قوانین و مقرراتی که در کشورها وضع و به مورد اجرا گذارده شده از بخش های مختلفی تشکیل می شود تا به واسطه آن کلیه آحاد جامعه تحت پوشش قرار گیرند.
به دیگر سخن در هر جامعه افراد از لحاظ شرایط اقتصادی، فرهنگی،آموزشی، مذهبی و ... در یک سطح نبوده و اجرای قانون بدون توجه به وضعیت آنان، بالطبع آثار و تبعات ناگواری را به همراه خواهد داشت که از آن جمله می توان به عدم استقرار عدالت اجتماعی اشاره نمود. در این مورد، قانون مالیاتها نیز از این قاعده مستثنی نبوده و برای آن که بتواند به بسط و توسعه عدل و برابری در جامعه کمک نماید، لازم است قانونگذار در قوانین مصوب خود به ناهمگونی ها و نابرابری های موجود توجه خاصی مبذول نماید.
نظر به اینکه اخذ مالیات علاوه بر آنکه دولت ها را در تأمین هزینه های جاری یاری می نماید می تواند درصورت لزوم از طریق مشوق های مالیاتی، به هدایت سرمایه در بخش های مورد نظر نیز مساعدت نماید.
گرچه فصل اول از باب چهارم قانون مالیاتهای مستقیم به تسهیلات و معافیتهای مالیاتی اختصاص داده شده است.
اما با توجه به موضوع مورد بحث در ادامه تلاش می شود به اختصار امتیازات و معافیتهای صاحبان مشاغل مورد مطالعه و کنکاش قرار گیرد.
با مروری به قانون مالیاتها ملاحظه می شود که فصل چهارم از باب سوم قانون مذکور به مالیات بر درآمد مشاغل و تکالیف و حقوق آنان اختصاص داده شده که شامل (9) ماده و (11) تبصره می باشد. گفتنی است مواد آغازین این فصل مربوط به اشخاص مشمول مالیات و درآمد مشمول مالیات صاحبان مشاغل می شود و بخش دیگری از مواد به تکالیف و وظایف این دسته از فعالان اقتصادی می پردازد.
در انتهای این فصل قانون نیز به امتیازات و معافیتهائی که برای صاحبان مشاغل اختصاص داده شده، اشاره گردیده است.
از اینرو جهت اطلاع رسانی و آگاهی هر چه بیشتر این دسته از فعالان اقتصادی در ادامه مواد مرتبط با معافیتهای مالیاتی این بخش آورده می شود.
درآمد سالانه مشمول مالیات صاحبان مشاغل که اظهارنامه مالیاتی خود را طبق مقررات، در موعد مقرر تسلیم کرده‌اند تا میزان معافیت موضوع ماده (84) قانون مالیاتها از پرداخت مالیات معاف و مازاد آن به نرخهای مذکور در ماده (131) قانون مذکور مشمول مالیات خواهد بود. شرط تسلیم اظهارنامه برای استفاده از معافیت فوق نسبت به عملکرد سال 1382 به بعد جاری است.
در مشارکت‌های مدنی اعم از اختیاری و قهری شرکا حداکثر از دو معافیت استفاده خواهند کرد و مبلغ معافیت به طور مساوی بین آنان تقسیم و باقی مانده سهم هر شریک جداگانه مشمول مالیات خواهد بود .
شرکایی که با هم رابطه زوجیت دارند از لحاظ استفاده از معافیت در حکم یک شریک تلقی و معافیت مقرر به زوج اعطا می‌گردد.
در صورت فوت احد از شرکا وراث وی به عنوان قائم مقام قانونی از معافیت مالیاتی سهم متوفی در مشارکت به شرح فوق استفاده نموده و این معافیت به طور مساوی بین آنان تقسیم و از درآمد سهم هرکدام کسر خواهد شد .
در صورتی که هر شخص حقیقی دارای بیش از یک واحد شغلی باشد، مجموع درآمد واحدهای شغلی وی با کسر فقط یک معافیت موضوع این ماده مشمول مالیات به نرخهای مذکور در ماده(???) قانون مذکور می‌شود. (ماده 101 و تبصره های آن)
ذکر این نکته ضروری است که قانونگذار علاوه بر معافیت موضوع ماده (101) قانون مالیاتها، تسهیلات و امتیازات دیگری را نیز برای صاحبان مشاغل پیش بینی نموده است که در ادامه به اهم آنها اشاره می شود.
هزینه‌های درمانی پرداختی هر مودی بابت معالجة خود یا همسر و اولاد و پدر و مادر و برادر و خواهر تحت تکفل در یک سال مالیاتی به شرط این که اگر دریافت‌کننده موسسة درمانی یا پزشک مقیم ایران باشد دریافت وجه را گواهی نماید و چنانچه به تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به علت فقدان امکانات لازم معالجه در خارج از ایران صورت گرفته است پرداخت هزینة مزبور به گواهی مقامات رسمی دولت جمهوری اسلامی‌ایران در کشور محل معالجه یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسیده باشد، همچنین حق بیمة پرداختی هر شخص حقیقی به موسسات بیمة ایرانی بابت بیمة عمر و بیمه‌های درمانی از درآمد مشمول مالیات مودی کسر می‌گردد.
در مورد معلولان و بیماران خاص و صعب العلاج علاوه بر هزینه‌های مذکور هزینه مراقبت و توانبخشی آنان نیز قابل کسر از درآمد مشمول مالیات معلول یا بیمار یا شخصی که تکفل او را عهده دار است می‌باشد. (ماده 137)
فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی، و قرآنی (دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاههای ذیربط)، فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، ازپرداخت مالیات معاف است. (بند ل ماده 139)
در مواردی که بر اثر حوادث و سوانح از قبیل زلزله، سیل، آتش‌سوزی ، بروز آفات و خشکسالی و طوفان و اتفاقات غیرمترقبة دیگر به یک منطقة کشور یا به مودی یا مودیان خاصی خساراتی وارد گردد و خسارت وارده از طریق وزارتخانه‌ها یا موسسات دولتی یا شهرداریها یا سازمان‌های بیمه و یا موسسات عام‌المنفعه جبران نگردد وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌تواند معادل خسارت وارده از درآمد مشمول مالیات مودی، در آن سال وسنوات بعد کسر و نسبت به آن دسته از مودیان که بیش از 50% اموال آنان در اثر حوادث مذکور از بین رفته است و قادر به پرداخت بدهی‌های مالیاتی خود نمی‌باشند با تصویب هیأت وزیران تمام یا قسمتی از بدهی مالیاتی آنها بخشوده یا تقسیط طولانی نماید. (ماده 165)
وزارت امور اقتصادی و دارایی یا سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند نسبت به مودیانی که قادر به پرداخت بدهی مالیاتی خود اعم از اصل و جریمه به طور یک جا نیستند از تاریخ ابلاغ مالیات قطعی بدهی مربوط را حداکثر به مدت سه سال تقسیط نماید. (ماده 167)
مودیان مالیاتی موضوع ماده 169 موظف‌اند از سامانه صندوق فروش «صندوق ماشینی (مکانیزه) فروش» و تجهیزات مشابه استفاده کنند. معادل هزینه‌های انجام شده بابت خرید، نصب و راه‌اندازی تجهیزات فوق اعم از نرم‌افزاری و سخت‌افزاری از مالیات قطعی‌شده مودیان مزبور در اولین سال استفاده و یا سالهای بعد آن قابل کسر است.
سازمان امور مالیاتی موظف است به تدریج و بر اساس اولویت، اشخاص مشمول حکم این تبصره را تعیین کند و تا شهریور ماه هرسال از طریق درج در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار و روزنامه رسمی کشور اعلام و از ابتدای فروردین ماه سال بعد از آن اعمال نماید.
معادل ده درصد از مالیات ابرازی عملکرد مودیانی که توسط سازمان امور مالیاتی ملزم به استفاده از سامانه صندوق فروش و تجهیزات مشابه شده‌اند مشروط به رعایت آیین‌نامه اجرائی مربوط، برای مدت دو سال اول بخشوده می‌شود. عدم اجرای حکم این تبصره موجب تعلق جریمه‌ای به‌میزان دو درصد فروش می‌باشد. (تبصره 2 ماده 169)
صد در صد وجوهی که به حساب‌های تعیین شده از طرف دولت به منظور بازسازی یا کمک و نظایر آن به صورت بلاعوض پرداخت می‌شود و همچنین وجوه پرداختی یا تخصیصی و یا کمک‌های غیرنقدی بلاعوض اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی جهت تعمیر، تجهیز، احداث و یا تکمیل مدارس، دانشگاهها، مراکز آموزش عالی و مراکز بهداشتی و درمانی و یا اردوگاه‌های تربیتی و آسایشگاهها‌و مراکز بهزیستی و کتابخانه و مراکز فرهنگی و هنری (دولتی) طبق ضوابطی که توسط وزارتخانه‌های آموزش و پرورش ، فرهنگ و آموزش عالی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و امور اقتصادی و دارایی تعیین می‌شود از درآمد مشمول مالیات عملکرد سال پرداخت منبعی که مودی انتخاب خواهد کرد قابل کسر می‌باشد. (ماده 172)
اشخاص حقوقی و همچنین اشخاص حقیقی چنانچه طی سه‌سال متوالی ترازنامه و حساب سود و زیان و دفاتر و مدارک آنان مورد قبول قرار گرفته باشد و مالیات هر سال را در سال تسلیم اظهارنامه بدون مراجعه به هیأتهای حل اختلاف مالیاتی پرداخت‌کرده باشند معادل پنج درصد اصل مالیات سه سال مذکور علاوه بر استفاده از مزایای مقرر در مادة ( 190) قانون مالیاتهای مستقیم به‌عنوان جایزة خوش‌حسابی از محل وصولی‌های جاری پرداخت یا در حساب سنوات بعد آنان منظور خواهد شد. جایزة مزبور از پرداخت مالیات معاف خواهد بود. (ماده 189)
علی الحساب پرداختی بابت مالیات عملکرد هرسال مالی قبل از سر رسید مقرر در این قانون برای پرداخت مالیات عملکرد موجب تعلق جایزه‌ای معادل یک درصد (1%) مبلغ پرداختی به ازای هر ماه تا سر رسید مقرر خواهد بود که از مالیات متعلق همان عملکرد کسر خواهد شد. پرداخت مالیات پس از آن موعد موجب تعلق جریمه‌ای معادل 5/2% مالیات به ازای هر ماه خواهد بود. (ماده 190)
در خاتمه امید است مطالب مطرح شده بتواند موجبات رضایت مندی هر چه بیشتر صاحبان مشاغل را فراهم نماید.
