم قابل توجهی در بورس دارند، هنوز سیاست روشنی برای قیمت گذاری محصولاتشان اتخاذ نکرده اند. بنابراین این روزها مجموعه این عوامل باعث شده شاهد نوسانات عجیب و غریبی در بازار سرمایه باشیم.
به گفته این کارشناس بازار سرمایه، در بازار سرمایه شاهد حرکت هایی از سمت صنایع با درآمد ارزی به سمت صنایع ریالی هستیم. فروشندگان سهام شرکت هایی با درآمد ارزی افزایش یافته و استقبال به سمت خرید سهام شرکت ها با درآمد ریالی جریان پیدا کرده است. این رفتار در بازار به دلیل نبود سیاست های روشن در اقتصاد است و در شرایطی که سیاست های اقتصادی استمرار و دوام نداشته باشند، در بازار با ابهام مواجه می شویم که ترجمه آن افزایش ریسک در سرمایه گذاری است.
خدارحمی با بیان اینکه نبود سیاست واحد یا نبود امکان اعلام سیاست های قطعی در بازار باعث بروز نگرانی در سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی می شود، بیان داشت: طبیعتا مشارکت کنندگان افزایش ریسک را جریمه می کنند و این اقدام باعث منفی شدن بازار می شود.
خدارحمی همچنین درباره حضور سهام داران حقیقی در بازار و بروز واکنش های آنی و هیجانی از سوی این مشارکت کنندگان اظهار داشت: واقعیت این است که متغیر سهام داران حقیقی در بازار می تواند با تصمیمات انفرادی روی ارزش سهام شرکت ها اثر گذار باشد و نمی توان گفت برآیند تصمیماتشان چه سمت و سویی دارد چراکه از منابع مختلف خط می گیرند و تحلیل هایشان قابل پیش بینی نیست.
وی ادامه داد: البته سهامداران حقیقی خبره هم در بازار سرمایه حضور دارند که اتفاقا بسیار هوشمندانه تصمیم می گیرند اما در نهایت افق سرمایه گذاری سهامداران حقیقی کوتاه تر از سرمایه گذاران حقوقی است.
این کارشناس بازار سرمایه همچنین درباره سرنوشت بورس در صورت ادامه دار بودن نوسانات نرخ ارز گفت: پیش بینی ها حاکی از آن است که شرکت ها و صنایعی که درآمد ریالی و فروش داخلی دارند از اقبال بیشتری برخوردار خواهند بود چراکه به طور قطع محدودیت روابط بانکی برای شرکت های صادراتی مشکلاتی را به وجود خواهد آورد که ریسک سرمایه گذاری را افزایش می دهد و این یک تهدید تلقی خواهد شد.
**دفع ناآرامی های بازار با برقراری ثبات اقتصادی
بورس در مجموع به سیاست های اقتصادی دولت روی خوش نشان داده به طوری که شاخص از 38 هزار و 600 واحد در روز اول کاری سال 92 به رقم حدود 80 هزار در پایان همان سال رسید. روزهای مثبت بازار هم در طول این سال ها از روزهای منفی آن بیشتر بوده و حتی رکورد صعود شاخص کل در عمر 50 ساله بورس در دولت دوازدهم شکسته شد. اما هنوز هم ارزش بورس ایران (حدود 60 میلیارد دلار ) نسبت به بورس کشورهای همسایه مانند عربستان (500 میلیارد دلار بدون احتساب ارزش شرکت آرامکو) بسیار کم است. چراکه بورس هنوز نتوانسته است در مقایسه با بازارهای موازی طلا، ارز، سکه، مسکن و حتی خودرو در جلب توجه سرمایه گذاران موفق عمل کند.
مهم ترین عاملی که باعث شد هدایت نقدینگی به بازار سرمایه استمرار نداشته باشد نبود آگاهی و اعتماد سهام داران حقیقی به ساز و کار بورس بود که بی ثباتی شرایط اقتصادی هم مزیت علت شده است. پیش بینی ناپذیری اقتصاد باعث شده که هزینه بنگاه ها افزایش یابد که به دنبال آن نوسان بازده سهام بیشتر می شود. از آنجایی که تاثیر ارز در بازار سرمایه قابل انکار نیست به طور قطع به تعادل رسیدن قیمت آن به ویژه دلار می تواند در کاهش رفتارهای هیجانی در بازار سرمایه موثر باشد که در نهایت به منطقی شدن بازار سرمایه کشور کمک می کند.
