ایران با داشتن شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک، یکی از تولیدکنندگان شتر در دنیا به شمار می رود، بنابراین ادعای واردات شتر از کشورهای اروپایی که تولید کننده این حیوان نیستند، تا حدودی غیرممکن است.
این در حالیست که هفته گذشته برخی رسانه ها به استناد آمارهای گمرک مدعی شدند امسال محموله شتر وارداتی از انگلستان به وزن 25 هزار و 430 کیلوگرم و ارزش 41960 دلار، محموله شتر وارداتی از ایتالیا به وزن 6هزار و 910 کیلوگرم و ارزش 11402 دلار و محموله شتر وارداتی از آلمان به وزن 24 هزار 190 کیلوگرم و ارزش 39914 دلار بوده است.
طبق این آمار، علاوه بر این سه کشور اروپایی، ایران در سال جاری از چین، کره جنوبی، ترکیه، پاکستان، امارات و افغانستان هم شتر وارد کرده است.
این درحالیست که شواهد از سرمایه‌گذاری یک فرد اروپایی در تولید لبنیات شتر در دو منطقه از خراسان و صادرات آن به اروپا خبر می دهد که این مهم نیز به توسعه همکاریهای اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا کمک می کند تا صادرات ما به این قاره افزایش پیدا کند و بازارهای ما در این کشورها احیا شود.
شتر حیوانی نیرومند و تنومند با توش و توان بالا برای زندگی در صحرا و مناطق کویری است و مهمترین ویژگی آن تحمل شرایط سخت صحرا و دماهای گوناگون و بویژه گرمای شدید تابستان و کمبود آب و علوفه است.
این حیوان برای بارکشی و سوارکاری بکارگرفته می شود و به دلیل حلال بودن مصرف آن در اسلام، گوشت و شیرش برای خوراک انسانی و پشم و پوستش برای ریسندگی، پارچه بافی و کفش دوزی استفاده می شود.
دمای بدن شتر می‌تواند در محدوده 7 درجه فارنهایت بالا و پایین برود در حالی که در انسان تنها در محدوده 1 درجه فارنهایت بالا و پایین می‌رود.
شیر شتر غذای اصلی ساکنین صحرا و بادیه را تشکیل می‌دهد و ملل آسیای میانه از دیرباز تاکنون در تغذیه خود متکی به شیر شتر بوده‌اند و برخی تولید شیر شتر را به مراتب بهتر از تولید شیر گاوهای مناطق خشک و کویری می دانند.
شتر می‌تواند مقدار زیادی در حدود 4 تا 8 کیلوگرم در روز شیر تولید کند و این میزان در برخی اوقات از 12 تا 15 کیلوگرم در روز می‌رسد
شتر در طبیعت از گیاهانی مثل کنگر، خارشتر و برگ گزچه استفاده می‌کند که هیچ حیوان دیگری از آن‌ها تغذیه نمی‌کند که مجموع این شرایط، پرورش شتر در ایران را برای اشتغالزایی و امنیت غذایی بویژه در مناطق کمترتوسعه یافته پر اهمیت می کند.
* آفریقا پیشتاز در تولید فرآورده های شتر
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد(فائو) در سال 2015 جمعیت شتر در دنیا را بیش از 27 میلیون نفر اعلام کرده است.
سومالی با 9 میلیون و 500 هزار نفر، کنیا 7 میلیون 900 هزار نفر، عربستان 800 هزار نفر و سودان 600 هزار نفر مهمترین کشورهای پرورش شتر در دنیا به شمار می روند.
در مجموع 85 درصد توزیع جمعیت شتر دنیا در آفریقا و 14.9 درصد آن مربوط به قاره آسیاست و یک دهم درصد باقیمانده به دیگر قاره ها مربوط می شود.
بنابراین تولید گوشت شتر در جهان 703 هزار تن و شیر 2.6 میلیون تن در سال است که حدود 2.45 میلیون تن در آفریقا و 150 هزار تن آن در آسیا تولید می شود.
* آخرین وضعیت پرورش شتر در ایران
آمارهای وزارت جهادکشاورزی نشان می دهد جمعیت شتر در کشورمان 173 هزارنفر (در بیش از یک میلیون واحد دامی) است که سیستان و بلوچستان با 55 هزار و 400 نفر، خراسان جنوبی 29 هزار و 400 نفر، یزد 15 هزار نفر، هرمزگان 14 هزار نفر، جیرفت و کهنوج 12 هزار نفر از مهمترین شهرهای پرورش این حیوان است.
با توجه به خشکسالی های اخیر در ایران، جمعیت شتر 10 درصد کاهش یافته اما سالانه حدود 5 هزارتن گوشت شتر و 18 هزارتن شیر در کشور تولید می شود.
براساس آمارها بالغ بر 29 هزار و 400 نفر شتر در خراسان جنوبی موجود است که سال گذشته نزدیک 740 تن گوشت شتر به ارزش 185 میلیارد ریال در این استان تولید و عرضه شد.
در این میان، خراسان جنوبی رتبه دوم تولید و پرورش شتر را در کشور دارد و گوشت تولیدی آن که نزدیک به 500تن در سال است، به استان های تهران، کرمان، یزد، اصفهان خراسان رضوی عرضه می شود.
اکنون تعداد 14 واحد پرورشی به ظرفیت 551 نفر دارای پروانه بهره برداری هستند که پرورش این حیوان به صورت صنعتی برای 300 نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده و نزدیک به یک هزار و 600 نفر بهره بردار در این حرفه فعالند.
تنها یک شهرستان نهبندان از توابع استان خراسان جنوبی با بیش از 10 نفر شتر، رتبه نخست را در بین سایر شهرستان های این استان دارد.
توسعه این صنعت در ایران بیش از هرچیز نیاز به سرمایه گذاری دارد و در این میان به تازگی یک سرمایه گذار آلمانی که در حوزه پرورش دام شیری و پرواربندی و فراوری گوشت گاو و شتر فعالیت و تجربه کاری دارد به همراه شریک ایرانی خود در نواحی جنوبی استان خراسان جنوبی اقدام به سرمایه گذاری کرده است.
برای اجرای این طرح، ابتدا پیش طرح پرورش شیر شتر 500 راسی با سرمایه گذاری معادل 130 میلیون یورو تهیه شد و در مرحله نخست شرایط آب و خاک و مرتع و فلزات سنگین در سطح چند شهرستان بیرجند، طبس و نهبندان مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت در منطقه خوان شرف شهرستان نهبندان زمین مورد نظر خریداری و تاسیسات مورد نیاز مستقر شد.
سرمایه گذاران این طرح تاکنون معادل 38 میلیارد ریال برای اجرای این طرح هزینه کرده اند و ادامه عملیات آن در در قالب جدول زمان بندی و ورود سرمایه بعدی در دست انجام است.
چنین اقدامی می تواند علاوه بر افزایش تولید این محصول اشتغالزایی در استان های کشور را به دنبال داشته باشد که تعمیم این موضوع در سایر استان ها تحولی در این صنعت به شمار می رود.
*کشورهای اروپایی تولید شتر ندارند
با وجود تلاش ایران برای توسعه صنعت پرورش شتر، هفته گذشته رسانه ها از واردات شتر از مبدا اروپا خبر دادند که بنا بر پیگیری خبرنگار ایرنا از وزارت جهادکشاورزی، چنین ادعایی تایید نشد.
یکی از مسئولان وزارت جهادکشاورزی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا واردات شتر از اروپا را به طور کامل تکذیب کرد و گفت: کشورهای اروپایی تولید شتر ندارند که ما واردات شتر از کشورهای اروپایی داشته باشیم.
این منبع آگاه که خواست نامش ذکر نشود، افزود: ایران، شتر را از کشورهای تولیدکننده این حیوان وارد می کند اما تاکنون از کشورهای اروپایی وارداتی نداشته ایم.
وی اظهار داشت: اگر آمار این واردات صحیح باشد، چرا باید شتر از کشورهای اروپایی به مرز سراوان بیاید؟ در صورت واردات شتر از اروپا، باید در گمرک بندعباس ترخیص و به کشور وارد شود.
*واردات شتر تنها برای مصارف گوشتی است
در همین حال گمرک ایران در واکنش به انتشار خبر واردات شتر از اروپا اعلام کرد: بر اساس اطلاعات مربوط به واردات شتر به کشور در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی، واردات شتر بر اساس مجوزهای بازارچه های مرزی کوهک، سراوان، میلک، ماهیرود و میرجاوه از سوی سازمان های صنعت، معدن و تجارت، جهادکشاورزی و سازمان دامپزشکی صادر شده و بر اساس اعلام سازمان دامپزشکی، تنها برای مصارف گوشتی است.
بر اساس این اطلاعات گمرک، همه شترهای وارداتی در سالجاری تنها از محل تولیدات کشورهای پاکستان و افغانستان صورت گرفته و قید عنوان اسامی سایر کشورها به ویژه چند کشور اروپایی در آمار تجارت خارجی کشور مربوط به کشور محل انجام معامله است و کشور محل تولید کالا محسوب نمی شود.
به طور مثال، بر اساس آمار تجارت خارجی کشور در هفت ماهه سالجاری امارات متحده عربی با 4 میلیارد و 678 میلیون دلار دومین کشور صادر کننده کالا به ایران بوده در حالی که روشن است این کشور مبداء تولید هیچ کدام از این کالاهای صادراتی به ایران نیست و تنها محل انجام معامله این کشور محسوب می شود.
بنابراین آماری مبتنی بر واردات شتر از کشورهای اروپایی همچون آلمان، انگلستان و ایتالیا می تواند نادرست باشد زیرا این حیوان در شرایط آب و هوایی آن کشورها قابل تولید و پرورش نیست و شاید این حیوان را بتوان تنها در باغ وحش های آن کشورها مشاهده کرد.
گزارش از هما همت خواه
