به گزارش ایران اکونومیست؛ چهارشنبه گذشته جمعی از اصلاح‌طلبان به دیدار حسن روحانی رفتند و آنچنان‌که از روایت‌های خبری برمی‌آید با وی درخصوص مسائل مختلف گفتگو کرده‌اند.
در میان این روایت‌ها، اما نقطه مهمی مشترک است، انتقاد حسن روحانی از اصلاح‌طلبان در مورد وقایع مجلس. روحانی که ظاهرا از امیدی‌ها به‌شدت دلخور است گفته فراکسیون امید آنچنان‌که باید و شاید به حمایت از دولت نپرداخته و به عبارتی در این زمینه کم‌کاری کرده است. این حرف البته درهمان جلسه واکنش‌هایی را هم درپی داشته است، ولی به‌طور مشخص بعد از جلسه بسیاری از اصلاح‌طلبان به این حرف حسن روحانی واکنش نشان دادند، یکی حرف‌های رئیس‌جمهور را شوخی تلقی کرد و دیگری آن را غیرواقعی خواند. در این میان شبکه‌های اجتماعی هم در دو روز گذشته بی‌واکنش به این حرف‌ها نبود و برخی از کاربران حسابی از خجالت حسن روحانی درآمدند. «فرهیختگان» به همین بهانه روابط اصلاح‌طلبان با دولت حسن روحانی را بررسی کرده است.
بدنه بی‌سر و سر بی‌بدنه
شاید بهتر باشد که بحث را از روزهای منتهی به انتخابات سال ۹۲ آغاز کنیم، جایی که هاشمی‌رفسنجانی از فرآیند انتخابات کنار رفته و اصلاح‌طلبان با کاپیتان وقت آن‌ها یعنی محمدرضا عارف وارد انتخابات شده‌اند، یک اصلاح‌طلب اصیل که با معاون اولی در دولت سیدمحمد خاتمی هم در میان بدنه اجتماعی نزدیک به این جریان سیاسی محبوبیت داشت، هم از فیلتر شورای نگهبان عبور کرده بود و هم می‌توانست با حاکمیت ارتباط برقرار کند. محمدرضا عارف، گزینه اصلی است و همه درحال تلاش بودند تا وی بتواند بر رقبای خود پیروز شود. چند روزی بیشتر با انتخابات باقی نمانده، به وجود امیدی که فعالان اصلاح‌طلبان به موفقیت نماینده‌شان در رقابت‌ها دارند، او همچنان کم‌فروغ است. فعالان سیاسی اصلاح‌طلب نگرانند، در خوش‌بینانه‌ترین نظرسنجی‌ها عارف رای ۸-۷ درصدی دارد و قاعدتا با این شرایط نخواهد توانست به موفقیت خاصی دست پیدا کند. اصلاح‌طلبان، اما می‌دانند که این شکست تنها برای محمدرضا عارف نخواهد بود، بلکه دامن دیگر اعضای جریان را خواهد گرفت و رکود سیاسی آن‌ها در ایام پس از سال ۸۸ را نه‌تن‌ها تمدید که تعمیق هم می‌کند.
از طرفی حامیان هاشمی حالا به‌جای عارف، پشت سر حسن روحانی رفته‌اند و او را کاندیدای خود می‌دانند، وضعیت روحانی آنچنان بهتر از عارف نیست و با چند درصد اختلاف در نظرسنجی‌ها بالای عارف قرار گرفته است. با این شرایط البته روحانی هم از به دست آوردن حداقلی‌ترین موفقیت‌ها محروم می‌ماند. مناظره‌ها که شروع می‌شود روحانی جهش می‌کند، اما کافی نیست چراکه بدنه اجتماعی خاصی ندارد که او را حمایت کند و رای او را صعودی نگه دارد. همین شرایط هم آن‌ها را به فکر ائتلاف می‌اندازد، ایده‌ای که چندی است به ذهن طرفداران عارف هم رسیده و حالا هر دو متفق شده‌اند که با ائتلاف هم حسن روحانی بدون بدنه اجتماعی می‌تواند صاحب رای پیروزی شود و هم اصلاح‌طلبانی که انزوا آن‌ها را کلافه کرده، قدری به میدان سیاست و قدرت بازمی‌گردند.
موسم ائتلاف فرامی‌رسد و این محمدرضا عارف است که به‌دلایل متعدد ازجمله عقب بودن نسبت به حسن روحانی باید کنار بکشد، هرچند خودش به هیچ عنوان معتقد به این فرآیند نیست، اما ظاهرا با فشار دیگران مجبور است.
اصلاح‌طلبان سهم خود را می‌خواستند!
روحانی رئیس‌جمهور می‌شود و اصلاح‌طلبان امیدوار به اینکه کابینه را تصرف کنند، نه‌تن‌ها کابینه که امیدشان تا استاندار و فرماندار هم رفته است. امیدی که البته هرگز محقق نمی‌شود. درمعرفی کابینه، روحانی حداقل‌های خواست اصلاح‌طلبان را محقق می‌کند و نزدیکان آن‌ها را در برخی پست‌های نه‌چندان مهم به‌کار می‌گیرد، وزارت کشور، اما هرگز به‌دست آنان نمی‌رسد و گزینه‌ای که همچنان گفته می‌شود نزدیک به علی لاریجانی است تصدی آن را برعهده می‌گیرد و از این رو انتقاد اصلاح‌طلبان تا مدت‌ها نسبت به انتخاب استانداران و فرمانداران باقی می‌ماند آنچنان‌که حتی در جریان معرفی کابینه دوم در سال ۹۶ برخی فعالان سیاسی این جریان اعلام کردند که معرفی مجدد رحمانی فضلی خط قرمز ماست و نباید چنین اتفاقی بیفتد. کمی جلوتر موسم انتخابات مجلس شورای اسلامی فرا می‌رسد، ولی این‌بار نزدیکان حسن روحانی که حالا در قدرتند ضمیمه‌ای به ائتلاف خود با اصلاح‌طلبان اضافه و نزدیکان علی لاریجانی را هم در انتخابات دخیل می‌کنند، اتفاقی که اگر چه به‌نفع هر سه نفر است، اما فراکسیون اصلاح‌طلبان با نام امید را از اکثریت می‌اندازد و به‌جای آن فراکسیونی برای حمایت از دولت یعنی مستقلین را از آن منشعب می‌کند. این اتفاق تا به حال مورد نقد اصلاح‌طلبان است و مصاحبه‌ها تکرار می‌کنند که اعضای کاغذی فراکسیون امید از حاضران به مراتب بیشترند.
حضور کاظم جلالی و بهروز نعمتی در لیست امید در تهران که بعد‌ها هم فراکسیون مستقلین را رهبری کردند و هم ستاد اصولگرایان حامی حسن روحانی را، نتیجه همان وارد کردن لاریجانی به ائتلاف بود. البته نمی‌توان از این مساله هم گذشت که خیلی‌ها هنوز معتقدند عدم معرفی نیروهای شاخص و مد نظر اصلاح‌طلبان هم در دومین کابینه حسن روحانی و همچنین حذف حبیب‌الله بیطرف به‌عنوان نماد یک اصلاح‌طلب جدی در مجلس، دست‌پخت همین جریان بوده است.
با وجود این، اما فراکسیون امید همواره تلاش کرد در مجلس به حمایت از حسن روحانی بپردازد و در بسیاری از مواقع برای او و دولتش کم نگذارد، جلوگیری از برخی استیضاح‌ها، کمک به دولت در معرفی کابینه دوم و چندین واقعه دیگر از مصادیق این همراهی هستند.
۲ علت مهم برای جدایی اصلاحات و اعتدال
آنچنان که از ابتدای مطلب گفته شد، توصیف مدارای دوجانبه روحانی و حامیان اصلاح‌طلبان وی بود، فرآیندی که فراز و فرود داشت، اما متداوم بود. در دولت یازدهم هرچند اصلاح‌طلبان بابت مسائل مختلفی از حسن روحانی دلخور بودند، اما نمی‌خواستند مسیر خود را از راس قدرت جدا کنند و البته روحانی هم نمی‌خواست با فاصله گرفتن از آن‌ها در میدان رقابت ۹۶ تنها بماند. انتخابات سال ۹۶ با ائتلافی مشابه ۹۲ همراه بود با این تفاوت که حجم انتقاد‌ها به عملکرد روحانی به‌ویژه در حوزه اقتصادی بالا بود و در پاسخ گفتن به آن‌ها اسحاق جهانگیری موفق‌تر.
از آنجاکه اصلا حضور جهانگیری در فرآیند انتخابات با فشار اصلاح‌طلبان به حسن روحانی بود و از قضا جهانگیری در مناظره‌ها هم خوش درخشید، پس از پیروزی با احساس خطر حسن روحانی بلافاصله مرکز ثقل دولت به دفتر رئیس‌جمهوری منتقل شد و با حضور محمود واعظی بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها بدون اطلاع دیگران حتی معاون اول، در دفتر روحانی پایه‌ریزی شد. این ماجرا چندی بعد تعمیق شد و رسما تبدیل به درگیری میان اصلاح‌طلبان با محوریت کارگزاران و اسحاق جهانگیری با اعتدال و توسعه‌ای‌ها شد. این وضعیت در شرایطی رخ داده بود که عملکرد اقتصادی دولت آنقدر ضعیف و ناکارآمد بود که دیگر نه‌تن‌ها منتقدان حتی حامیان دولت ازجمله اصلاح‌طلبان هم نتوانستند از آن دفاع کنند.
این شرایط راه را بر اصلاح‌طلبان هم دشوار کرده بود؛ آن‌ها از سویی نمی‌توانستند نظاره‌گر ریزش بدنه اجتماعی منسوب به خود و ناامیدی آن‌ها باشند و از سوی دیگر امیدی هم به گرفتن امتیاز از دولت نداشتند؛ چراکه روحانی دیگر به رای و بدنه آن‌ها نیازی نداشت و دلیل هم ندارد که آنان را در مسائل دخیل کند. از این‌رو اصلاح‌طلبان یا مجبور بودند از روحانی عبور کنند یا به‌همراهی وی با چاشنی انتقاد ادامه دهند. نهایتا تعمیق رکود، افزایش بیکاری و افسارگسیختگی دلار و طلا کار را به‌جایی رساند که سیدمحمد خاتمی که پنج‌سال تمام در مقابل همه ناکارآمدی‌های دولت ساکت نشسته بود لب به سخن بگشاید و حسن روحانی و دولت را مورد انتقاد تند و تیز خود قرار دهد. خاتمی که البته به‌واسطه همین ناکارآمدی‌ها حامیان اجتماعی خود را هم ناامید می‌دید بالاجبار از آن‌ها عذرخواهی کرد و به‌عبارتی دستور شکست مقاومت‌ها در حمایت از حسن روحانی را صادر کرد و گفت: نباید بیش از این برای دولت هزینه کرد. در این شرایط اصلاح‌طلبان در جریان استیضاح‌ها سعی کردند به‌جای حمایت، سکوت کنند و حتی در برخی موارد هم خود پرچمدار شوند.
اظهارات الیاس حضرتی و انتقاد‌های سنگین وی به حسن روحانی و اعضای دولت در جریان استیضاح وزیر اقتصاد نمونه دیگری بود که نشان می‌داد بخش مهمی از اصلاح‌طلبان مسیر عبور از روحانی را به همراهی منتقدانه ترجیح داده‌اند و در بزنگاه‌هایی که بتوانند خودی نشان دهند از انتقاد به دولت کم نمی‌گذارند. همین اظهارات و همراهی‌های اصلاح‌طلبان با استیضاح دو وزیر کار و اقتصاد هم بوده که ظاهرا موجب دلخوری عمیق حسن روحانی و ابراز آن را در جلسه اخیر پدید آورده است؛ واقعه‌ای که احتمالا جدایی بیشتر حسن روحانی و اصلاح‌طلبان را در پی خواهد داشت.
فرآیند رای اعتماد به کابینه
شهریور ۹۶ و رای اعتماد به کابینه دولت دوم روحانی از دیگر مقاطعی بود که فراکسیون امید مجلس برای آقای رئیس‌جمهور سنگ تمام گذاشت. فراکسیون اصلاح‌طلبان مجلس طی فرصت چند روزهای که بین معرفی کابینه توسط روحانی و بررسی آن در مجلس به وجود آمده بود، با دعوت همه وزرای پیشنهادی روحانی به جلسات فراکسیون، ارتباط نزدیکی با کابینه جدید روحانی برقرار کرد و سرانجام تصمیم گرفت حمایتی حداکثری از کابینه جدید روحانی داشته باشد؛ حمایتی که با همکاری فراکسیون تحت امر رئیس مجلس؛ یعنی فراکسیون مستقلان، کار روحانی را راحت کرد و غیر از حبیب‌الله بیطرف، باقی وزرای پیشنهادی را عضو هیات دولت کرد.
در همان بحبوحه و قبل از جلسات رای اعتماد کابینه، عبدالکریم حسین‌زاده نایب‌رئیس فراکسیون امید در گفتگو با «ایسنا» گفت که رویکرد فراکسیون امید به کابینه دوازدهم، رویکرد حمایت از رئیس دولت است. حجت‌الاسلام سیدمصطفی ذوالقدر، عضو دیگر فراکسیون امید هم به خانه ملت گفته بود هرکسی را روحانی تایید کند ما هم تایید می‌کنیم. او همچنین صراحتا اعلام کرده بود که فراکسیون امید به تمامی وزرای پیشنهادی رای اعتماد می‌دهد. محمدعلی وکیلی، نماینده مردم تهران هم که پای ثابت همیشگی حمایت از دولت است به «پانا» گفته بود نمایندگان مجلس حق دارند برنامه‌ها و رزومه افراد را بررسی کنند، اما رویکرد اصلی فراکسیون امید حمایت حداکثری از کلیت کابینه است.
تلاش برای حذف سوال از رئیس جمهور
یکی از مواردی که فراکسیون اصلاح‌طلبان مجلس یا همان فراکسیون امید برای روحانی سنگ تمام گذاشتند، حکایت سوال از رئیس‌جمهور در مجلس بود. با وجود اینکه فراکسیون امید نتوانست تعداد امضا‌های سوال از روحانی را از حدنصاب بیندازد، اما موضع حمایتی خود را از روحانی صراحتا اعلام کرد.
یک روز مانده به جسله سوال از روحانی در روز ۶ شهریور، احمد بیگدلی، عضو شورای مرکزی فراکسیون امید در گفتگو با «مهر» گفت: فراکسیون امید صبح فردا برای هماهنگی‌های لازم جهت حمایت از دولت در جلسه سوال از رئیس‌جمهور تشکیل جلسه خواهد داد. او همچنین گفت که اعضای فراکسیون محکوم به حمایت از دولت در جلسه سوال از رئیس‌جمهور هستند.
چند روز قبل‌تر بهرام پارسایی، سخنگوی فراکسیون امید هم در واکنش به اعلام وصول سوال نمایندگان از رئیس‌جمهور به «ایسنا» گفته بود ما با درک کامل شرایط دولت و وضعیت اقتصادی جامعه حمایت از دولت را اولویت خود می‌دانیم.
محمدعلی وکیلی، اما در همان روز‌ها گفت‌وگویی پر سروصدا با «آرمان» داشت. او به‌عنوان نماینده تهران و یکی از اعضای اصلی فراکسیون امید مجلس در گفتگو با «آرمان» گفت: اصلاح‌طلبان انتقاد‌هایی از دولت دارند، اما در عین حال با سوال از رئیس‌جمهور مخالفند.
حامیان FATF
روحانی این روز‌ها در حالی زبان به گلایه از اصلاح‌طلبان مجلسی گشوده که خانه ملت چند ماهی است که درگیر بحث‌های پرحاشیه لوایح چهارگانه گروه ویژه اقدام مالی FATF است. در روز‌هایی که تفاسیر متعددی از این لوایح در رسانه‌های مختلف و جریان‌های سیاسی گوناگون مطرح می‌شود، فراکسیون امید، صراحتا حمایت خود را از تصویب این لوایح اعلام کرده است.
روحانی که مدت‌هاست به دنبال تصویب نهایی پیوستن ایران به این گروه اقدام مالی است، حتی برای راحت‌تر شدن کارش، این موضوع را در شورای عالی اقتصادی سران قوا هم به تصویب رسانده است. در چند ماه اخیر هم که سه لایحه از این لوایح چهارگانه FATF به تصویب رسیده است، فضای سیاسی کشور شاهد حمایت گسترده اعضای فراکسیون اصلاح‌طلبان مجلس از این لوایح بوده که مهم‌ترین آن‌ها گفت‌وگوی محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید با «ایرنا» بود. او صراحتا اعلام کرده بود فراکسیون امید از لوایح چهارگانه FATF حمایت خواهد کرد. او همچنین ابراز امیدواری کرده بود با همکاری‌های خوبی که در مجلس به وجود آمده است این لوایح به صورت کامل به تصویب مجلس برسند. نمایندگانی، چون محمود صادقی و علی مطهری به‌عنوان نمایندگان امیدی مردم تهران و بهرام پارسایی به‌عنوان سخنگوی فراکسیون امید هم ازجمله افرادی بوده‌اند که در چند ماه اخیر هفته‌ای نبوده که به مخالفان لوایح چهارگانه حمله نکرده باشند.
