پنجشنبه ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ - 2024 March 28 - ۱۷ رمضان ۱۴۴۵
۱۷ آبان ۱۳۹۶ - ۱۲:۳۸

واکاوی پیرامون موضوع بند "ط" ماده 139 قانون مالیاتها

سازمان امور مالیاتی از بدو شکل گیری برای نیل به اهداف خویش، جلب اعتماد و رضایت مندی مودیان را همواره در رأس برنامه های خود قرار داده است زیرا به خوبی به این موضوع واقف است که رابطه مستقیم و تنگاتنگی میان رضایت مندی مودیان و پرداخت داوطلبانه آنان وجود دارد که این امر علاوه بر آنکه در تسریع تحقق درآمدهای مالیاتی دولت تاثیرگذار است، می تواند در کاهش هزینه های وصول نیز موثر واقع گردد.
کد خبر: ۱۸۳۴۳۸
به گزارش ایران اکونومیست؛ سازمان امور مالیاتی از بدو شکل گیری برای نیل به اهداف خویش، جلب اعتماد و رضایت مندی مودیان را همواره در رأس برنامه های خود قرار داده است زیرا به خوبی به این موضوع واقف است که رابطه مستقیم و تنگاتنگی میان رضایت مندی مودیان و پرداخت داوطلبانه آنان وجود دارد که این امر علاوه بر آنکه در تسریع تحقق درآمدهای مالیاتی دولت تاثیرگذار است، می تواند در کاهش هزینه های وصول نیز موثر واقع گردد.

بر همین اساس قانونگذار همواره کوشیده است با وضع و تصویب مواد مربوط به تسهیلات و معافیتهای مالیاتی به افزایش رضایت مندی مودیان کمک نماید.

با مطالعه و بررسی قانون مالیاتها ملاحظه می شود که فصل اول از باب چهارم به معافیتها اختصاص داده شده است.

در این فصل قانونگذار شرایطی را برای فعالان اقتصادی بمنظور بهره مندی از تسهیلات و امتیازات مالیاتی در نظر گرفته است که با رعایت آنها مودیان می توانند از معافیتهای مذکور برخوردار شوند.

با توجه به موضوع نوشتار، نگارنده فرصت را مغتنم دانسته و تلاش دارد به اجمال به تسهیلات و معافیتهایی که برای موسسات خیریه و عام المنفعه در قانون مالیاتها پیش بینی شده است، اشاره نماید. از اینرو قبل از هر چیز ماده مذکور مورد امعان نظر قرار می گیرد.

کمکها و هدایایی دریافتی نقدی و غیرنقدی موسسات خیریه و عام المنفعه که به ثبت رسیده اند، مشروط بر آنکه به موجب اساسنامه آنها صرف امور ذیل شود و سازمان امور مالیاتی کشور بردرآمد و هزینه آنها نظارت کند، از پرداخت مالیات معاف است. (بند ط ماده 139 قانون مالیاتها)

تبلیغات اسلامی، تحقیقات فرهنگی، علمی، دینی، فنی، اختراعات، اکتشافات، تعلیم و تربیت، بهداشت و درمان،بنا و تعمیر و نگهداری مساجد و مصلاها و حوزه های علمیه و مدارس علوم اسلامی و مدارس و دانشگاههای دولتی، مراسم تعزیه و اطعام، تعمیر آثار باستانی، امور عمرانی و آبادانی، هزینه یا وام تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان، کمک به مستضعفان و آسیب دیدگان حوادث ناشی از سیل، زلزله، آتش سوزی، جنگ و حوادث غیرمترقبه دیگر برسد، مشروط بر اینکه درآمد و هزینه های مزبور به تایید سازمان اوقاف و امور خیریه رسیده باشد و همچنین ساخت، تعمیر و نگهداری مراکز نگهداری کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست در گروههای سنی و جنسی مختلف، مراکز نگهداری و مراقبت سالمندان، کارگاههای حرفه آموزی و اشتغال مصدومان ضایعه نخاعی، معلولان جسمی و حرکتی، زنان سرپرست خانوار و دختران خودسرپرست، مراکز آموزش، توانبخشی و حرفه آموزی معلولان ذهنی و کودکان نابینا، کم بینا، کم شنوا و ناشنوا و سایر مراکز و اماکنی که بتوانند در خدمت مددجویان سازمانهای حمایتی بهزیستی کشور قرار گیرند. (بند ح ماده 139)
ضمنا کمکهای نفدی و غیرنقدی که در هر سال مالی به مصرف نرسیده باشد بدون تعلق مالیات به سال مالی بعد منتقل می گردد. (تبصره بند ط ماده 139)
همچنین باید خاطر نشان نمود درآمدها و عایدی حاصل از موقوفات و کمکها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی اشخاص موضوع بندهای (ط) و (ک) از پرداخت مالیات معاف می باشد. این حکم شامل درآمد شرکتهای زیر مجموعه اشخاص مذکور نخواهد بود. (تبصره 5 ماده 139)
با توجه به مفاد ماده مذکور، قانونگذار شرایط و ویژگیهایی را برای موسسات خیریه و عام المنفعه بمنظور برخورداری از تسهیلات و مزایای مالیاتی پیش بینی نموده است که در ذیل به مهمترین آنها اشاره می شود.
1- موسسه رسما تحت یکی از عناوین خیریه و عام المنفعه به ثبت رسیده باشد و غیرانتفاعی بودن موسسه نیز در اساسنامه تصریح شده باشد.
2- کمک ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی موسسه خیریه و عام المنفعه به موجب اساسنامه آن به مصرف امور فوق رسیده و این امر نیز توسط سازمان امور مالیاتی کشور تایید شود:
3- اساسنامه موسسات خیریه و عام المنفعه باید متضمن این موضوع باشد که موسسان و وابستگان طبقات اول و دوم آنان و همچنین هیات امناء و مدیران موسسه حق معامله با موسسه را ندارند.
4- اساسنامه موسسه صرفا حاکی از این باشد که موسسان یا صاحبان سرمایه حق هیچگونه برداشت و یا تخصیص ازمحل کمک ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی به موسسه را ندارند و بعد از انحلال، دارایی موسسه به سازمان بهزیستی کشور یا یکی از موسسات دولتی و یا موسسات خیریه و عام المنفعه دیگر واگذار گردد.
5- مرجع نظارت بردرآمد و هزینه موسسات خیریه و عام المنفعه، سازمان امور مالیاتی کشور و ادارات تابعه و سازمان اوقاف حسب تفویض اختیار از سوی سازمان امور مالیاتی خواهد بود
6- موسسات خیریه و عام المنفعه مکلفند صورتحساب درآمد و هزینه سالانه خود را که متکی به اسناد و مدارک قابل قبول باشد، حداکثر تا چهارماه بعد از پایان سال مالی موسسه به مرجع ناظر مربوطه تسلیم نمایند و مرجع ناظر موسسه نیز باید ظرف چهارماه از تاریخ وصول صورتحساب، نتیجه رسیدگی را در مورد صورتحساب درآمد و هزینه و رعایت مقررات قانون و آیین نامه اجرایی ماده (139) قانون اعلام و درصورت تایید، گواهی لازم را جهت اقدام قانونی به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نماید.
7- موسسات خیریه و عام المنفعه مکلف به انجام سایر مقررات مذکور در آیین نامه اجرایی مربوطه و تکالیف مقرر از جمله تسلیم به موقع اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان و کسر و پرداخت مالیات اشخاص ثالث طبق قانون مالیاتهای مستقیم خواهند بود.
8- عدم رعایت شرایط و ترتیبات مقرر در قانون مالیاتهای مستقیم از سوی موسسات خیریه و عام المنفعه در هر سال مالی موجب محرومیت از معافیت مقرر در آن سال خواهد شد.
همانطور که قبلا اشاره شد بهره مندی موسسات خیریه و عام المنفعه از معافیت موضوع بند (ط) ماده (139) قانون مالیاتهای مستقیم، علاوه بر سایر شرایط مصرح در قوانین و آیین نامه های مربوط، منوط بر نظارت سازمان امور مالیاتی کشور بردرآمد و هزینه این دسته از موسسات است. به علاوه برخورداری از معافیت های مالیاتی مذکور در تبصره (1) ماده (139) ق م م برای وجوهی که از فعالیتهای غیرانتفاعی و به منظور پیشبرد اهداف و وظایف اشخاص موضوع ماده (139) ق. م م و در چارچوب اساسنامه آنها تحصیل می شود، نیز مستلزم نظارت سازمان امور مالیاتی کشور بردرآمد و هزینه آنان است. بنابراین نظر به آثار اجتماعی و اقتصادی معافیت های مالیاتی اعطائی به این موسسات، ضروری است که نظارت های لازم به گونه ای دقیق و شفاف اعمال گردند.
تکالیف و وظایف موسسات خیریه و عام المنفعه
اشخاص موضوع ماده (139) قانون از جمله موسسات خیریه باید ظرف یک ماه از تاریخ ثبت در مراجع ذیصلاح یا دریافت پروانه فعالیت به اداره امور مالیاتی ذیربط مراجعه و ضمن تکمیل و ارائه دفترچه ثبت نام (مطابق نمونه تهیه شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور) حسب مورد اسناد و مدارک ذیل را جهت تشکیل پرونده به اداره امور مالیاتی تحویل نمایند:
1- اصل و تصویر اساسنامه به ثبت رسیده توسط مراجع ذیربط ظرف یک ماه
2- اصل و تصویر آگهی تأسیس منتشره در روزنامه رسمی
3- اصل و تصویر مدارک شناسایی موسسان یا صاحبان سرمایه
4- اصل و تصویر مجوز یا پروانه فعالیت
5- مشخصات حساب‌های بانکی (شماره حساب، نام بانک و شعبه آن) مفتوحه بنام موسسه
همچنین اداره کل موظف است پیش از تعیین ناظر (ناظرین) موسسات خیریه، با تطبیق تصویر اسناد و مدارک تسلیمی از سوی موسسه با اصل آن صحت مدارک را بررسی نماید. به علاوه اداره کل می‌بایست با حصول اطمینان از ثبت موسسه در مراجع ذیصلاح، عنوان صورتحساب‌های بانکی تسلیمی را نیز با نام موسسه تطبیق دهد.
در صورت اصلاح اساسنامه در زمان فعالیت موسسه خیریه، موسسه موظف است رونوشت یا تصویر مصدق اساسنامه اصلاحی را ظرف مدت یک ماه از تاریخ تصویب آن، به اداره امور مالیاتی و ناظر ذیربط تسلیم نماید.
وظایف ادارات امور مالیاتی در قبال موسسات خیریه و عام المنفعه
هماهنگونه که قبلا اشاره گردید نظارت بر درآمد و هزینه موسسات خیریه و عام المنفعه (به استثنای موارد خاص مصرح در قانون) بر عهده سازمان امور مالیاتی کشور می باشد. از اینرو ادارات کل امور مالیاتی مکلفند حداکثر ظرف یک هفته از تاریخ دریافت درخواست مودی برای تعیین ناظر به ترتیب زیر اقدام نمایند.
الف) چنانچه موسسه در گروه موسساتی قرار می گیردکه وظیفه نظارت بر درآمد و هزینه آنها به سازمان اوقاف و امور خیریه محول شده است، موسسه را جهت تعیین ناظر به سازمان موصوف معرفی نماید.
ب) موسساتی که با نظر مستقیم وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی یا رییس کل محترم سازمان امور مالیاتی کشور، امر نظارت بر درآمد و هزینه آنها به سایر سازمان‌ها یا نهادها واگذار گردیده است را جهت تعیین ناظر به سازمان یا نهاد ذیربط معرفی نماید.
پ) برای آن دسته از موسساتی که مشمول بند (الف) و (ب) فوق نمی‌باشند، باید ناظر یا نظار واجد شرایط انتخاب و پس از صدور حکم به موسسه معرفی شوند. بعلاوه، تصویر اساسنامه و اساسنامه اصلاحی حسب مورد و سایر مدارک مربوط باید در اختیار ناظر قرار داده شود.
ضمنا مدت اعتبار احکام صادره برای نظار دو سال مالیاتی (عملکرد) است و انتخاب مجدد نظار مذکور پس از انقضای این مدت، بلامانع خواهد بود.
تکالیف نظار بر موسسات خیریه و عام المنفعه
ناظر مکلف است با مراجعه به موسسه خیریه موارد ذیل را بررسی و گزارش مربوط را به اداره امور مالیاتی ذیربط ارائه نماید:
1- بررسی و اظهار نظر در مورد منابع درآمدی موسسه خیریه و ارائه گزارش تفکیکی درآمدها، شامل کمک‌ها و هدایای موضوع بند "ط" ماده 139 قانون و سایر درآمدها.
2- بررسی و اظهار نظر در مورد مصارف و هزینه های موسسه خیریه و ارائه گزارش تفکیکی شامل مصارف مصرح در بند "ح" ماده 139 قانون، هزینه های مربوط به امور جاری موسسه و سایر هزینه‌ها.
3- بررسی و اظهار نظر در مورد میزان تطابق دامنه موضوعی و مکانی فعالیت های موسسه با اساسنامه مصوب و مجوزهای صادره برای آن.
4- بررسی و اظهار نظر در مورد میزان صحت و کفایت سازو کارهای کنترل داخلی موسسه خیریه که زمینه کاهش ریسک رسیدگی مالیاتی را فراهم می‌آورد.
5- نظارت بر فعالیت‌های غیرانتفاعی موضوع تبصره (1) ماده 139 قانون (برگزاری دوره های آموزشی، سمینارها و...) حسب درخواست مکتوب موسسه.
6- بررسی و اظهار نظر در خصوص تغییرات ایجاد شده در داراییهای موجود و یا ایجاد دارایی جدید از محل کمک ها و هدایای دریافتی موسسه و تعیین میزان بهره‌گیری از این داراییها در جلب کمک، انجام امور مصرح در اساسنامه و ارائه خدمات موضوع بند "ح" ماده (139) قانون مالیات های مستقیم.
همچنین درخصوص موسساتی که دارای شعبه می‌باشند، ناظر باید به نحوی برنامه ریزی نماید که شعب موسسه را نیز مورد نظارت قرار دهد.
مصادیق منابع و مصارف موسسات خیریه
الف) منابع درآمدی موضوع بند (ط) ماده (139) قانون
اقلام درآمدی ذیل از منابع درآمدی موضوع بند (ط) ماده (139) قانون به شمار می‌آیند :
1- هدیه ، اعانه و هبه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیر دولتی .
2- قبول وصیت، وقف و حبس .
3- کمک‌های دریافتی از مجامع رسمی بین‌المللی و منطقه‌ای و آژانس‌های وابسته به سازمان ملل به شرط احراز.
4- کمک های دریافتی از سایر اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی، مورد تایید و موافقت مراجع نظارتی مربوط.
5- عایدی حاصل از فروش یا اجاره کمک‌ها و هدایای غیرنقدی دریافتی
6- سود حاصل از تسعیر ارز یا فروش مسکوکاتی که از محل کمک‌ها و هدایا تامین شده باشند.
ب) مصارف موضوع بند (ح) ماده (139) قانون
مصارف قابل قبول برای درآمدهای مذکور عبارتند از:
1- مبالغ صرف شده در امور مذکور در بند (ح) ماده 139 قانون
2- مبالغ هزینه شده برای اداره امور جاری موسسه خیریه .
3- مبالغ صرف شده برای خرید دارایی‌های ثابت برای انجام فعالیت‌های مندرج در اساسنامه موسسه خیریه به شرط احراز مالکیت.
گفتنی است ناظر باید در گزارش نظارت سالانه، میزان کمک‌ها و هدایای دریافتی موسسات خیریه که صرف امور مصرح در بند (ح) قانون نشده است را به تفکیک در پایان سال دریافت کمک‌ها و هدایا و نیز در زمان تنظیم گزارش، تعیین کند.
ذکر این نکته ضروری است که مسئولیت ناظر در خصوص رسیدگی به درآمد و هزینه، به انجام نظارت‌های مذکور محدود می‌باشد و مسئولیت انجام رسیدگی‌های مالیاتی و اعطای معافیت بر عهده اداره امور مالیاتی مربوط (یا حسابرس مالیاتی حسب مورد) خواهد بود.
شرایط اعطای معافیت موسسات خیریه و عام المنفعه
اداره امور مالیاتی باید در رسیدگی به پرونده مالیاتی موسسات خیریه و عام المنفعه و اعطای معافیت موضوع بند ط ماده 139 و نیز تبصره (1) ماده مذکور ضمن انجام رسیدگی های معمول، به نکات ذیل نیز توجه نماید:
1- تسلیم به موقع اظهارنامه به اداره امور مالیاتی ذیربط.
2- تسلیم صورتحساب درآمد و هزینه های سالانه به مرجع ناظر مربوط، حداکثر تا چهار ماه بعد از پایان سال مالی.
3- اخذ مجوزهای لازم از مراکز ذیصلاح، پیش از اقدام به جمع‌آوری و صرف کمک‌ها و اعانات.
همچنین در صورت عدم تسلیم ترازنامه، حساب سود و زیان یا حساب درآمد و هزینه (حسب مورد) به اداره امور مالیاتی مربوط، عدم کسر و پرداخت به موقع مالیات‌های حقوق و تکلیفی اشخاص ثالث و یا عدم وصول مالیات بر ارزش افزوده و عدم پرداخت آن به اداره امور مالیاتی ذیربط، موسسه خیریه مشمول جرائم مقرر در قوانین مربوط خواهد شد، لیکن از شمول معافیت موضوع بند (ط) خارج نمی‌گردد.
ضمنا چنانچه تمام یا بخشی از فعالیت‌های موسسه خیریه فاقد مجوز و خارج از موضوع اساسنامه مصوب آن باشد، درآمدهای حاصل از این فعالیت‌ها مشمول معافیت بند (ط) نخواهد بود.
با مطالعه و بررسی قانون مالیاتها ملاحظه می شود که قانونگذار مزایا و تسهیلات ویژه ای را برای فعالان اقتصادی پیش بینی نموده است که به شرط رعایت پاره ای از موارد مودیان می توانند از این معافیتها بهره مند گردند. اما متاسفانه در بیشتر موارد مودیان بعلت عدم آگاهی از مفاد قانون و یا سهل انگاری در انجام تکالیف و وظایف علاوه بر آنکه نمی توانند از تسهیلات در نظر گرفته شده استفاده نمایند، ملزم به پرداخت مالیات نیز می گردند. موسسات خیریه و عام المنفعه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با وجود معافیتهای در نظر گرفته شده برای این گونه از موسسات، معمولا بعلت عدم رعایت موازین قانونی مشمول مالیات گردیده و از این بابت ضررهای جبران ناپذیری را متحمل می شوند.
نگارنده به جد کوشیده است به اجمال تکالیف و وظایف موسسات خیریه و عام المنفعه را به زبانی ساده مطرح نموده تا موسسات مذکور بتوانند با رعایت موارد فوق از مزایا و معافیتهای مالیاتی پیش بینی شده در قانون بهره مند شوند.


نظر شما در این رابطه چیست
آخرین اخبار