زمانی ۴۰ درصد ذخایر آب شیرین جهان در تالاب‌ها وجود داشت ولی اکنون با توجه به تغییراتی که در توسعه پدید آمده باید مقدار آن مورد بازبینی مجدد قرار گیرد.
تالاب‌ها به عنوان ذخایر ارزشمند ژنتیکی گیاهی و جانوری در جهان شناخته می‌شوند در مقالات بسیار ارزش یک هکتار تالاب را ۱۰ برابر جنگل و ۲۰۰ برابر اراضی کشاورزی و سود حاصل از آن را ۱۰ برابر زمین‌های کشاورزی بر شمرده‌اند.
تالاب‌ها سپر رطوبتی در برابر هجوم هوای گرم و ریزگرد‌ها و معتدل کننده آب و هوای مناطق جغرافیایی محل قرارگیری آنها هستند و تأثیرات آنها فرامنطقه‌ای است.
بسیاری از کشورهای عضو کنوانسیون جهانی رامسر بر اساس مصوبات این کنوانسیون موظف به نگهداری از تالاب‌ها، این ثروت‌های خدادادی و میراث طبیعی شدند و برای حفاظت از این ذخایر ارزشمند برنامه‌هایی را در دستور کار خود قرار دادند.
برای مثال استرالیا که در رودخانه دارلی مارلینگ که مهم‌ترین حوضه آبریز آن کشور است، دچار مشکلات اساسی بر اثر توسعه ناپایدار شده بود.
با بررسی‌های انجام شده متوجه شدند که این مشکلات ناشی از توسعه کشاورزی در اراضی تالابی است و از همین رو از سال ۱۹۹۵ برنامه احیای تالاب‌ها را با همکاری و مشارکت کشاورزان و تغییراتی که در مشاغل این حوضه آبریز ایجاد کردند، تلاش می کنند با پایش‌های دقیق محیط زیستی و تأمین منابع آبی لازم، حیات طبیعی را به تالاب‌ها برگردانده و حوضه آبریز مذکور را احیا کنند چون دریافته‌اند که حفظ توسعه پایدار و رفع مشکلات این منطقه به پایداری محیط زیستی تالاب‌ها بستگی دارد.
اتحادیه اروپا قوانین سختگیرانه‌ای را از سال ۱۹۹۰ به مورد اجرا گذاشته و شرایط محیطی تالاب‌ها را بشدت پایش و جرایم و مجازات‌های مختلفی را برای حفاظت از این ثروت ارزشمند به کار می‌گیرد و در عوض کشور مبدع برگزاری اجلاس تشکیل کنوانسیونی که اهمیت تالاب‌ها را به جهان گوشزد کرد و دارای بزرگترین تالاب‌های جهانی هم چون شادگان، هورالعظیم، انزلی، گاو خونی و... است با گسترش کشاورزی و صنایع نفتی و فولادی و سایر مشاغل آب بر، بارگذاری روی حوضه‌های آبریز را تشدید و کانون‌های تولید ریزگرد را ایجاد و در برخی مواقع تعمداً نسبت به خشک کردن تالاب‌ها به بهانه‌های مختلف اقدام می کند.
برای مثال در امتداد سوء مدیریت کشور همسایه در دوران جنگ و پسا جنگ در خشک کردن دو سوم از تالاب بزرگ هورالعظیم که باقیمانده اولین تمدن شکل گرفته روی زمین است برای استخراج نفت قسمت بزرگی از این تالاب ارزشمند در بخش ایرانی آن بی‌توجه به تلاش‌ها و هزینه‌های هنگفتی که برای حفظ و احیای آن شده برای استخراج نفت خشک می‌شود یا در بسیاری از اراضی تالابی استان‌های مختلف کشور کشاورزی یا آبزی پروری می‌شود!
با تکرار سوزاندن پوشش گیاهی هورالعظیم به بهانه‌های مختلف امنیتی و آزاد‌سازی سطوح و غیره هم اکنون نیز خبر می‌رسد چند هزار هکتار پوشش گیاهی که آمار دقیقی از آن در دست نیست در بخش عراقی، تالاب دچار آتش‌سوزی شده و دود ناشی از آن نفس نیمی از مردمان شهرها و روستاهای غرب و مرکز خوزستان را بند آورده به طوری که در شب ۱۸ تیرماه تنفس در منازل مردم اهواز و روستاهای آن را با مشکل مواجه ساخت و سلامت آنها را تهدید کرد.
اهواز شهری است که روزگاری در محاصره آب‌های فراوان تالاب‌های شادگان، بامدژ، هورالعظیم و رودخانه پرآب کارون وکرخه شهره به شب‌های خنک تابستانی بود. اکنون در آمار اولین شهرهایی است که آلوده‌ترین هوا را در سطح جهانی دارد.
به هر روی آنچه بسیاری از ثروت‌های خدادادی ما را از بین می‌برد ربطی به تحریم‌های بین‌المللی ندارد و ناشی از تحمیل و بارگذاری بیش از حد بر این‌منابع است. هر چند که باید برای جلوگیری از تخریب‌های محیط زیستی در منابع مشترک با کشورهای همسایه به طور جدی وارد مذاکره شد.
حمیدرضا خدابخشی معاون سابق آب و برق خوزستان
