به گزارش ایران اکونومیست؛ روز شنبه هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهوری عراق به تهران خبری منتشر شد مبنی بر اینکه طرف عراقی اصرار دارد پول صادرات گاز ایران به عراق را به دینار پرداخت کند. مسئله این است که دینار عراق جهان‌روایی و پذیرش ارزهای معتبر بین‌المللی را ندارد و تقریباً در کشوری غیر از خود عراق نمی‌توان از این ارز استفاده کرد. باید دید تصمیم عراق برای پرداخت بدهی خود به پول ملی آن کشور چه تأثیری دارد و ایران قادر است از این ارز چه استفاده‌ای کند؟
** عراق می‌تواند واسطه واردات کالا شود
یوسف کاووسی از کارشناسان حوزه ارزی و از مدیران پیشین بانک مرکزی به خبرنگار ایرناپلاس می‌گوید: قیمت‌گذاری‌ها در سطح جهان خصوصاً در حوزه محصولات نفت، گاز و پتروشیمی بر اساس دلار انجام می‌شود. از آنجایی که ما نمی‌توانیم این ارز را دریافت کنیم، تمایل داریم معادل آن یورو دریافت نماییم. طرف مقابل باید دلار را به یورو تبدیل کند که این کار مشمول دریافت هزینه تبدیل یا کارمزدی است که بر عهده طرف ایرانی است؛ زیرا این ما هستیم که در انتقال پول مشکل داریم.
کاووسی می‌افزاید: برای اینکه پول صادرات نفت و گاز را به دینار عراق دریافت کنیم، ابتدا باید نسبت بین این ارز با یورو مشخص شود. این نسبت‌ها در ایران و عراق متفاوت است و این تفاوت اهمیت زیادی دارد. ممکن است برخی دلال‌ها از تبدیل ارزها به یکدیگر در یک کشور و فروش آن در کشور دیگر کسب سود کنند. وقتی دینار را به داخل ایران بیاوریم، برای ما گران‌تر تمام می‌شود و بابت تحریم‌ها و تبدیل ارز هزینه می‌دهیم.
وی اظهار می‌کند: هر چند درباره روپیه هند هم نسبت‌ها را مشخص کرده بودیم اما یک‌باره نرخ روپیه در داخل هند کاهش یافت و ما با ضرر مواجه شدیم. نباید فراموش کنیم که یوان چین، لیر ترکیه و روپیه هند ارزهای نسبتاً پذیرفته شده‌ای هستند، اما این موضوع درباره دینار عراق صدق نمی‌کند. از سوی دیگر به‌علت مسائل سیاسی که عراق با آن درگیر است، پول این کشور مدام در حال نوسان است.
این کارشناس مسائل ارزی درباره نحوه استفاده ما از پول ملی عراق می‌گوید: هنگامی که دینار عراق را دریافت کنیم، تنها می‌توانیم از همین کشور کالا وارد نماییم، زیرا پول عراق در سایر کشورها مورد پذیرش نیست. این در حالی است که عراق کالای خاصی ندارد که ما آن را وارد کنیم. این کشور تنها می‌تواند نقش واسطه‌گری ایفا کند؛ یعنی کالاهایی را که نمی‌توانیم از سایر کشورها وارد کنیم، ابتدا به عراق وارد شده و سپس ما آن کالا را از عراق وارد کنیم. در این رابطه نیز مسائل خاصی مطرح است مانند اینکه باید قراردادهای محکمی منعقد و یک حَکَم تعیین شود. همچنین لازم است قیمت‌ها با کشور مبدأ چک شود تا اگر عراق حق واسطه‌گری نامتعارفی را دریافت کرد، جلوی آن گرفته شود.
**عراق، یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری
در رابطه با اصرار عراقی‌ها برای انجام مبادله به پول ملی آن کشور، اهمیت موضوع هنگامی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم عراق یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری کشور ماست و صادرات ما به عراق هم در زمینه گازی و هم در حوزه صادرات غیرنفتی عدد قابل‌توجهی است. میانگین صادرات گاز به بغداد روزانه 8,5 تا 9 میلیون متر مکعب گاز بوده و در مواقعی حتی به 18 میلیون متر مکعب در روز نیز رسیده است.
همچنین مطابق آمارها در هفت ماه منتهی به مهر امسال، عراق با سهم 21 درصدی از کل صادرات ایران، در جایگاه اولین مقصد عمده صادرات کالاهای غیرنفتی قرار گرفته است.
** می‌توان ارزهای دیگری را در ترکیه و دوبی دریافت کرد
جواد ذاکری دانا نیز از کارشناسان بازار ارز است که در این رابطه می‌گوید: یکی از راهکارهای بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور، بازارچه‌های مرزی است که ریال یا دینار را به دلار تبدیل می‌کنند. منتها زمانی که ارقام کلان مطرح شود، می‌تواند به پاشنه آشیل نرخ ارز در بازار آزاد تبدیل شود؛ زیرا تقاضا برای دلار در سلیمانیه بر نرخ دلار در بازار تهران اثر مستقیم می‌گذارد.
وی معتقد است: ایران با عراق تراز تجاری برابری ندارد و صادرات ما به عراق بسیار بیشتر است. البته می‌توان عراق را به یک هاب منطقه‌ای تبدیل کرد، مانند آنچه پیش از این دوبی انجام می‌داد. هر چند باید توجه کرد که عراق از نظر بنیادین تفاوت‌های ماهوی با دوبی دارد و فاقد مناطق آزاد است.
ذاکری دانا می‌گوید: دینار عراق می‌تواند خیلی سریع تبدیل به درهم امارات متحده عربی شود. بیش از سه هزار صرافی در عراق مجوز فعالیت دارند و نزدیک به 12 هزار نفر نیز در صف دریافت مجوز صرافی هستند. می‌توان منابع حاصل از صادرات به عراق را به ارزهای دیگر تبدیل نمود و به این شکل نقشه ارزی ایران را تکمیل کرد. این کار نیاز به برنامه‌ریزی و ساماندهی توسط معاونت ارزی بانک مرکزی دارد.
وی درباره نقش کشورهای همسایه در تبدیل ارزها می‌گوید: امارات متحده عربی تقریباً یک هاب جهانی است. می‌توان دینار را در عراق تحویل داد و معادل آن در دوبی درهم، دلار یا یورو دریافت کرد. همچنین می‌توان بخشی از منابع را در ترکیه تحویل گرفت، زیرا رابطه خوبی هم بین سلیمانیه و ترکیه برقرار است.
دریافت دینار عراق می‌تواند هزینه مبادلات ما را افزایش دهد. اما ممکن است راه دیگری نباشد تا با محدودیت‌هایی که برای مبادلات کشور ما با دلار توسط آمریکا در نظر گرفته شده مقابله نمود. در این صورت می‌توان دینار عراق را تبدیل به ارزهای دیگری کرد. همچنین ممکن است از عراق به‌عنوان یک واسطه برای واردات برخی کالاها از کشورهای مبدأ استفاده کرد. باید دید تدبیر بانک مرکزی در این رابطه چه خواهد بود.
