به گزارش ایران اکونومیست؛ مالیات از مظاهر حاکمیت دولت به شمار می‌رود و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدهای دولت نقش برجستهای در تأمین هزینه‌های عمومی ایفا می‌کند.
ازاین‌رو حقوق و تکالیف نظام و مودیان مالیاتی اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در سیستمهای مالیاتی دارد.
حقوق و امتیازات مالیاتی اختیارات و اقتدار ویژه‌ای به دستگاه مالیاتی در امر تشخیص و وصول مالیات اعطا می‌کند تا زمینه تحقق وصول مالیات فراهم شود.
در کنار این امتیازات دستگاه مالیاتی، حقوق مودیان مالیاتی نیز اهمیت زیادی دارد، چراکه رعایت این حقوق می‌تواند به تعدیل رابطه نظام مالیاتی کمک کند و اعتماد و اطمینان مودیان مالیاتی را به‌نظام مالیاتی کشور افزایش دهد.
حقوق مودیان، مجموعه حقوقی است که افراد به اعتبار موقعیت شهروندی در کشور خود دارا میشوند. حقوق و امتیازات مودیان مالیاتی از مقوله‌های خاص حقوق شهروندی به شمار می‌رود.
بر اساس قانون هر شهروندی دارای حقوقی است که دولت موظف به تحقق آن‌ها است. حقوق مودی مالیاتی را می‌توان شامل اطلاع از قوانین و مقررات، حق رازداری و حق اخذ توضیحات دانست که نظام مالیاتی موظف به رعایت آن‌ها است.
رعایت حقوق مودیان از یک‌سو به‌نظام مالیاتی و مأموران آن و از سوی دیگر به مراجع حل اختلاف مرتبط است.
حقوق مودیان مالیاتی که باید توسط مقامات و مأموران مالیاتی و مراجع اختصاصی حل‌وفصل اختلافات مالیاتی در برخورد و رفتار با مودیان مالیاتی رعایت شود، انواع مختلفی دارد که مهم‌ترین جلوه این حقوق در نظام مالیاتی را می‌توان «حق رفتار منصفانه با مودی» دانست به این معنا که مراجع تشخیص و وصول مالیات با مودی برخوردی منصفانه داشته باشند و با رعایت انصاف و عدالت با وی رفتار کنند.
در حال حاضر با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعه و نیاز روزافزون افراد جهت حضور موثر و پویا در جامعه و نیز کاهش نابسامانی ها و اختلالات در روابط فردی و سازمانی، دستگاههای اجرایی مبادرت به تدوین حقوق شهروندی و ترسیم سیمای صیانت از حقوق مردم نموده اند که از آن جمله می توان به سازمان امور مالیاتی اشاره کرد.
دستگاه مالیاتی برای تشخیص و وصول مالیات به اطلاعاتی مهم از کسب‌وکار و درآمد مودی نیاز دارد و مودی نیز مکلف است که این اطلاعات را در اختیار مأمور مالیاتی قرار دارد اما از سوی دیگر از «حق رازداری یا عدم افشای اطلاعات مالیات» نیز برخوردار است.
در ماده 232 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1394 آمده است، مأموران مالیاتی باید اطلاعاتی را که ضمن رسیدگی به امور مالیاتی مودی به دست می‌آورند، محرمانه تلقی و از افشای آن جز در امر تشخیص درآمد و مالیات خودداری کنند چراکه در صورت افشا طبق قانون مجازات اسلامی با آن‌ها رفتار خواهد شد.
یکی از مهم‌ترین حقوق شهروندی و مالیاتی، «حق کسب اطلاع یا دسترسی شهروندان به اطلاعات پروندههای مالیاتی» است.
بر اساس این حق، مودیان مالیاتی باید حق داشته باشد که در مورد نحوه تشخیص درآمد مشمول مالیات، هرگونه اقدام و تصمیم‌گیری در مورد حل اختلافات مالیاتی و هرگونه اقدام در جهت وصول مالیات از اموال و دارایی‌های خود کسب اطلاع کند و دستگاه مالیاتی نیز مکلف است این اطلاعات را در اختیار او قرار دهد.
بر این اساس، در ماده 237 قانون مالیات‌های مستقیم، برگ تشخیص مالیات باید متکی بر دلایل و اطلاعات کافی و به نحوی تنظیم گردد که کلیه فعالیت‌های مربوط و درآمدهای حاصل از آن به‌طور صریح در آن قید و برای مودی روشن باشد.
امضاکنندگان برگ تشخیص مالیات باید نام کامل و سمت خود را در برگ تشخیص به‌طور خوانا قید نمایند و مسئول مندرجات برگ تشخیص و نظریه خود ازهرجهت خواهند بود; و در صورت استعلام مودی از نحوه تشخیص مالیات مکلف‌اند جزئیات گزارشی را که مبنای صدور برگ تشخیص قرارگرفته است به مودی اعلام نمایند و هرگونه توضیحی را در این خصوص بخواهد به او بدهند.
در قوانین مالیاتی برخی کشورها از حقی به نام «حق ممیزی‌های معقول» نام‌برده شده است که در آن مودی مالیاتی از این حق برخوردار است که ممیزی مالیات در زمان، مکان و در شرایط معین صورت گیرد.
به‌عنوان‌مثال، در این زمینه ماده 156 قانون مالیات‌های مستقیم، مأمور مالیاتی را مکلف می‌کند، اظهارنامه مودیان را حداکثر تا یک سال از تاریخ انقضای مهلت مقرر برای تسلیم اظهارنامه رسیدگی نماید و درصورتی‌که ظرف مدت مذکور برگ تشخیص درآمد صادر ننماید و یا تا سه ماه پس از انقضای یک سال فوق‌الذکر برگ تشخیص درآمد مذکور را به مودی ابلاغ نکند اظهارنامه مودی قطعی تلقی می‌شود.
همچنین مودیان مالیاتی حق دارد توضیحات لازم را در مورد نحوه ارزیابی و تشخیص مالیات از مأموران مالیاتی و آراء حل اختلاف مالیاتی دریافت کند که از آن به «حق اخذ توضیحات لازم» یاد می‌شود.
همان‌طور که قبلا گفته شد، در ماده 237 قانون مالیات‌های مستقیم، در صورت استعلام مودی در مورد نحوه تشخیص مالیات، مأمور مالیاتی مکلف است جزئیات مبنای صدور برگ تشخیص قرارگرفته است به مودی اعلام نمایند و هرگونه توضیحی را در این خصوص بخواهد به او بدهند.
