تحقق 10 درصدی بودجه عمرانی در شش ماه اول سال نشان‌دهنده رکود حاکم بر اقتصاد است و با توجه به این‌که در نیمه دوم سال فعالیت‌های عمرانی به دلیل تغییرات جوی و سرد شدن هوا کاهش می‌یابد، عملا فعالیت‌های عمرانی در سال جاری رونقی نخواهد گرفت. این مساله موجب رکود و کسادی در شرکت‌های پیمانکاری با صدها هزار کارگر شده است.
همین موضوع باعث شد بسیاری از پیمانکاران فعال، شرکت‌های خود را تعطیل کنند و نسبت به این وضعیت اعتراض داشته باشند.
در نیمه اول سال جاری، دولت بیش از 107 هزار میلیارد تومان صرف هزینه‌های جاری کرده است که فاصله بسیاری با بودجه عمرانی تخصیص یافته (7800میلیارد تومان) دارد. هم‌اکنون نسبت پرداخت های عمرانی به هزینه‌های جاری دولت به 7.3 درصد رسیده که کمترین رقم در دولت‌های اخیر محسوب می‌شود.
مسکن مهر، نمونه طرح عمرانی اشتغالزا
افشین پروین‌پور، کارشناس حوزه مسکن درباره تخصیص اندک بودجه عمرانی کشور گفت: هر کشوری که بخواهد اقتصاد خود را تحریک کند فعالیت‌های عمرانی را گسترش می‌دهد، اما در ایران با توجه به رکود حاکم در اقتصاد هر سال شاهد کوچک شدن بودجه عمرانی و بزرگ‌تر‌شدن بودجه جاری کشور هستیم.
وی افزود: زمانی که بودجه عمرانی تخصیص یابد، درآمد ایجاد می‌کند که این درآمد به تقاضا در اقتصاد منجر خواهد شد اما در چند سال اخیر برخلاف شرایط اقتصادی کشور عمل و به جای تخصیص بودجه عمرانی آن را کوچک کردیم و بودجه جاری را پروراندیم. به بیان بهتر هر چه پول به دست آوردیم به جای سرمایه‌گذاری، به افراد حقوق پرداختیم.
پروین‌پور با تاکید بر این‌که نتیجه بزرگ شدن بودجه جاری، فیش‌های نجومی است، اظهار کرد: مسکن مهر که انتقادات زیادی نسبت به آن وارد می‌شود با 40 هزار میلیارد تومانی که هزینه شد دو میلیون شغل ایجاد کرد و با احتساب شرایط فعلی و کاهش ارزش پول ملی با 70هزار میلیارد تومان یک میلیون شغل ایجاد خواهد شد. در آن زمان رونق در اقتصاد به واسطه مسکن مهر ایجاد شد.
بودجه جاری را مهم‌تر می‌دانند
علی آزاد، دبیر انجمن راهسازان ایران با انتقاد از پرداخت بدهی دولت در قالب اوراق بهادار دولتی به پیمانکاران تصریح کرد: نوع پرداخت پول به پیمانکاران با مشکلات زیادی همراه است. از یک سو به جای پول نقد، اوراق مشارکت یا اسناد خزانه دولتی اعطا می‌کنند که از زمان تحویل تا زمان سررسید سود زیادی به آن تعلق نمی‌گیرد و نرخ محاسبه شده 8 درصد است.
وی افزود: در همین شرایط دولت برای جبران ضرر و زیان نپرداختن بموقع حق بیمه و مالیات پیمانکاران 30 درصد معادل ماهانه 2.5درصد سود دریافت می‌کند و همه این موضوع به دلیل بزرگ شدن بخش جاری کشور و کوچک‌شدن بودجه عمرانی است.
آزاد ادامه داد: در طول سال‌های گذشته میانگین بودجه عمرانی به کل بودجه 60درصد بود، اما اکنون این مقدار به 8 درصد رسیده که تبعات زیادی در اقتصاد دارد. دولت هر سال با شعار خصوصی‌سازی سال خود را آغاز می‌کند، اما در عمل خبری از اجرا نیست.
مشکلات عمده تحقق بودجه
دکتر هادی قوامی، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با انتقاد از روند تخصیص بودجه عمرانی به خبرنگار ما گفت: عملکرد شش‌ماهه منابع و مصارف نشان می‌دهد بودجه عمرانی با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند که دولت را با چالش جدی روبه‌رو کرده است.
وی افزود: در بودجه امسال، 116هزار میلیارد تومان برای درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی شده بود که در شش ماه ابتدای سال‌جاری تنها 43 هزار میلیارد تومان آن محقق شده است. این در حالی است که بخشی از تحقق بودجه‌های عمرانی مربوط به سود اوراق مشارکت است که به نام بودجه‌های عمرانی تمام‌شده اما جزو هزینه‌های جاری است.
قوامی با تاکید بر این‌که در بیشتر شاخص‌ها مشکل داریم، تصریح کرد: منابع و مصارف بودجه نشان می‌دهد دولت اعداد و ارقام را واقعی پیش‌بینی نکرده است و برای بودجه سال 97 باید این معضل برطرف شود. به این دلیل که ادامه این روند، معقول و منطقی نیست و آسیب‌های زیادی را به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.
نایب‌رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با ارائه راهکاری در این زمینه اظهار کرد: دولت باید پرداخت یارانه نقدی را به عموم مردم قطع و همه آن را به بودجه‌های عمرانی اختصاص دهد. در این صورت سالانه 40هزار میلیارد تومان به بودجه عمرانی، اشتغال و کمک به افراد تحت پوشش سازمان‌های حمایتی مانند کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی اختصاص می‌یابد.
وی تاکید کرد: افرادی هم که قادر به فعالیت برای کسب درآمد نیستند باید تحت حمایت دولت باشند اما پرداخت یارانه نقدی به عموم مردم بجز هدررفت منابع چیزی به دنبال ندارد. ما به جای این‌که ماهیگیری به مردم بیاموزیم هر روز می‌خواهیم ماهی بدهیم.
قوامی افزود: از سال 89 تاکنون 320 هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت شده و تضعیف منابع به‌دلیل پرداخت‌های خرد اتفاق افتاده است.
بودجه جاری رو به افزایش است
رئیس دیوان محاسبات کشور 22 آبان با حضور در مجلس شورای اسلامی از وضعیت نامناسب بودجه عمرانی خبر داد.
عادل آذر گفت: در سال 1395 حدود 87 درصد عملکرد بودجه‌ای دولت مربوط به اعتبارات جاری و هزینه‌ای بوده و این رقم نسبت به سال‌های پیش از آن دائما افزایش یافته است و به سمتی می‌رویم که کم‌کم باید همه بودجه کشور را به جای بخش عمرانی، به بخش‌های هزینه‌ای و جاری بدهیم.
آذر به مساله طولانی شدن مدت اجرای پروژه‌های عمرانی به دلیل بی‌انضباطی‌های بودجه‌ای اشاره کرد و گفت: میانگین مدت اجرای پروژه‌های عمرانی هم اکنون 14.2 سال است یعنی 3.5 برابر مدت پیش‌بینی‌شده در قوانین. در حال حاضر 508 هزار میلیارد تومان برای اتمام پروژه‌های عمرانی ملی و 49هزار میلیارد تومان برای اتمام پروژه‌های عمرانی استانی بودجه لازم است که در مجموع 557 هزار میلیارد تومان می‌شود.
10 درصد پیمانکاران فعالند
عباس پناه، مدیر اجرایی کانون سراسری پیمانکاران عمرانی ایران درباره وضعیت بودجه عمرانی امسال به جام‌جم گفت: حدود 30 هزار شرکت پیمانکار در 31 استان کشور وجود دارد که 10 درصد آنها فعال هستند و بقیه به دلیل پرداخت‌های نامناسب بودجه و رکود، تعطیل کردند.
وی با تاکید بر این‌که اگر 30 هزار شرکت پیمانکار فعال شوند مشکل اقتصاد و بیکاری حل خواهد شد، افزود: وقتی فعالیت‌های عمرانی زیاد می‌شود، همه نیروها اعم از نیروهای متخصص ساختمان تا کارگران ساده همه مشغول به کار خواهند شد و توانایی و ظرفیت جذب همه نیروها در حوزه عمرانی وجود دارد.
پناه تصریح کرد: دولت حدود 200 هزار میلیارد تومان به بانک‌ها و بخش خصوصی بدهکار است و بر اساس بررسی‌های انجام‌شده، 25 هزار میلیارد تومان در سال جاری کسری بودجه دارد که با توجه به این رقم بعید است در نیمه دوم سال بودجه عمرانی اختصاص یابد.
مدیر اجرایی کانون سراسری پیمانکاران عمرانی ایران به پرداخت پول به پیمانکاران با ابزار اوراق مشارکت یا اسناد خزانه دولتی اشاره کرد و گفت: این روش، پیمانکاران را از حالت مرگ نجات می‌دهد، اما درمان نمی‌کند. برخی پیمانکاران برای همین موضوع از چرخه فعالیت خارج شدند و معتقدند این ظلمی است که به این قشر وارد می‌شود.
وی اضافه کرد: پیمانکاران برای نقد شدن این اوراق باید حداقل از 30 درصد طلب خود صرف‌نظر کنند تا به پول نقد برسند. از آنجا که پروژه‌های عمرانی سود بالایی در این زمینه ندارد، باعث می‌شود برخی پیمانکاران از فعالیت خارج شوند.
پناه به تصویب ارقام غیرواقعی برای اعتبارات عمرانی در بودجه‌های سالانه اشاره کرد و گفت: معدل تخصیص بودجه‌های عمرانی در طول سال‌های گذشته 30 درصد است، اما در زمان تصویب، دولت و مجلس طوری وانمود می‌کنند و آرمانی گزارش می‌دهند که گویی قرار است تحول خاصی در اقتصاد رخ دهد، اما در صحنه عمل هر اتفاقی که می‌افتد از بودجه عمرانی کاهش می‌دهند تا هزینه‌های دیگر پوشش داده شود.
مدیر اجرایی کانون سراسری پیمانکاران عمرانی ایران، شرایط فعلی اقتصاد کشور را رکود مرگبار دانست و افزود: تشکل‌های مهندسی و صنفی می‌توانند مدل بودجه‌ریزی عمرانی را تغییر دهند و با ساخت مجتمع‌های گردشگری و ذی‌نفع شدن پیمانکاران در پروژه‌ها، هم مشکل رکود عمرانی را حل کنند و هم هزینه‌های دولت را در این زمینه کاهش دهند.
