به گزارش ایران اکونومیست؛ دیشب فینال جام جهانی فوتبال برگزار شد و با انتخاب فرانسه به عنوان قهرمان، فصل داغ فوتبالی به پایان رسید. با این حال، تب فوتبال کمتر از یک ماه فروکش می‌کند و به طور مثال، کمتر از دو هفته دیگر، مسابقات فوتبال لیگ برتر در کشورمان آغاز خواهد شد.
آغاز فصل‌های فوتبال داخلی، باز هم بازار پیش‌بینی مسابقات و شرط‌بندی بر سر آن را داغ خواهد کرد، کما اینکه در دوران جام جهانی نیز این بازار داغ بود. با این حال، نظام قانونی و قواعد شرعی در کشورمان، مسائل فراوانی با این قبیل رفتارها دارد. به تازگی هم از سوی مقامات مسئول اظهارنظرهایی با موضوع برخورد با شرط‌بندی به گوش رسیده است.
**شرط‌بندهای فوتبال ایران و «زیرساعتی»های امجدیه
فوتبالی‌های قدیمی حضور شرط‌بندها در فوتبال ایران را از زمان «زیرساعتی»های امجدیه به یاد می‌آورند؛ کسانی که کارشان قمار بود و حتی روی اینکه کدام تیم زودتر به میدان خواهد آمد شرط می‌بستند. با این حال، انقلاب اسلامی و نیز انتقال بازی‌ها از امجدیه به آزادی، باعث شد کسب و کار شرط‌بندها کم رونق شود. اما هنوز هم فوتبال مثلا در خطه گیلان با شرط‌بندی یا به اصطلاح «توتو» گره خورده است. ماجرای امروز اما چیز دیگری است. مثل همه چیز، در اینجا هم فضای مجازی خیلی چیزها را تغییر داده است.
آمارهای گوگل می‌گوید از حدود 15 سال پیش هم کسانی بودند که در اینترنت به دنبال شرط‌بندی و قمار می‌گشتند، اما بازار پیش‌بینی ظاهرا از زمان جام جهانی 2006 آلمان داغ شده و روز به روز نیز به این تنور دمیده می‌شود. این روزها در حرارت جام جهانی، شاخص جست‌وجوی کلمات برای کلمه قمار، به 11 (از 100)، برای کلمه bet (معادل این‌گونه پیش‌بینی و شرط‌بندی‌ها در زبان انگلیسی) 20، برای کلمه شرط‌بندی به 47 و برای کلمه پیش‌بینی فوتبال به 100 رسیده است.
**از قمار تا پیش‌بینی فوتبال
تفاوت این کلمات یک ریشه شرعی دارد. در حالی که قمار به معنای کسب درآمد از طریق برد و باخت در یک پیش‌بینی حرمت شرعی دارد، کسب‌وکارها از صداوسیما گرفته تا سایت‌ها به سمت اصطلاح «پیش‌بینی» رفتند. این در حالی است که به عقیده مراجع تقلید در صورتی که در این فرض هم افراد شرکت‌کننده پولی بپردازند، حکم حرمت قمار، باقی است. با این حال، گوش‌ها به این احکام بدهکار نیست و به قول یک روزنامه اصولگرا، «قمارخانه» صداوسیما برای پیش‌بینی مسابقات فوتبال، به طور شبانه‌روزی دایر است. نظام حقوقی هم با اینکه، قمار را جرم‌انگاری کرده اما حکم صریحی در مورد پیش‌بینی ندارد.
** یک تا 6 ماه حبس و تا 74 ضربه شلاق برای قماربازان
قمار و شرط‌بندی در ایران جرم است. ماده 705 تا 711 قانون مجازات اسلامی به این مسئله تعلق دارد. ماده 705 می‌گوید: «قماربازی با هر وسیله‌ای ممنوع و مرتکبین آن به یک تا 6 ماه حبس و یا تا (74) ضربه شلاق محکوم می‌شوند و در صورت تجاهر (یعنی به صورت آشکار انجام دادن) به قماربازی به هر دو مجازات محکوم می‌گردند.» در حوزه مسایل مربوط به فضای مجازی، در نخستین اسناد حقوقی که در ابتدای دهه 80 در دست داریم، یعنی ضوابط شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای، به این موضوع پرداخته شده و بیان شده که فعالیت‌های تجاری و مالی غیرقانونی و غیرمجاز از طریق شبکه اطلاع‌رسانی و اینترنت از قبیل جعل، اختلاس، قمار و ... توسط کاربران ممنوع است و ارایه دهندگان خدمات دسترسی و نیز ارایه دهندگان خدمات میزبانی حق ندارند به این قبیل فعالیت‌ها خدمت ارایه کنند. از سوی دیگر، در فهرست عناوین مصادیق مجرمانه که بر اساس قانون جرایم رایانه‌ای تهیه شده، ذیل بخش محتوای مرتبط با جرایم رایانه‌ای به ایجاد مراکز قمار در فضای مجازی اشاره شده است.
** چهار دلیل تب شرط‌بندی و حساسیت به آن
این روزها چهار مسئله باعث شده که در مورد این فعالیت‌ها در فضای مجازی حساسیت بیشتری وجود داشته باشد.
نخست اینکه گفته می‌شود برخی سایت‌های شرط‌بندی و پیش‌بینی، این روزها از ظرفیت‌های ایجاد شده برای کسب‌وکارهای قانونی مثل درگاه خدمات پرداخت بانکی برای شرط‌بندی استفاده می‌کنند.
دوم اینکه گفته شده برخی سایت‌های شرط‌بندی عملا وارد فاز کلاهبرداری شده یا اطلاعات شخصی کاربران، به‌خصوص اطلاعات حساب بانکی آن‌ها را به سرقت می‌برند.
سوم اینکه گفته شده برخی سایت‌های شرط‌بندی عملا به پایگاهی برای خروج ارز از کشور تبدیل شده‌اند. مخصوصا با توجه به اینکه کاربران، در حال حاضر از ظرفیت سایت‌های بین‌المللی نیز برای این رفتارها استفاده می‌کنند.
و در نهایت اینکه گفته شده برخی سلبریتی‌های جدید فضای مجازی که به خصوص در اینستاگرام دنبال‌کنندگان بالایی دارند از ظرفیت مخاطبان خود برای تبلیغ این سایت‌ها استفاده کرده و در واقع، شبکه‌ای برای ارتکاب جرم ایجاد کردند.
به نظر می‌رسد نظام قانونی در حال حاضر ظرفیت محدودی برای مقابله با این رفتارها دارد. چرا که اولا در مورد سایت‌های پیش‌بینی قانونی وجود ندارد و ثانیا با فرض اینکه با شبکه‌ای که از سایت تا درگاه پرداخت و البته ظرفیت تبلیغی را ایجاد کرده، برخورد شود، باز هم امکان برخورد با ظرفیت‌های بین‌المللی به سادگی میسر نیست.
**برخورد با «فرهنگ» قمار یا گرفتن مچ «قماربازان مدرن»؟
از این رو به نظر می‌رسد رویکرد صحیح در این زمینه، یک رویکرد جرم شناسانه است. اینکه چرایی رویکرد کاربران به سمت این رفتارها، مورد تحلیل قرار گیرد. فهم اینکه کاربران به دلایلی مثل گسترش بیکاری به‌خصوص در بین جوانان یا تلاش برای موفقیت‌های یک‌شبه، به سمت قمار و شرط‌بندی می‌روند، باعث می‌شود به جای برخورد سلبی، به سمت راهکارهای بلندمدت‌تر و عمیق‌تر نیز برویم. در این راه، توجه به همان تجربه خطه شمال کشور ضروری است. جایی که با وجود برخوردهای قانونی، هنوز هم «توتو» جایگاه عمیقی بین هواداران فوتبال دارد و حتی با وجود اینکه سال‌هاست در مناطق دیگر کشور خبری از برگه‌های ارمغان بهزیستی نیست، این برگه‌ها هنوز هم در بین مردم خریدار دارد. بنابراین، در یک کلام، رویکرد صحیح، برخورد با «فرهنگ» قمار به جای «رفتار» آن است وگرنه همانطور که «زیرساعتی«های امجدیه به «بت‌باز»های فضای مجازی تبدیل شوند، باز هم قمار در شکل دیگری به حیات خود ادامه خواهد داد.
