به گزارش ایران اکونومیست؛ موانع پیش پای تولید کنندگان داخلی و همچنین چالش های صنعت خودروسازی و گرانی های اخیر خودروها از مهمترین مسائلی بود که روزنامه های اقتصادی کشور در یک مدت یک هفته به واکاوی آن پرداختند.
** تحقق رونق اقتصادی با رفع مشکلات تولید
دولت دوازدهم با هدف رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، تشکیل ستاد ویژه‌ای را در دستورکار قرار داد تا پنج ماموریت مهم را دنبال کند. «تکمیل و راه‌اندازی طرح‌های نیمه‌تمام»، «تامین مالی»، «تعیین تکلیف بدهی‌های معوق»، «رفع مشکلات مرتبط با محیط‌زیست، منابع طبیعی و معادن» و «رفع موانع صادراتی» ماموریت‌های پنج‌گانه‌ای هستند که این ستاد باید پیگیری کند.
با وجود این اما واحدهای تولیدی و اقتصادی کشور در پی رکود و چالش‌های سال‌های اخیر، همچنان با مشکلات زیادی مواجه هستند و دسترسی به تامین مالی مناسب در کنار سایر مشکلات و موانع، از عمده‌ترین مشکلات آنها محسوب می‌شود. از طرفی بانک‌محور بودن نظام تامین مالی در ایران، دسترسی به تامین مالی برای این واحدها را کاملا وابسته به تصمیم بانک‌ها کرده است که در این میان وجود سازوکاری برای ارزیابی درخواست‌های واحدهای اقتصادی و همچنین ارزیابی تصمیمات بانک‌ها در شرایط موجود ضروری به نظر می‌رسد.
در خصوص رفع موانع تولید به ویژه در حوزه صنایع، تاکنون 9 پروژه توسعه خوشه در استان تهران به پایان رسیده است که طرح توسعه خوشه طلا، چرم، محصولات چرمی، کفش، مبلمان، تجهیزات پزشکی، محصولات ساختمانی، سنگ و پلاستیک را شامل می‌شود. خوشه‌های ریخته‌گری و پروژه‌های توسعه خوشه به طور کلی این هدف را دنبال می‌کند که از طریق مشارکت بین ذی‌نفعان خوشه زنجیره تولید را کامل کند.
بنابراین، طرح توسعه خوشه‌های صنعتی از آغاز زنجیره تولید که شامل طراحی و تامین مواد اولیه است تا پایان زنجیره تولید که فروش محصول و بازار را دربرمی‌گیرد در این طرح‌های توسعه خوشه‌ای تلاش می‌شود تا چالش‌های موجود نیز شناسایی و بررسی شود. از این رو، با مشارکت ذی‌نفعان و سازمان‌های اثرگذار سعی می‌شود تا توان رقابت خوشه را افزایش دهند در برخی خوشه‌ها گلوگاه و حلقه گمشده طراحی محصول شناسایی یا تامین مواد اولیه شده است.
به طور مثال، در خوشه طلا مرکز طراحی تخصصی طلا به عنوان حلقه گمشده شناسایی شد که با همکاری ذی‌نفعان و دانشگاه فنی و حرفه‌ای و اتحادیه طلا و جواهر و شرکت شهرک‌های صنعتی تهران این مرکز طراحی تخصصی ایجاد شده است. شناسایی حلقه‌های گمشده در زنجیره تولید اولویت خوشه‌های صنعتی است که رفع آنها به توسعه و رونق فعالیت‌های تولیدی کمک می‌کند. شاهپور قنبری مدیر عامل شهرک های صنعتی تهران معتقد است که مشکل اصلی تولید نبود زیرساخت یا منابع مالی است زیرا اکنون آب و برق در تمام شهرک‌های صنعتی فراهم است. در حقیقت، مشکل اصلی تولید، نبود مدیریت است.
** چالش های صنعت خودرو و راهکارهای رفع بحران
خروج امریکا از برجام با وجود پیش‌بینی‌هایی که در این باره می‌شد همکاری‌های بین‌المللی صنعت خودرو را با اما و اگرهایی روبه‌رو کرده است. پژو و پژوسیتروئن تا اطلاع بعدی فعالیت خود را به تعلیق درآورده‌اند. برخی از شرکای خارجی شرکت‌های خصوصی همکاری خود را با طرف ایرانی قطع کرده‌اند. اما شنیده‌ها نشان می‌دهد تنها شرکت رنو همچون گذشته همکاری خود را ادامه می‌دهد.
امین دلیری، مدرس دانشگاه خوارزمی معتقد است که در شرایط کنونی چند اتفاق برای صنعت خودرو و به طورکلی برای بازار خودرو رخ داده است؛ وضع تعرفه‌های جدید از سوی هیات‌وزیران، طرح تعیین ضوابط حقوق ورودی خودروهای سواری وارداتی و ساماندهی بازار خودرو از سوی مجلس شورای اسلامی، تاثیر تحریم‌های جدید امریکا پس از خروج امریکا از برجام و تاثیرپذیری سرمایه‌گذاران خارجی از آن، همچنین تغییر و افزایش نرخ ارز رسمی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
دلیری با ارائه دو راهکار برای برون رفت از بحران در صنعت خودرو گفت دولت ایران باید دو کار انجام دهد؛ نخست باید شرکای راهبردی خود را انتخاب کند و با ایجاد سرمایه‌گذاری‌های مشترک نیمی از تولیدات را به خارج از کشور صادر کرده و زمینه اشتغالزایی برای جویندگان کار را فراهم کند. به این ترتیب ایران می تواند با وجود محدودیت‌ها ضمن اطمینان بخشی به سرمایه‌گذار خارجی، بهترین بازار را در خاورمیانه برای صادرات کالا به دست آورد.
دوم اینکه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران چاره‌اندیشی کند تا از کاهش مداوم ارزش پول ملی جلوگیری شود. مهار تورم و افزایش برابری نرخ ارز خارجی، موجب افزایش نرخ تمام‌شده کالاهای داخلی و کاهش قدرت خرید قشر کم‌درآمد و متوسط جامعه خواهد شد؛ برگشت به عقب در برابری نرخ ارز مورد انتظار است تا از توفانی که موجب افزایش سطح عمومی قیمت‌ها خواهد شد جلوگیری شود.
در همین راستا، تصمیم گیری ها درباره آینده برجام و نامعلوم بودن وضعیت همکاری های خارجی موجب شد تا بازار خودرو در دوهفته گذشته در شرایطی متلاطم قرار گیرد. افزایش قیمت‌ها که از ابتدای امسال بازار خودروهای وارداتی را با چالش روبه‌رو کرده بود، در دو هفته اخیر به بازار خودروهای داخلی هم سرایت کرد و شاهد افزایش قیمت خودروهای پر تیراژ در بازار بودیم. نوسانات ناگهانی در بازار، این سوال را ایجاد می‌کند که افزایش قیمت‌ها در بازاری مانند خودرو از چه شاخص‌هایی تبعیت می‌کند و چگونه می‌توان از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کرد؟
بر این اساس کارشناسان به 6 عامل تاثیرگذار در ارتباط با افزایش قیمت‌ها اشاره می‌کنند که تاثیر سیاست‌های کلان اقتصادی بر بازار، برهم خوردن نظام عرضه و تقاضا به‌عنوان پایه‌ای‌ترین اصل اقتصاد، سرکوب قیمت‌ها توسط نهادهای مرتبط از آن جمله اند. افزون بر آن، وجود سرمایه‌های سرگردان در بدنه اقتصادی کشور، انتظارات تورمی و نگاه بدبینانه به آینده اقتصاد که حاصل تحریم‌های شدید علیه اقتصاد کشور است، به‌عنوان شاخص‌های تاثیرگذار بر قیمت خودرو خوانده می‌شود.
همان‌طور که ملاحظه می‌شود بخشی از این عوامل خارج از چارچوب بازار خودرو است حال آنکه بر روندهای این بازار تاثیر مستقیم می‌گذارند. به‌عنوان مثال تحریم‌ها خارج از اراده دولت بوده حال آنکه تاثیر زیادی بر نوسان بازار داشته است.
در هر صورت، این روزها شاهد افزایش نرخ خودروها به شکل سرسام‌آوری در بازار هستیم؛ اتفاقی که برخی از مدیران و کارشناسان از آن به عنوان قیمت‌های حبابی نام می‌برند. این امر بازار را ملتهب کرد و روزبه‌روز به جای ترکیدن این حباب موضوع جدی‌تر می‌شود و شکاف بیشتری بین نرخ کارخانه و بازار به وجود می‌آید. سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران نیز این فاصله را ناشی از نامتوازن بودن عرضه‌وتقاضا در بازار دانست و گران شدن خودروها در پایان خرداد را دلیلی برای کاهش عرضه عنوان کرد.
چند هفته پیش شورای رقابت اعلام کرد این افزایش 6.9 درصدی پایان خرداد اعمال می‌شود در حالی که پیش از اعلام این خبر، قیمت‌ها روند کاهشی داشت اما با عنوان شدن این خبر دوباره قیمت‌ها افزایش یافت. این روند افزایشی از چند هفته پیش آغاز شده و ادامه دارد. در واقع، می‌توان گفت کسانی که بازار را تغذیه می‌کنند در این فاصله از عرضه خودرو خودداری می‌کنند.
به این ترتیب، باید گفت وقتی حتی یک روز خودرو وارد بازار نشود این مسئله، در بازار نمایان می‌شود زیرا در این فضا افراد نیز تمایلی به فروش خودرو ندارند. بازار خودرو به سمتی در حال حرکت است که در یک روز شاهد اختلاف نرخ 20 میلیون تومانی بین نرخ کارخانه و بازار بودیم و هستیم. برای مثال، آغاز هفته گذشته نرخ استپ‌وی از 73 میلیون تومان پس از 3 روز به 89 میلیون تومان رسیده است.
