نگاه او این بود که با تندروهایی که در کنگره در طیف جمهوریخواهان وجود دارند، کار برجام یکسره خواهد شد و تحریم‌هایی که کنگره وضع می‌کند راه را برای سیاست‌های خصمانه وی نسبت به ایران هموار می‌سازد. اما همان موقع نگارنده از جمله تحلیلگرانی بود که پیش‌بینی کرد علی رغم وجود تندروها در کنگره، متوسط عقل و درایت آنان از شخص ترامپ بالاتر است لذا آنان تصمیمی علیه توافق هسته‌ای نخواهند گرفت. چرا چنین است؟
اولاً با توجه به ساختار توافق هسته‌ای و اعضای گروه 1+5 و قطعنامه 2231 شورای امنیت، هیچ ارگان یا فرد مطلع از حقوق بین‌الملل قادر نخواهد بود علیه چنین سند مستحکمی موضع‌گیری کند که خود را زیر سؤال ببرد. ثانیاً کنگره بخوبی متوجه شد غیراز ترامپ و نتانیاهو، بقیه جهان طرفدار توافق هسته‌ای بوده و در داخل امریکا هم طرفداران جدی برای خودش دارد و نقض آن به این سادگی ممکن نیست.
به علاوه اتحادیه اروپا یکپارچه علیه مواضع ترامپ ایستاده و حتی دوستان و متحدین امریکا در این قاره نظیر فرانسه، بریتانیا و آلمان آشکارا علیه سخنرانی وی، یک بیانیه مشترک صادر کردند که استحکام توافق هسته‌ای حتی بدون امریکا را مورد تأیید قرار دادند.
شاید این نخستین بار است که رئیس جمهوری امریکا پشت سر هم صدای مخالف از اروپا می‌شنود که نه تنها درباره نقض برجام بلکه در مورد بیت المقدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل هم چنین شد.
اما متحدین اروپایی به همین بسنده نکردند، هیأت‌های عالی رتبه‌ای از اتحادیه اروپا و به طور مجزا از بریتانیا، فرانسه و آلمان به واشنگتن فرستادند تا قبل از پایان مهلت، ضمن تماس با اعضای کنگره امریکا و مقام‌های دولتی این کشور، هر گونه بحث و بررسی برای ابقای توافق هسته‌ای را انجام داده و واشنگتن را از اراده مستحکم اروپا مطلع سازند.
با این پیش درآمد اکنون دو ماه مهلت کنگره به پایان رسیده و ترامپ می‌بیند از کنگره تندرو علائمی برای برخورد با توافق به دست نیامد و توپ مجدداً در زمین خودش افتاده است. آیا ترامپ می‌خواهد از توافق هسته‌ای خارج شود؟ آیا می‌خواهد شخصاً نقش پلیس بد را بازی کرده و تحریم‌هایی علیه ایران تصویب کند؟ حقیقتاً ترامپ با چنگ زدن ناشیانه به توافق هسته‌ای، چنگ‌های خود را آنچنان اسیر برجام کرده که راه رهایی برای او متصور نیست.
هر راهی را در پیش می‌گیرد یا خلاف قانون و حقوق بین‌الملل است یا از نظر سیاسی همه جهان مقابل او می‌ایستند. اگر ترامپ از برجام خارج شود، دیگر اعضا نشان داده‌اند مستحکم در جای خود می‌ایستند و برای حفظ امنیت بین‌الملل از برجام حمایت می‌کنند.
در آن صورت ترامپ اعتبار خود و امریکا را به مقدار زیادی از دست خواهد داد و دیگر نمی‌تواند به‌عنوان یک بازیگر در این صحنه ظاهر شود.
زمانی خروج امریکا از توافق هسته‌ای یک تهدید محسوب می‌شود که تأثیر آن عاجل و محتوایی باشد ولی اکنون این خروج فقط می‌تواند به امریکا امکان تخریب در پیشبرد برجام را بدهد که عمدتاً در زمینه ایجاد موانع مالی و بانکی و بازگشت به تحریم‌ها خواهد بود و این شاید چندان برای ایران جدید نباشد. حداکثر کار ترامپ تحریم‌های دوجانبه امریکا خواهد بود که مورد حمایت اروپایی‌ها قرار نخواهد گرفت.
به عبارتی دیگر به نظر می‌آید خروج امریکا از برجام بیش از آنچه که برای جهان خوف و نگرانی ایجاد کند، برای خود امریکا از دست دادن اهرم مذاکراتی محسوب خواهد شد. چنانچه ترامپ بخواهد شخصاً تهدیدات جدیدی علیه ایران وضع کند که درچارچوب برجام به شمار آید اولاً برجام را نقض کرده ثانیاً مسئولیت جهانی عواقب هرگونه بی‌ثباتی و نقض صلح به عهده او خواهد بود و این مسئولیت سنگینی در چارچوب حفظ امنیت بین‌الملل خواهد بود.
علی خرم کارشناس مسائل بین‌الملل
