به گزارش ایران اکونومیست؛ بی شک توجه به تولید، اشتغال و اجرای طرحهای هدفدار و نظام مند اقتصادی به توسعه پایدار روستا و کاهش مهاجرت روستاییان می انجامد وگرنه با افزایش بیکاری و مهاجرت روستانشینان به شهر روند توسعه دچار خلل و گسست مزمن می شود.
هرچند اداوم دو دهه پدیده خشکسالی در سطح کشور شرایط زندگی را در روستاها دشوار و روستاییان و عشایر را به زندگی در شهرها سوق داده اما با ایجاد مزیت برای زندگی در روستا در سایه اجرای طرحهای اقتصادی و اشتغالزا می توان از این مهاجرت جلوگیری کرد.
تمام تلاش دولت تدبیر و امید طی چند سال اخیر در استانهایی مانند خراسان رضوی ایجاد مهاجرت معکوس و افزایش مزیتهای زندگی در روستاها بوده و تحقق این مهم را در قالب اجرای طرحهای اقتصادی، بهسازی روستا، ایجاد رفاه و توسعه خدمات زیربنایی و روبنایی دنبال کرده اما با این حال زنگ خطر بیکاری در روستاها همچنان به گوش می رسد.
بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 تعداد یک میلیون و 733 هزار و 121 نفر از جمعیت شش میلیون و 434 هزار و 501 نفری خراسان رضوی در قالب 516 هزار و 419 خانوار در سه هزار و 281 نقطه روستایی این استان زندگی می کنند که از این تعداد 882 هزار و 815 نفر مرد و 850 هزار و 306 نفر زن هستند.
هم اینک 90 درصد روستاهای خراسان رضوی از آب لوله کشی، همه جمعیت روستایی بالای 10 خانوار از مزایای شبکه برقرسانی و 50 درصد جمعیت روستایی استان از راه مناسب و آسفالته برخوردار هستند.
تولید ناخالص داخلی خراسان رضوی سالانه حدود 93 میلیارد ریال و سهم استان از کشور در این زمینه 4،86 درصد است. در آخرین بررسی وضعیت کسب و کار توسط اتاق بازرگانی ایران مربوط به زمستان 96 نیز رتبه کسب و کار این استان نسبت به پاییز همان سال با پنج پله رشد در رتبه 14 قرار گرفت.
همچنین پایان پارسال خراسان رضوی با میزان بیکاری 11،4 درصد در رتبه شانزدهم کشور قرار گرفت. نرخ مشارکت اقتصادی در این استان نیز با رشد دو درصدی نسبت به سال 95 به 44،1 درصد رسید.
* بیکاری در روستا و موانع اشتغالزایی
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: در خصوص وضعیت بیکاری در روستاها تنها مرجع رسمی قابل استناد اطلاعات مرکز آمار ایران در سال 1396 است که نشاندهنده وجود 44 هزار و 435 نفر بیکار 10 ساله و بیشتر در نقاط روستایی خراسان رضوی است.
محمد سنجری افزود: پارسال میزان بیکاری در نقاط روستایی خراسان رضوی 7.4 درصد و کمتر از بیکاری روستایی 8.2 کل کشور بود. در فاصله سالهای 95 و 96 شاهد کاهش حدود 28 هزار نفری در جمعیت فعال روستایی، کاهش حدود 20 هزار نفری در جمعیت بیکار روستایی و کاهش حدود 7500 نفری در جمعیت شاغل روستایی خراسان رضوی در سایه اجرای طرحهای اشتغالزا از سوی دولت بوده ایم.
وی درباره موانع موجود در مسیر اشتغالزایی برای روستاییان ادامه داد: نخستین مانع محدودیتهای محیطی و اقلیمی به ویژه خشکسالی طولانی مدتی است که اقتصاد روستایی کشاورزی محور خراسان رضوی را تحت تاثیر قرار داده است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: نبود متولی مشخص برای توسعه روستا را در چارچوب ساختار اجرایی کشور به منظور زمینه سازی رونق اقتصادی و توسعه و تثبیت اشتغال، می توان از دیگر موانع موجود در مسیر اشتغالزایی برای روستاییان برشمرد.
وی افزود: نبود تشکلهای مردمی قوی روستایی برای فعالیتهای درونزا و پایدار به ویژه فعالیتهای حساب شده و موفق اقتصادی از دیگر موانعی است که اشتغالزایی در روستاها را دچار چالش می کند.
سنجری ادامه داد: متناسب نبودن ابزارهای مالی موجود در نظامم تامین مالی کشور با شرایط واقعی روستاها، مشکلات زیاد در تامین مالی کسب و کارهای روستایی و فقدان آموزش و شکل نگرفتن شبکه کسب و کارهای روستایی که منجر به شناسایی فرصتهای ایجاد و تقویت این کسب و کارها شود را نیز می توان از دیگر موانع در مسیر اشتغالزایی برای روستاییان برشمرد.
وی به راهکارهای پیشنهادی برای توسعه اشتغال روستایی نیز اشاره و بیان کرد: شناسایی و تقویت تشکلهای مردمی روستایی و تقویت و توانمند سازی آنها از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی برای توسعه اشتغال در روستاها ضروری است.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: ترویج و فرهنگسازی فعالیت به شکل گروهی و تعاونی، ایجاد مراکز مشاوره کارآفرینی روستایی و ارائه مشاوره های علمی و واقعی منطبق با مزیتها و فرصتهای بومی هر منطقه به روستاییان مستعد کارآفرینی و همچنین طراحی ابزارهای تامین مالی متناسب با شرایط و امکانات کسب و کارهای روستایی از دیگر راهکارهای پیشنهادی برای توسعه اشتغال روستایی است.
* طرحهای اشتغالزا برای روستاییان
بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 و اطلاعات و آمار استانداری خراسان رضوی جمعیت روستایی این استان ظرف پنج ساله 90 تا 95 به میزان سه درصد بیشتر شده و از یک میلیون و 671 نفر در سال 1390 به یک میلیون و 733 هزار نفر در سال 1395 رسیده است.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی به وجود دو هزار و 438 دهیاری در سطح این استان اشاره و بیان کرد: با توجه به افزایش جمعیت روستایی 91 واحد دهیاری به شمار دهیاریها در خراسان رضوی اضافه شده است.
همدمی نژاد ادامه داد: بسیاری از دهیاریها با ایجاد اشتغال در روستاهایشان قدرت رقابت با شهرداری را دارند اما تعداد دهیارانی که به خودکفایی رسیده اند کم است. تاکنون 17 روستا در خراسان رضوی با ارائه خدمات گردشگری و بومگردی توانسته اند دهیاریهایشان را به خودکفایی برسانند.
وی گفت: برنامه اشتغال پایدار در روستاها و عشایر یکی از طرحهای مهم دولت برای مقابله با بیکاری است لذا از سال جاری پرداخت تسهیلات مشاغل روستایی و عشایری از طریق ثبت نام در 'سامانه کارا' با معرفی طرحهای اقتصادی به این سامانه آغاز شده است.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی افزود: براین اساس تا 27 شهریور امسال از طریق ثبت نام در 'سامانه کارا' به دو هزار و 468 طرح اقتصادی مربوط به روستاییان و عشایر با اشتغالزایی پنج هزار و 365 نفر به میزان هزار و 790 میلیارد ریال تسهیلات با کارمزد اندک پرداخت شده است.
وی ادامه داد: از سال 1394 تاکنون برای اشتغالزایی ویژه روستاییان و عشایر در خراسان رضوی تفاهمنامه هایی با بانکهای مختلف به امضا رسیده و تا روز 27 شهریور امسال به 195 طرح اقتصادی در مناطق روستایی و عشایر 669 هزار و 600 میلیارد ریال تسهیلات پرداخت گردید که منجر به اشتغالزایی برای هزار و 819 نفر شده است.
همدی نژاد به مفاد تفاهمنامه های بانکی و میزان تسهیلات پرداختی نیز اشاره و بیان کرد: طی تفاهمنامه منعقده با صندوق کارآفرینی امید در سال 1394، تا تاریخ 27 شهریور ماه امسال 190 میلیارد ریال تسهیلات مصوب، 130 میلیارد ریال تسهیلات به 15 طرح اقتصادی پرداخت و برای 339 نفر شغل ایجاد شد.
وی گفت: همچنین طی تفاهمنامه چهارجانبه برای اشتغالزایی روستایی بین معاونت توسعه روستایی نهاد ریاست جمهوری، بنیاد علوی، بانک سینا و استانداری خراسان رضوی در سال 1395 تا تاریخ 27 شهریور ماه امسال 476 میلیارد ریال تسهیلات مصوب و به 90 طرح اقتصادی 409 میلیارد ریال تسهیلات پرداخت و برای هزار و 297 نفر شغل ایجاد شد.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی افزود: طی تفاهمنامه سه جانبه منعقده 10 میلیارد تومانی با عاملیت بانک پارسیان در سال 1396 نیز تا تاریخ 27 شهریور ماه امسال 23 میلیارد ریال تسهیلات مصوب شد و به دو طرح اقتصادی شش میلیارد ریال پرداخت و برای 9 نفر شغل ایجاد شده است.
وی ادامه داد: همچنین بر اساس تفاهمنامه امضا شده با پست بانک ایران در سال 1395، به منظور ایجاد سرمایه ثابت در مناطق محروم از منابع صندوق توسعه ملی پرداخت 79 میلیارد ریال تسهیلات برای خراسان رضوی مصوب شد که از این میزان به 84 طرح اقتصادی 53 میلیارد ریال پرداخت و برای 106 نفر شغل ایجاد شد و با توجه به اتمام مهلت اجرای طرح بقیه منابع به صندوق توسعه ملی بازگشت.
همدمی نژاد گفت: طی تفاهمنامه منعقده با بانک کشاورزی نیز پرداخت 71 میلیارد و 100 میلیون ریال تسهیلات به خراسان رضوی مصوب شد که طی دو ماه با معرفی چهار طرح اقتصادی کل این مبلغ دریافت و برای 68 نفر شغل جدید ایجاد شد.
* اشتغال زنان روستایی
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی نیز گفت: این استان دارای بیشترین تعداد روستا در بین استانهای کشور است. چرخ اقتصاد روستا به دست پرتوان زنان کارآفرین می چرخد لذا تقویت مشاغل جوار مزرعه و مشاغل خانوادگی می تواند به اقتصاد روستا کمک شایانی کند.
فرشته سلجوقی اظهار داشت: در راستای کاهش بیکاری زنان روستایی 'طرح ارتقای توانمندی زنان روستایی' در کل کشور به اجرا درآمده است. این طرح در خراسان رضوی با کمک 17 دستگاه اجرایی همکار به اجرا درآمده و اقدامات این دستگاهها توسط مجمع مشورتی زنان شهرستانها و فرمانداران قابل اندازه گیری و نظارت است.
وی ادامه داد: در چارچوب طرح ارتقای توانمندی زنان روستایی تلاش شده در موضوع اشتغال به بازارشناسی، بازاریابی و بازارسازی توسط زنان که مغفول مانده کمک شود و این مهم از طریق در کنار هم قرار دادن دستگاههای اجرایی متولی برای همسو کردن اقدامات و امکانات در حوزه زنان انجام شده است.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی گفت: در چارچوب طرح ارتقای توانمندیهای زنان روستایی نیز که تقریبا دو سال پیش تدوین شد، در سال نخست اجرا برای 50 روستا پیش بینی شد بعد از 50 روستا در سال بعد به 100 روستا ارتقا پیدا کرد.
وی میزان بیکاری زنان روستایی را در خراسان رضوی 2.7 درصد ذکر و بیان کرد: با اجرای 'طرح ارتقای توانمندیهای زنان روستایی' میزان بیکاری این قشر در استان تا پایان پارسال 3.2 درصد کاهش یافت.
سلجوقی افزود: برای توسعه کسب و کار در روستاهای خراسان رضوی هفت مولفه در سیاستهای استانی مدنظر قرار گرفته که شامل روستای عاری از بیکاری، روستای عاری از طلاق، روستای عاری از اعتیاد، روستای دوستدار کتاب، روستای دارای بیمه روستایی، روستای مشارکت کننده با سازمانهای مردم نهاد و روستای عاری از بیسوادی است. این اهداف در طرح مربوط به اشتغالزایی بانوان نیز دنبال می شود.
وی ادامه داد: همکاری با دستگاههای اجرایی، ورود فرمانداریها و بخشداریها و حتی دهیاریها برای همکاری، استقبال از دوره های مختلف آموزشی و آشنایی زنان با فضای کسب و کار از جمله دستاوردهای اجرای طرح ارتقای توانمندیهای زنان روستایی در روستاها بوده است.
سلجوقی گفت: در چارچوب اجرای این طرح دوره های آموزشی برای زنان روستایی با محوریت مهارت بازاریابی برگزار شد و زنان بین 15 تا 35 سال پس از دریافت آموزشها و تسهیلات، طرحهای اقتصادی خود را حول و حوش صنایع دستی، محصولات کشاورزی، بوم گردی و گیاهان دارویی به اجرا درآوردند.
وی افزود: 'بازه هور' در شهرستان مشهد از جمله روستاهای موفق در افزایش توانمندیهای زنان روستایی بوده بطوری که با راه اندازی کارگاه تولیدی خیاطی در روستا تقریبا کل زنان در همین کارگاه مشغول کار شده اند.
