همه خوشحالند؟ اگر ایرانی‌ها روی کارآمدن روحانی معتدل را جشن می‌گیرند که در 15 ژوئن 2013 به عنوان رئیس جمهور جدید انتخاب شد، این احساس می‌تواند برای فرانسوی‌ها نیز همین گونه باشد؛ کشوری که در سکوت از کاهش تبادلات اقتصادی با ایران رنج می‌برد.
رئیس جمهور جدید ایران که نگران
ایزوله شدن کشورش است برای از سرگیری روابط میان ایران و فرانسه ابراز
امیدواری کرده است. فرانسه که در سال 2000 چهارمین شریک تجاری ایران بود،
امروز و پس از تشدید تحریم‌های اروپا، آمریکا بر سر پرونده هسته‌ای ایران و
به جای استفاده از گزینۀ نظامی در این رده بندی به جایگاه پانزدهم سقوط
کرده است و بسیاری از شرکت‌های فرانسوی در این مدت به رغم حضور دیرینه در
ایران مجبور به ترک این کشور شدند.
حتی در بخش‌هایی که مشمول تحریم‌ها
نمی‌شد، از جمله صنایع غذایی، دارویی و اتومبیل، فرانسه تمایلی به تبادلات
اقتصادی از خود نشان نداد. کاترین کروسنیه، سخنگوی وزارت خارجۀ فرانسه در
این باره می‌گوید:" این بازار در حال حاضر هدف فرانسه نیست." این اظهارات
بیانگر موضع تند و تهاجمی اتخاذ شده از سوی نیکلا سارکوزی در قبال ایران
بود که در دولت جدید نیز دنبال شد. بین سالهای 2005 تا به امروز، صادرات
فرانسه به ایران به شدت کاهش یافته است و از حجم 2 میلیارد یورو به 800
میلیون یورو تقلیل یافته است(کاهش 70% )
سباستین رونیو، پژوهشگر مدیریت
شرکت‌ها در مرکز ملی مطالعات علمی در این باره می‌گوید: از نگاهی سمبولیک،
این کاهش و خسارات بسیار بالاست. تا پیش از روی کارآمدن سارکوزی فرانسه
اولین شریک صنعتی ایران بود و در واقع این فرانسه بود که بیش از همه هزینۀ
تحریم‌ها علیه ایران را پرداخت کرد. سایرین در مقایسه با فرانسه بهتر در
مقابل این خسارات مقاومت کردند از جمله ایالات متحدۀ آمریکا که به رغم
سیاست‌های تند علیه ایران تا این اندازه از همۀ منافع اقتصادی‌اش چشم پوشی
نکرد.
رونیو می‌افزاید: " اگر آمریکایی‌ها اولین کشوری بودند که به
خصوص از طریق طرح داماتو(در سال 1996) تحریم‌ها علیه ایران را تحمیل کردند و
صنایع سوخت این کشور را هدف قرار دادند، با این حال تبادلات خود را ادامه
دادند. آنها محصولات زیادی به ایران فروختند از جمله کامپیوترهای اپل،
آیفون، کوکاکولا.. هر چند که ارائه آمار در این باره سخت است اما با این
حال این تبادلات به صورت پنهانی صورت می‌گرفت. علی آهنی، سفیر ایران در
فرانسه می‌گوید: صادرات آمریکا به میزان 50% در طول 2 سال اخیر افزایش
یافته و اروپایی‌ها در مقابل واردات نفت خود از ایران را به نصف کاهش
دادند.
تی‌یری کوویل، کارشناس اقتصاد ایران در این باره با ابراز تأسف
می‌افزاید: دولت فرانسه تمام شرکت‌هایش را که در ایران تجارت می‌کردند، جمع
کرد.
گروه دانون(Danone)، که در حال حاضر در بازار ایران تحت عنوان
سحر حضور دارد (تولید محصولات لبنی) و همچنین گروه آب معدنی دماوند، در
مقابل تحریم‌ها مقاومت کردند و آن را نپذیرفتند. حتی سکوت شرکت دارویی
سانوفی (Sanofi) که به ایران واکسن و تولیدات دارویی می‌فروخت، نیز قابل
توجه است، آن هم در حالیکه ایران برای زنده نگاه داشتن شمار زیادی از
بیماران به واردات داروهای ضروری نیاز دارد.
گروه کرفور(Carrefour) نیز
از دیگر شرکت‌هاست؛ گروهی که به رغم قرار داشتن نامش در سایت اینترنتی
اتاق بازرگانی ایران و فرانسه، هرگونه فعالیت در ایران را تکذیب کرد، در
این باره می‌گوید: این کار ما نبود، بلکه کار مجید الفوتایم، یکی از شرکای
فرانشیزه شده ما بود. پروژه‌های مشترک ما در این حوزۀ جغرافیایی قرار
نداشت. این شرکتِ اصالتاً دبی‌ای که در ایران سه سوپرمارکت "هایپراستار"
باز کرد، به شدت یادآور لوگوی شرکت Carrefour است. این گروه فرانسوی(معروف
در حوزۀ توزیع) در دفاع از خود می‌گوید: حتی اگر لوگوی این شرکت، شکل و
ظاهر و حتی فلش‌های قرمز آن یادآوری گروه Carrefour است اما با این حال هیچ
ارتباطی با Carrefour ندارد. گفته می‌شود هایپراستار تهران بعد از
هایپراستار دوبی بزرگترین گروه پرسود است.
صنعت اتومبیل‌سازی
گروه
خودروسازی "رنو" هیچگاه حضورش را در ایران تکذیب نکرد اما در عین حال
محتاط و مرموز بود. از سال 2004 این گروه در ایران در کنار سایپا و ایران
خودرو قطعات لوگان، مگان2 و سدان را مونتاژ می‌کند و در سال 2011 نزدیک
93000 خودرو فروخته شده است. یکی از کارکنان رنو که نخواست نامش فاش شود در
این باره می‌گوید: ما اینجا هستیم و قصدمات تجارت و بیزنس است و نه به
دلایل انسانی. در ایران پتانسیل زیادی برای تولید خودروهای ما وجود دارد که
به رغم مشکلات لجستیکی ناشی از تحریم‌های بین المللی فعالیت‌ها با روند
خوبی در حرکت است. وی به مشکلات ناشی از انتقال سود این فعالیت‌ها به
فرانسه اشاره می‌کند. در سال 2012 اتحادیه اروپا دسترسی بانک‌های ایرانی به
شبکۀ بانکی جهانی سوئیفت را ممنوع اعلام کرد. مسئله‌ای که اپراتورها را به
استفاده از شیوه‌های عجیب و غریب از تبادل مستقیم گرفته تا مونتاژهای
پیچیده از طریق لبنان و روسیه واداشت.
همین پیچیدگی‌ها و مشکلات در
فوریه 2012 سبب شد تا پژو ایران را ترک کند، برندی که ایران برایش اولین
بازار بود (45000 خودرو فروخته شده از سوی این شرکت در سال 2011)
پژو
همچنین برای مونتاژ خودرو، کیت‌های صنعتی به ایران صادر می‌کرد. طبق
اظهارات علی آهنی، سفیر فرانسه در ایران، دلیل خروج پژو از ایران که حضوری
35 ساله در این کشور داشت، شراکت این گروه با جنرال موتورز آمریکایی از
فوریه 2012 بود. این گروه خودروسازی آمریکایی که نزدیک به لابی "آمریکا
علیه برنامه هسته ای ایران" است، فشارهای زیادی بر پژو برای قطع رابطه و
همکاری با ایران آورد.
پژو نیز برای اینکه شریک آمریکایی خود- که در
واقع برند شمارۀ دو جهان بود- را آزرده خاطر نکند، به این فشارها تن داد.
این گروه خودروسازی فرانسوی که در وضعیت بدی به سر می‌برد و در چین نیز
فعال است، امید دارد تا بتواند از دینامیسم و پویایی جنرال موتورز برای
احیای خود بهره برداری کند. اما گفته می‌شود اولین مزایا و منفعت این شراکت
برای پژو در سال 2016 خود را نشان خواهد داد. اما در حال حاضر وضعیت فروش
پژو شاهد کاهش 16 درصدی در سال 2012 بوده است. سقوط و کاهشی که بسیاری آن
را به دلیل از دست دادن بازار ایران می‌دانند.
ژان-باتیست مونیه،
سخنگوی گروه پژو در این باره می‌گوید: این کاهش ارتباطی به ایران ندارد،
واقعیت اینست که از سال 2008 بازار غرب شاهد کاهش و سقوط بوده است و از
سویی ما هنوز به اندازۀ کافی در اقتصادهای نوظهور از جمله چین و هند چندان
فعال نبوده ایم، مسئله‌ای که به آلمان اجازه داد تا در مقابل این بحران
مقاومت کند.
تی‌یری کوویل خروج پژو از ایران را به "قاپیدن توپ از زیر
پا" تشبیه می‌کند. علی آهنی دربارۀ خروج شرکت پژو می‌گوید: خروج پژو از
ایران به اعتبار و شهرت این برند فرانسوی لطمه زد. تا آن زمان پژو جایگاه و
شهرت زیادی در ایران داشت، اما وضعیت در حال حاضر به گونه ای است که
شرکت‌های ایرانی با احتیاط بیشتری برای انعقاد قرارداد با این مارک فرانسوی
وارد عمل می‌شوند. سفیر ایران در فرانسه می‌افزاید: شرکت هایی که به رغم
تحریم با ایران فعالیت کرده اند دسترسی آسان تری به پروژه‌های صنعتی ایران
دارند. پروژههایی که حجم آن به بیش از 50 میلیارد یورو می‌رسد و قصد داریم
بعد از برداشته شدن تحریم‌ها آنها را اجرایی کنیم.
تحریم‌ها برداشته می‌شوند؟
اما
برداشته شدن تحریم‌ها بلافاصله و به این زودی‌ها صورت نمی‌گیرد. با این
حال توتال جلوتر از دیگران حرکت کرده و از همین رو بود که یکی از دفترهای
نمایندگی‌اش در تهران را حفظ کرد تا در زمان از سرگیری روابط مشکلی وجود
نداشته باشد.
گفتنی است اتحادیه اروپا در تاریخ اول ژوئیه 2012 تحریم
نفتی علیه ایران را عملی کرد و توتال نیز چاره ای جز پذیرش این تحریم علیه
ایران نداشت، کشوری که چهارمین ذخایر نفت جهان را دارد.
تا پیش از
اعمال این تحریم‌ها، این شرکت فرانسوی روزانه 80.000 بشکه نفت خام به قیمت
خوب از ایران خریداری می‌کرد. از سویی توتال در تاریخ 29 می به پرداخت 400
میلیون دلار به مقامات آمریکایی به اتهام فساد مالی در ارتباط با ادامۀ
فعالیت‌های نفتی با ایران متهم شد. این پرونده به دادگاه ارسال شد و در
نهایت توتال مجبور به توقف فعالیت‌هایش شد. با این حال کریستف دومارژری،
مدیرعامل توتال امیدوار است که در آینده ای نزدیک، شرکتش به ایران بازگردد.
دهها حقوق بگیر این شرکت منتظر نرمتر شدن تحریم‌ها علیه ایران هستند.
لوموند/ 17 ژوئن 2013
ترجمه: زهرا خدایی
