به گزارش ایران اکونومیست؛ پس از پایان دوره پنج ساله ریاست ولیالله سیف بر بانک مرکزی، هیئت دولت دکتر عبدالناصر همتی را برای عهدهداری این سمت معرفی کرد.
** تخصص گرایی در بانک مرکزی، برخلاف آمریکا
در اکثر کشورهای جهان مرسوم است عهدهدار ریاست بانک مرکزی بهعنوان مهمترین مقام پولی و بانکی کشور یک اقتصاددان باشد، هرچند موارد نقض بسیاری در ایران و یا کشورهای دیگر مشاهده میشود (در حال حاضر ریاست فدرال رزرو آمریکا هم ژروم پاول جمهوریخواه تحصیلکرده حقوق و علوم سیاسی است)؛ اما فارغ از هرگونه تحلیلی در مورد عملکرد ولیالله سیف و یا کارنامه همتی در سمتهای پیشین، این اقدام را میتوان گامی در جهت به رسمیت شناختن دانش و تخصص (در نهاد مهمی چون بانک مرکزی) و احترام به آموزههای علم اقتصاد دانست که باید آن را باید به فال نیک گرفت.
** تحصیلات و سوابق همتی
همتی دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه تهران و دارای مطالعات بسیاری درزمینه اقتصاد کلان و انرژی است و تاکنون عهدهدار سمتهای متعددی از ریاست بیمه مرکزی تا مدیرعاملی بانکهای ملی و سینا بوده است. ازجمله مهمترین اقدامات همتی میتوان به خصوصیسازی در صنعت بیمه کشور و پیشنهاد تأسیس صندوق ذخیره ارزی در ابتدای دولت اصلاحات اشاره کرد که بعدها بهحساب ذخیره ارزی تغییر نام داد. این موارد نشان میدهد او ازنظر دانش، تجربه و تخصص کاملاً مناسب این سمت هستند.
** وظایف و دغدغههای ریاست جدید
توسعه پیمانهای پولی و حفاظت از ذخایر ارزی ازجمله خواستههای رئیسجمهور از ریاست جدید است. پیمان پولی به بیان ساده یعنی استفاده همزمان از 2 پول ملی در پرداختهای مرتبط با تجارت و تأمین مالی بهگونهای که نیازی به ارز ثالث نباشد برای مثال بین ریال ایران با لیر ترکیه، برای کاهش نیاز و وابستگی دو کشور به دلار یا ارزهای دیگر، خواسته بعدی حفظ ذخایر ارزی در شرایطی که با کمبود ارز (در اثر تحریم) مواجه هستیم؛ یعنی جلوگیری از اتلاف منابع ارزی و پایان دادن به تخصیص ارز با یارانه به واردات کالاهای مختلف چراکه اینگونه یارانه دادن فقط به سود واردکنندگان کالاهای غیرضروری، رانت جویان و شرکتهای کاغذی یکشبه خواهد بود. طرح این درخواست از سوی رئیسجمهور میتواند بیانگر حرکت در خلاف جهت فعلی و به معنای تغییرات اساسی مثبت در سیاستهای بانک مرکزی باشد.
همچنین مهار تورم و نقدینگی، اصلاح نرخ ذخیره قانونی، اصلاح ساختار بانکی (کاهش بدهیها و نرخ سود) و عملیات بازار باز از دیگر چالشهایی است که ریاست جدید باید به آن رسیدگی کند.
** سیستم بانکی مادر مشکلها
اصلاح ساختار بانکی کشور بهسادگی امکانپذیر نیست، شبکه بانکی کشور درگیر مشکلات بسیاری از قبیل حجم بالای نقدینگی و داراییهای منجمد بانکها، اضافه برداشتهای مکرر از بانک مرکزی، زیان ده بودن بانکها، افزایش بدهی دولت به بانکها و نرخ سود بالا است که برای هرکدام راههای مختلف و بعضاً متناقض وجود دارد. برای مثال در صورت کاهش نرخ سود که رئیس جدید هم طبق اظهارنظرهایش از طرفداران آن است، نقدینگی به خارج از شبکه بانکی نشت میکند و با توجه به پایین بودن کشش عرضه کشور و احساس نا اطمینانی به آینده و تضمین نبودن سودآوری تولید، شاهد جاری شدن آن دربازارهای چون طلا، ارز و دیگر فعالیتهای سفته بازانه خواهیم بود و از طرف دیگر در صورت عدم کاهش نرخ سود بانکی به رکود، رقابت مخرب بانکها در نرخ سود، افزایش بدهی و اضافه برداشت آنها دامن خواهیم زد.
** عملیات بازار باز
یکی از مهمترین ابزارهای بانک مرکزی به لحاظ سرعت و میزان اثرگذاری بر نرخ بهره و حجم پول عملیات بازار باز است. مهمترین موانع و چالشهای این روش، فقدان بازار بدهی در کشور است تا دولت بتواند بدهی خود را با بخش خصوصی و پیمانکاران واگذار کند که این امر هم نیازمند اعتماد و اطمینان به بانک مرکزی و سیستم بانکی کشور است.
به بیان ساده عملیات بازار باز یعنی خرید و فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزی، در شرایط رکود و تورم و اصطلاح باز یعنی بانکها هم قابلیت معامله این اوراق رادارند و اصطلاحاً ورود و خروج آزاد است. در این روش، ابتکار عمل (تعیین میزان و مدت) در اختیار بانک مرکزی است، برخلاف روش پنجره تنزیل که بانکها شروعکننده عملیات هستند. مزیت این روش پیروی از منطق بازار بهجای تعیین دستوری نرخ بهره است.
**آیا ولیالله سیف نمره قبولی میگیرد؟
مطابق با آمارهای بانک مرکزی طی 5 سال اخیر میانگین نرخ رشد نقدینگی حدود 5/ 23 درصد بوده که آمار قابل قبولی است در بازار ارز تا قبل از نیمه دوم سال 96 (شهریور 1392 تا پایان شهریور 96) نرخ ارز میانگین رشد سالیانه 5 درصد را داشته که بهترین عملکرد در روسای مختلف بانک مرکزی است، اما در ماههای پایانی نرخ ارز 4/2 برابر شد که عامل روانی و سیاسی دلیل این افزایش تقاضا و التهاب نرخ ارز است. حتی مشکلات مؤسسات مالی غیرمجاز همریشه در دورههای قبل و سالهای پایانی دهه 80 دارد و شاید بزرگترین دستاورد سیف، همانطور که رئیسجمهور اشاره کرد، ساماندهی مؤسسات مالی و اعتباری غیرمجاز باشد. باوجود تمامی انتقادات، عملکرد سیف در بانک مرکزی را (فارغ از یازده ماه آخر) میتوان قابلقبول و تقریباً مشابه آمار دوران ریاست دکتر نوربخش عملکردی انقباضی دانست.
** واکنش بازار به انتصاب جدید
در اولین روزهای انتصاب همتی واکنش بازارهای طلا و ارز به این خبر مثبت بوده است؛ بهگونهای که بازار ارز غیررسمی پس از مدتها افزایش قیمت، کاهش اندکی را تجربه کرد و قیمت سکه طلا هم پس از مدت ها با کاهش همراه بود، به نظر می رسد ثبات فعلی در بازار های ارز و طلا از سیگنال مثبت احتمال مذاکرات مجدد هم متاثر بوده است. اما اظهارات بعدی رئیس جمهور آمریکا و عدم وقوع و دستیابی به توافق تا کنون ، هنوز تاثیر منفی بر بازار طلا و ارز نداشته که میتوان آن را ناشی از امید بازار به تحرکات جدید و کارشناسی دولت دانست. اما مسلما نتیجه زمانی محقق خواهد شد که در ساختارهای بانک مرکزی اصلاح صورت گیرد و به بازار احترام گذاشته شود، و الا صرف تعویض ریاست بانک مرکزی مشکلی را حل نخواهد کرد.