تلگرام فرصت یا تهدید/دلیل عدم موفقیت در تولید اپلیکیشن‌های بومی

به گزارش ایران اکونومیست، بحث فعالیت شبکه‌های اجتماعی و فیلترینگ تلگرام و کسب اطلاع برای رفع فیلترینگ و معرفی شبکه اجتماعی معتبر یکی از دغدغه‌های جدی برای کاربران اینترنت در کشور است.
در همین ارتباط با حسن میثمی پژوهشگر رسانه‌های اجتماعی گفت و گو انجام دادیم و تلاش کردیم که مهمترین دغدغه‌ها در این ارتباط را مطرح و پاسخ دریافت کنیم.

سوال: آیا می‌توان تلگرام را یک شبکه اجتماعی تلقی کرد:
میثمی:تلگرام پایگاهی برای توضیح محتوا است، محیطی برای تولیدی محتوا نیست،این اپلیکیشن از شبکه‌های خبری و سایت‌ها تغذیه می‌شود،این نوع از شبکه بیشتر در ایران رایج است،که کانال یک طرفه داشته و قابلیت کامنت گذاری ندارد،در شبکه‌های اجتماعی کامنت دریافت شده و به صورت یک طرفه فعالیت نمی‌کنند،افراد می‌توانند نظرات دیگران را راجع به مطلب خودشان و حتی دیگران را بدانند،ابزارهای سنجش هم از مواردی است که در سایر شبکه‌های اجتماعی دنیا پیش بینی شده است ولی در تلگرام این قابلیت وجود ندارد.
در حال حاضر تلگرام رایج شده و مدل‌های ایرانی آن هم وجود دارد،به نظر می‌رسد که باید جامعه شناسان یک تحلیلی باید داشته باشند که چرا ایرانی‌ها نسبت به دریافت اطلاعات از کانال‌های یک طرفه علاقمندی نشان دادند.

سوال: آیا می‌توان گفت که برای تولید این اپلیکیشن برای ایرانی‌ها یک سری مطالعات جامعه شناسی و روانشناسی انجام شده است:
میثمی، بعید نیست، خیلی نمی‌توان متقن حرف زد به این دلیل که سند معتبری در این زمینه نداریم ولی تلگرام فقط توسط ایرانی‌ها مورد استفاده قرار داده و حداقل 50 درصد کاربران این اپلیکیشن ایرانی هستند و هیچ جای دنیا این مدل شبکه اجتماعی رایج نیست، شبکه‌های پیام رسان متعددی در جهان وجود دارد،بسیاری در جهان از واتس آپ برای ارسال پیام استفاده می‌کنند، شبکه اجتماعی مرسوم در دنیا فیسبوک و اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی تعاملی که مورد تایید سیاست گذاران خودشان است.
بعید نیست که تلگرام برای ایران راه‌اندازی شده است، ذائقه‌ها را تغییر داده و در حال حاضر ما کمتر اهل گفت و گو شدیم،بیشتر اهل حمله هستیم و دوست داریم تخریب کنیم.
 
سوال: مزایا و معایب استفاده از تلگرام را تشریح می‌کند؟
میثمی، استفاده از تلگرام باعث سهل شدن ارتباطات شده است و هزینه ارتباط کاهش پیدا کرده و در کنار آن دسترسی به اطلاعات راحت شده است که می‌توان مزایا تلقی کرد.
تلگرام چند ایراد ذاتی دارد؛ همین که محتوای تولید شده در این مجموعه دفن می‌شود در موتور جستجوها قرار نمی‌گیرد عیب بزرگی است، همه تولید محتوای ما در این اپلیکیشن باقی مانده و کسی از بیرون به آن دسترسی ندارد، هر چه تولید کردیم ممکن است با یک کلید حذف شود از طرفی هیچ کمکی به توسعه زبان فارسی نمی‌کند.
توسعه کانال‌های یک طرفه، عدم توسعه فرهنگ گفت و گو در اینستاگرام هم دبده می‌شود، مبین کم ظرفیت بودن در شبکه اجتماعی اینستاگرام در کامنت‌های که به صورت فحش مطرح می‌شود به خوبی مشخص است، این عیب‌ها جامعه ما را به سمت پیشرفت سوق نمی‌دهد.
تلگرام باعث پیشرفت جامعه نمی‌شود، ممکن است آگاهی را افزایش دهد ولی باعث پیشرفت فرهنگ گفت و گو  و فهم عمیق‌تر ما نمی‌شود.

سوال: تلگرام تهدید هست یا فرصت:
میثمی، هر شبکه اجتماعی می‌تواند تهدید و یا فرصت تلقی شود، اگر در ارتباط با تلگرام صحبت کنیم، با توجه به اینکه سرور‌هایش در کشور نیست و در ظاهر هم مدیرش پاسخگوی دولت ایران نیست، یک تهدید بزرگی است، یعنی اینکه ما ابزاری را در کشور گسترش دادیم و مبنای ارتباطی ما قرار گرفته و هیچ اختیار نداریم و در  جریان اخیر وزیر ارتباطات ما باید از متولی این اپلیکیشن خواهش کرد که کانال‌های مخرب جامعه کشور را ببند.
 در هیچ جای دنیا به شیوه‌ای که در حال حاضر در کشور ما به وجود آمد،مرسوم نیست وقتی ماهیت کانال تروریستی مشخص شد متولیاین اپلیکیشن باید نسبت به انسداد کانال‌های ضد امنیت کشور اقدام می‌کرد، این یک تهدید بزرگ است و حاکمیت ما را زیر سئوال برده است، اگر متولیان این شبکه به مدیران کشور ما پاسخ بدهند بخش بزرگی از تهدید به فرصت تبدیل می‌شود که نمونه آن اشتغال ایجاد شده یک فرصت است.
متولیان تلگرام باید نسبت به قوانین و احکام ما پاسخگو باشد، این در همه جای دنیا مرسوم است، در آمریکا فیسبوک و گوگل به صورت شفاف در ارتباط با فعالیت‌ها و ماهیت خودشان توضیح دادند، اینکه متولیان این اپلیکیشن‌ها باید پاسخ گو باشند، طبیعی است، هر دولتی ممکن است با تعارضاتی مواجه شود و از طرفی نوع تدوین قوانین در کشورها هم متفاوت است، به عنوان نمونه حمل سلاح در آمریکا قانونی است ولی در کشور ما غیرقانونی است، شبکه اجتماعی که قرار است در کشور فعالیت کند باید به قوانین کشور احترام بگذارد و تابع دغدغه سیاست گذاران باشد.
وقتی متولیان شبکه‌های اجتماعی به ملاحظات کشور میزبان اهمیت نمی‌دهند، در مواقع تنش تبدیل به تهدید می‌شود.

سوال: بحث اغتشاشات که در کشور ایجاد شد، بسیاری اعلام می‌کنند که مقررات فیلترینگ فقط در کشور ما اعمال می‌شود، در سایر کشورها این طور نیست، آیا مواردی در سایر کشورها وجود دارد که شبکه‌های اجتماعی در زمان‌های خاص فیلتر شود؟
میثمی،بحث فیلترینگ در کشورهای زیادی رایج است، اگر به خاطر داشته باشید چند سال پیش در لندن تجمعاتی برگزار شد، دولت انگلیس رسما اعلام کرد که تظاهرات کنندگان از بی بی ام یا بلک بری مسنجر استفاده می‌کنند و اعلام کردند که شبکه‌های اجتماعی به درخواست‌های آنها توجه نکنند نسبت به فیلترینگ اقدام می‌کنند و این اتفاق افتاد و بخشی از شبکه‌های اجتماعی در این کشور به مدت 12 ساعت فیلتر بوده است.
فیلترینگ در همه جای دنیا رایج است، در کودتا ناکام  ترکیه فیسبوک فیلتر شده بود، فیلترینگ  سرویس‌های پرکاربرد در زمان بروز تعارضات اجتماعی در کشورها کاملا در سطح دنیا رایج است.

سوال: در توسعه شبکه اجتماعی بومی تلاش‌های انجام شده ولی موفقیت مناسب کسب نکردیم، دلیل این عدم موفقیت‌ها چی بود؟
میثمی،به صورت کلی شبکه‌های اجتماعی ایجاد شده است که فراتر از رسانه‌ها رسمی فعالیت کند، دید ما نسبت به شبکه‌های اجتماعی مانند رسانه‌های رسمی است، تصویب می‌کنیم هر چه در رسانه‌های رسمی منشتر می‌شود در شبکه‌های هم این موارد باید لحاظ شود.

سوال: بنده به لحاظ فنی اعلام کردم که چرا موفق نبودیم؟
میثمی، بخشی از این موارد که مطرح شد محتوا هست، در توسعه شبکه‌های اجتماعی باید به محتویات هم توجه شود، به لحاظ فنی ما در کشور هیچ چیز کمتر از دیگر شبکه‌های اجتماعی طراحی شده نداریم.
محتویات تلگرام را اگر با برخی از اپلیکیشن‌های داخلی بررسی کنید مشخص می‌شود که ما در این حوزه کمبودی نداریم،ممکن است از لحاظ میزبانی نتوانند کاربران خودشان را وقتی که تعداد شان اعضا و کاربران  افزایش پیدا کرد،هاست کنند، اما از لحاظ کد نویسی و مهندسی مشکلی نداریم، این نقصیه‌ها قابل جبران بوده و با یک تدبیر قابل حل است ولی مشکل این است که آیا کاربر به شبکه‌های اجتماعی داخلی اعتماد می‌کند، چالش اصلی اینجا هست.

سوال: دلیل  بی اعتمادی به شبکه های اجتماعی داخلی  چی هست؟
میثمی، تصور اشتباهی در ارتباط با ماهیت شبکه‌های اجتماعی داخلی  ایجاد شده است که این شبکه‌ها به صورت دائم رصد می‌شوند.
قانون نظارت و کنترل شبکه‌های اجتماعی و تلفن‌های همراه و ثابت بسیار مشخص است، این قانون را به خوبی تبین و تشریح نکردیم،امکان شنود تلفن و شبکه‌های اجتماعی بدون حکم قاضی در شرایط عادی وجود ندارد، قانون گذار اجازه نمی‌دهد که بدون دلیل به صفحات خصوصی و یا تلفن‌های مردم ارگان‌ها و نهادها نظارت داشته باشند،با کار شفاف رسانه‌ای باید این تصور غلط را از بین برد و نیاز به کار سنگین رسانه‌ای وجود دارد، شفاف سازی مناسبی در حوزه اطلاع رسانی در ارتباط با نحوه کنترل شبکه‌های خصوصی انجام نمی‌شود، عدم اطلاع رسانی مناسب باعث گسترش اطلاعات غلط در بین مردم می‌شود.
متولیان باید به صورت شفاف به مردم اعلام کنند در چه صورت تلفن‌ها و اپلیکیشن‌ها شنود می‌شود،به نظر می‌رسد که پرسش گری در این ارتباط کم بوده و رسانه‌ها کمتر در این زمینه ورود پیدا کردند.

سوال، در ارتباط با حمایت متولیان امر از اپلیکیشن‌ها و نرم افزارهای داخلی چه طور بوده است، با چند پژوهشگر و فعالان فضای مجازی که صحبت می‌کردیم اعلام می‌کردند که حمایت‌ها لازم از تولید کنندگان نرم افزارهای داخلی نمی‌شود؟
میثمی، حمایت از تولید کنندگان در حد صفر است،  با همه کسانی که پیام رسان داخلی نوشتند در ارتباط هستم، مگر اینکه دستگاه حاکمیتی مالکیت یک اپلیکیشن را داشته باشد و حتی میزان حمایت‌ها محدود است.

سوال، تولید کنندگان اپلیکیشن‌های داخلی اعلام کردند که برای فعالیت در کشور باید به چندین دستگاه و ارگان پاسخ بدهند ولی تلگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی به راحتی در کشور فعالیت می‌کنند و تعهدی هم به کشور ندارند
میثمی، چالشی که کسب و کار ایرانی از جمله اوتی‌تی‌ها دارند باید از چندین مجموعه مجوز دریافت کرده به عنوان نمونه از انجمن کسب و کار اینترنتی، وزارت بازرگانی، وزارت ارشاد و سایر ادارات و نهاد و حتی مالیات باید پرداخت کنند همه این موارد در برابر ورود بدون ضابظه تلگرام سنگ اندازی محسوب می‌شود، تلگرام بیرون نشسته نه مجوز گرفته و نه مالیات پرداخت می‌کند و حتی حرف سیاست‌مداران را هم گوش نمی‌دهد،ولی نرم افزارهای ایرانی هزارتا مجوز باید دریافت کند همیشه دم و دست هست،هر وقت نیاز باشد به دستگاه قضائی باید پاسخ بدهد، این عادلانه نیست، حمایت‌ها در کشور چندان جدی نبوده است.

سوال: برای داشتن اپلیکیشن قوی چه زیرساخت‌های لازم است و چه حمایت‌های باید انجام شود؟
میثمی، در ابتدا باید زیرساخت، شبکه ملی اطلاعات باید کامل شود، پیش فرض  این است که در داخل کشور تبادل اطلاعات داشته باشیم، دولت مدعی هست که  تبادل اطلاعات اتفاق افتاده است، پیش فرض دوم این است که یک سری سرور جدی و قوی مانند تلگرام  داخل کشور داشته باشیم که بتوانیم میزبان قوی برای اپلیکیشن‌های قوی داخلی باشیم.
برخی از سرورهای شبکه‌های اجتماعی در داخل کشور وجود دارد، زمانی که با حجم انبوه استفاده کنندگان مواجه می‌شوند ممکن است نتوانند  سرویس دهی کنند.
بحث سوم قانون است که نیاز به اصلاح دارد و آخری هم بحث حمایت رسانه‌ای است که اگر این موارد رعایت شود و مردم برای ارسال و دریافت پیام مشکل نداشته باشند، استفاده از شبکه‌های بومی و داخلی در برنامه کاری مردم قرار می‌گیرد، البته رسانه‌ها باید در این زمینه اعتماد سازی مناسبی داشته باشند.

سوال، مهمترین دغدغه شما برای بهره‌برداری مطلوب از شبکه‌های اجتماعی بفرمائید؟
میثمی، دغدغه من این است که محتوا خوب و مناسب در شبکه‌های اجتماعی تولید شود، در حال حاضر از  هر اپلیکیشنی که استفاده کنیم بحث تولید محتوا بسیار مهم است
محتوایی که سرگرمی است ممکن است بد نباشد ولی خوب نیست، باید کمک کرد که محتوا به دانش و معرفت ما اضافه کند به صورت کلی به کار ما بیاید و حتی زمینه شکوفائی اقتصاد ما را فراهم کند، امکان استفاده مفید از شبکه اجتماعی  را افزایش داد و تنها راهکار آن پرورش محتوا هست، باید محتوای تولید شود که به روز بوده و هم پرورش یافته‌تر در اختیار عامه مردم قرار گیرد.

منبع: خبرگزاری علم و فناوری