سیاست صادرات گاز
کشورمان این روزها دغدغه ای همگانی برای مسئولان و مردم شده است، از سویی
شنیده می شود که گاز را نصف قیمت به شرکتی خارجی می فروشند و از طرف دیگر
نمایندگان از وزیر نفت درخواست می کنند تا درباره آخرین روند صادرات گاز در
جلسه کمیسیون انرژی توضیحاتی را ارائه دهد.
این کش و قوس ها بر سر
گاز ملی تا جایی پیش رفت که سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در گفتگو با خبرنگار
ما اعلام کرد: اعضای کمیسیون به دنبال سیاست گذاری واحدی برای صادرات گاز
به خارجی ها هستند.
به طور قطع اینگونه صحبت ها گواه این موضوع است که میلیون‌ها مترمکعب صادرات گاز بدون آگاهی‌های منظمی
جهت به خدمت گرفتن قدرت سیاسی و اقتصادی برای رسیدن به هدفهای مورد نظر،
تجارت می شود.
برای بررسی سیاست کلی صادرات گاز و
همچنین اطلاع از آخرین آمار دادستدهای گازی و نفتی گفت و گویی داشتیم با
حمید حسینی سخنگوی اتحادیه فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی که در ادامه می
خوانید:
حسینی: سند راهبردی برای صادرات گاز در کشور به طور اجماع موجود نیست. اینکه گاز را برای رفاه مردم استفاده کنیم و وسیله عمده مصرف مردم باشد بین مردم، مجلس و حتی دولت جا افتاده است این موضوع اقتصادی نیست.
بنابراین باید اذعان کرد که کشور به هیچ جمع‌بندی در خصوص صادرات گاز نرسیده است. در برنامه پنج ساله ششم توسعه، تولید پتروشیمی از 62 میلیون تن فعلی به 120 میلیون تن خواهد رسید، ولی قیمت و شرایط دستیابی به این تصمیم مشخص نیست.
چرا وقتی تمامی معاملات درون مرزی بر حسب ریال صورت می‌گیرد، زمانیکه پای خوراک پتروشیمی‌ها به میان می‌آید این موضوع با دلار محاسبه می‌شود. اینها به دلیل توجیه نبودن افکار عمومی است و بسیاری از رسانه‌ها نیز مدام از رانت دولت در ارائه قیمت گاز به پتروشیمی ها سخن می‌گویند و به طور مکرر این موضوع را با قیمت گاز صادراتی به عراق و ترکیه که 20 سنت برآورد شده، قیاس می‌کنند.
هرچند برخی مخالف گاز ارائه شده به پتروشیمی‌ها با قیمت 8 سنت هستند، اما باید این موضوع را نیز در نظر گرفت که این صنعت ضمن ایجاد اشتغال برای کشور، مدام در حال ارائه مالیات است.
همچنین باید هزینه ناشی از صادرات درآمد آن صرف یارانه، بیمه و مسائلی از این قبیل شود اما استفاده از گاز برای ایجاد پتروشیمی می‌تواند مفید باشد، بنابراین در قیاس بین اهمیت صادرات و ایجاد پتروشیمی‌ها باید گفت که مسئولان با ایجاد یک شرایط رقابتی با احداث مجتمع‌های پتروشیمی بر اشتغال و نشاط کشور بیافزاید.
کشور ما به استراتژی که در حد ملی بوده و جدی باشد در زمینه صادرات گاز نرسیده است.
ارزش صادرات فرآورده‌های نفت، گاز پتروشیمی کشور چه میزان بوده و ارتقای آن تا چه میزان قابل دستیابی است؟
حسینی: اکنون در حال صادرات 20 میلیون متر مکعبی گاز به ترکیه هستیم و 10 تا 12 میلیون متر مکعب نیز گاز به عراق صادر می‌کنیم. همچنین 2 تا 3 میلیون متر مکعب گاز به عربستان صادر می‌کنیم که در مجموع میزان صادرات گاز ما حدود 40 میلیون متر مکعب در روز است.
بنابراین اکنون ارزش صادرات گاز به ترکیه، عراق سه تا چهار میلیارد دلار است. قیمت گاز نیز به نحوی وابسته به قیمت نفت است.
علاوه بر این ارزش تولیدات پارس جنوبی سالانه به 90 میلیارد دلار می‌رسد که از این رقم تنها به میزان 2 تا 3 میلیارد به صادرات اختصاص می‌یابد، در حالیکه پارس جنوبی تنها منبع تولید گاز کشور نبوده و مناطق خشکی در سرخس، بندر عباس و سایر حوزه‌های گازی داخل کشور در زمینه تولید گاز نقش قابل توجهی دارد.
دلیل این امر نیز اولویت کشور در تولید و برداشت از میادین مشترک بوده و ما هنوز ظرفیت‌های غیر فعالی همچون خان‌گیران و بسیاری از حوزه‌های گازی دیگر را داریم که بدون استفاده در داخل کشور باقی مانده‌اند.
با رفتار عاقلانه و فعال شدن دیپلماسی کشور به منظور کمرنگ کردن تنش‌های موجود در منطقه دسترسی به بازار‌های سوریه و لبنان مرتفع شده و می‌توانیم سهم عمده‌ای در تأمین سوخت منطقه داشته باشیم.
بسیاری تعامل دارند تا از این انرژی پاک به نسبت ارزان که از همه نظر مفید است بهره‌مند شوند، بنابراین این امر می‌تواند نقطه قوتی در روابط ایران با همسایگانش باشد.
حسینی: یکی از ظرفیت‌های ایران در بازار فرآورده‌های نفتی موضوع بانکرینگ است . هم اکنون میزان صادرات فرآورده‌های نفتی 400 هزار بشکه در روز است و از هزار و 800 بشکه‌ای که در پالایشگاه‌ها پالایش می‌شوند، عمده بنزین و گازوئیل تولیدی در داخل مصرف می‌شود اما از آنجایی که عمده نیروگاه‌های کشور گازسوز شده و همچون سابق نیازی به نفت کوره و مازوت ندارند. بنابراین ظرفیتی که بخشی از گازوئیل و مازوت در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود، اکنون بدون استفاده مانده و امکان صادرات و عرضه آن در بازار وجود دارد.
در آینده نیز پالایشگاه ستاره خلیج فارس به طور کامل به مدار آمده و امکان صادرات بنزین و فرآورده‌هایش مهیا می‌شود، بنابراین علاوه بر فروش موارد بالا به صورت عمده، امکان خرده‌فروشی در بازار برای آنها وجود دارد.
کشوری مانند امارات، فرآورده‌هایی که به صورت عمده از ایران می‌خرد وارد مخازن پمپ بنزین سیار خود کرده و با خرده فروشی اقدام به فروش 20 تا 25 درصد بالاتر از قیمت عمده خریداری کرده از ما سود به جیب می‌زند. اکنون فجیره با همین خرده‌فروشی‌ها که از صادرات ما برای خود تدارک دیده به مرکز بانکرینگ خلیج فارس تبدیل شده و تمامی کشتی‌های گذری در این منطقه هم سوخت، هم آب و هم سایر امکانات مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند.
اکنون منطقه فجیره به مرکز درآمدی برای این کشور تبدیل شده است. ایران نیز به لحاظ موقعیت جغرافیایی و تأمین عمده و اصلی این سوخت باید سهم خود را در بازار بانکرینگ داشته باشد.
قبل از تحریم‌ها دولت با تشویق، ارائه امکانات و مجوز به چندین کشور آنها را وارد بازار بانکرینگ کرد اما به علت تحریم‌ها فعالیت شرکت‌ها با مشکل روبه‌رو شده و شرکت‌های کشتی‌رانی و خطوط کشتی‌رانی حاضر به خرید از ایران نبودند و در صورت خرید امکان پرداخت پول آن مهیا نبود.
در همان دوران سهم ایران از بازار 30 میلیون تنی بازار بانکرینگ سه تا 5 میلیون تن در روز بود، در حالیکه ایران امکان دریافت سهمی تا میزان 15 میلیون تنی از این بازار دارد.
بعد از این اتفاق وزارت نفت با اعمال تجدید نظر در قیمت‌گذاری گازوئیل، مازوت و حذف تخفیفات خاص ارائه شده به شرکت‌های بانکرینگ اعلام کرد که متقاضیان حضور در بازار بانکرینگ باید خود را به پمپ بنزین سیار، مخزن و امکانات حمل و توزیع مجهز کنند و همین موضوع به حضور ایرانیان در بازار بانکرینگ لطمه زده و سال گذشته به توقف کامل آن انجامید . به تازگی یک واحد خوب بانکرینگ مجهز در قشم و یک واحد دیگر در بندر عباس راه‌اندازی شده و به تمامی شرکت‌های صاحب مجوز در این زمینه مهلت داده شده تا به طور جدی وارد بازار بانکرینگ شوند.
هرچند فرصت را در این زمینه از دست داده‌ایم اما اکنون به صورت مجهز، رفع مشکلات حمل و نقل و بیمه، کاهش تنش های منطقه‌ای ناشی از امارات و عربستان می‌توانیم از این فرصت استفاده و ضمن ایجاد اشتغال با ارزش افزوده به حق و سهم خود در بازار خلیج فارس دست یابیم.
خرده‌فروشی فرآورده‌های نفتی و مسائل جانبی مورد نیاز کشتی‌ها نسبت به صادرات عمده درآمد بیشتری را عاید کشور می‌کنند، به عبارتی این موضوع حدود 20 درصد ارزش افزوده دارد.
تحویل یک کالای استراتژیک در دریا به مشتری کار بسیار خوب و سود آوری است و مناطقی چون بندر عباس، کیش و چابهار مستعد فعالیت در این زمینه هستند.
محصولاتی ترکیبی از گازوئیل و مازوت به ارزش 5 میلیون تن، ضمن گردش 200 میلیون دلاری در فضای بانکرینگ 240 میلیون دلار ارزش افزوده‌ای برای کشور ایجاد می‌کنند، بنابراین این موضوع با سوآپ و ترانزیت برابری می‌کنند.
آیا تهدید ترامپ در خصوص کاهش عرضه نفت ایران عملیاتی می‌شود؟
حسینی: ترامپ اخیرا اعلام کرده است که نفت به اندازه کافی در دنیا وجود دارد و عبارتی هم اکنون با مازاد عرضه روبه‌رو هستیم، علاوه براین تهدید کرده که عرضه نفت ایران را کم خواهند کرد.
مردم نباید نگران این مسئله باشند. همانطور که کنگره به رئیس جمهور مأموریت داده که هر چند وقت یکبار گزارشی از پایبندی ایران به برجام ارائه دهد باید گزارشی هم درباره بازار نفت ارائه دهد.
در برجام به صراحت آمده که آمریکا نمی تواند اقدامی برای ممانعت از فروش نفت ایران انجام دهد در همان نیز ذکر شده که گزارش ارائه شده به کنگره نمی تواند دلیلی برای تصمیم گیری ترامپ باشد، بنابراین نباید نگران این موضوع باشیم، ضمن اینکه گزارش قرائت شده ترامپ واقعی نیست چون همه دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که عرضه به اندازه کافی وجود ندارد و پیش بینی می‌کنند از سال آینده یک میلیون و 700 هزار بشکه در روز به مصرف دنیا افزوده شود.
همچنین طبق پیش‌بینی‌های انجام شده قیمت نفت در کانال 50 تا 60 دلار باقی خواهد ماند و در پیشنهاد ذکر شده در بودجه سال آینده قیمت نفت حدود 55 دلار از جانب دولت در نظر گرفته خواهد شد.
در این بین برخی از خوش بینان نیز بر این باورند که سال آینده قیمت نفت در کانال 60 تا 70 دلار باقی خواهند ماند.
معتقدم قیمت نفت بستگی به اجلاس آخر نوامبر اوپک دارد تا کشورهای نفتی و غیرنفتی به توافق برسند هر چند نسبت به عرضه روسیه شک و دو دلی وجود دارد اما عربستان، ایران، امارات و سایر اعضای اپک همه با تمدید کاهش یک میلیون و 800 هزار بشکه قبلی موافقت خواهند کرد .
نگرانی‌های موجود در منطقه، تحولات عربستان، خارج شدن نفت کرکوک، اوضاع نابسامان ونزوئلا و نیجریه همه دست به دست هم داده و کارشناسان بر این باورند که روند افزایشی قیمت وجود دارد و انتظار کاهش قیمت نفت دور از نظر محسوب می‌شود.
