مستندات نشان می دهد که از سال 1309 تا 1396، 20 زلزله ی شدید در ایران رخ داده است که کم ترین شدت آن ها 5.6 ریشتر در بم بود که با 41 هزار کشته(از قضا بیش ترین تلفات انسانی را) داشت و شدیدترین شان در سال 1351 نیز 9.6 شدت داشت که در منطقه ی قیر فارس، 4 هزار کشته برجای گذاشت.
آمارها نشان می دهد که هر 4.3 سال یک زلزله ی مهیب، کشور را به لرزه درآورده است و در پس هر زلزله ای، تعداد زیادی بی خانمان و داغدار شده اند.
چند سالی پس از نخستین زلزله ی بزرگ قرن اخیر، دانشگاه تهران پا گرفت و هنوز عمرش از یک دهه نگذشته بود که سر و کله ی درس های علوم اجتماعی در دانشگاه ظاهر شد و نهایتا رشته ی علوم اجتماعی رسما شکل گرفت.
از آن زمان تا کنون بیش از 60 سال می گذرد و عده ای کماکان بر این نظرند که نه تنها علوم اجتماعی بلکه همه ی علوم انسانی، علومی، غربی، سکولار، و غیرکاربردی اند.
زلزله ی بم شاهد خوبی برای نقض این ادعاست. طی آن زلزله یکی از جامعه شناسان کرمانی به نام سیامک زند رضوی به همراه همسرش رویا اخلاص پور، ضمن مستند کردن لحظه به لحظه ی وقایع بم و انتشار آن در نشریه شوراهای محله‌های بم از فروردین 83 تا فروردین 87 در همه کوشش‌های مردمی برای بازسازی بم مشارکت فعال داشتند.
این نوع از مشارکت جامعه شناسی در فهم و بازسازی مناطق آسیب دیده برگرفته از نوعی از جامعه شناسی به نام «جامعه شناسی مردم مدار» است. جامعه شناسی در جریان واقعه ی مذکور نشان داد از قابلیت خوبی برای فهم دردهای مردم و کابردی کردن یافته های خود برخوردار است.
حال نوبت آزمون قابلیت جامعه شناسان غرب کشور در فرایند بازسازی زلزله ی کرمانشاه است. استان های کرمانشاه، ایلام و کردستان از پتانسیل بسیار بالایی در زمینه ی علوم اجتماعی و جامعه شناسی برخوردارند(به این سه استان، می توان، همدان، لرستان و آذربایجان غربی را هم افزود). هر سه استان، گروه علوم اجتماعی دارند و هر سه استان فارغ التحصیلان کم مانندی در مقطع دکتری و کارشناسی ارشد دارند.
از آن ها و ما انتظار می رود به مسئولیت اجتماعی خود در این زمینه عمل کنیم؛ در مناطق زلزله حضور داشته باشیم، تجارب خود را در جلسات هم اندیشی به اشتراک بگذاریم، درپی فهم و درک و حل مشکلات زلزله زدگان باشیم، به سازمان های رسمی، پیشنهادهای راهگشا ارائه کنیم و برای ساماندهی نهادهای مردمی آستین بالا بزنیم.
زلزله در کنار همه ی پیامدهای ناگوارش، فرصتی مناسب برای پیوند جامعه شناسی آکادمیک با عامه ی مردم از طریق کانال «جامعه شناسی مردم مدار» است. این فرصت را دریابیم! البته این وظیفه ی همه علوم انسانی است.
اصغر احمدی جامعه شناس
