به گزارش ایران اکونومیست؛ کاظم کوکرم در مورد دلیل بی توجهی رسانه ها به موضوعات علمی گفت: رسانه ها تا حد زیادی بازخورد را از جامعه می گیرند ضمن اینکه خود رسانه ها در خط دهی و شکل دهی به ذائقه مخاطب نقش دارند.
وی با اشاره به سیاست زده بودن فضای رسانه ای گفت: امروز عمده تیترهای رسانه‌های ما سیاسی است؛ در حالیکه سابقه تاریخی روزنامه نگاری در ایران نشان از توجه رسانه‌ها به موضوعات علمی دارد. مثلا دو روزنامه اطلاعات و کیهان در سال 1348هنگام فرود فضاپیمای آپولو11 روی سطح کره ماه، تمام نیم تای صفحه اول خود را به این موضوع اختصاص داده بودند. این در حالی است که اگر فردا فضانوردانی بر سطح مریخ پیاده شوند، تیتر یک روزنامه‌های ما قاعدتا سیاسی خواهد بود و یکی از تیترها در صفحه اول شاید به این جهش بزرگ در تاریخ بشر اشاره کند.
دبیر گروه دانش روزنامه جام جم با اشاره به حجم بالای اخبار سیاسی و پرداختن به دعواهای جناحی در بسیاری روزنامه ها گفت: دانستن بسیاری از دعواها برای جامعه مهم نیست و در زندگی مردم تاثیری ندارد.
وی گفت: همین شیوه روزنامه نگاری موجب شده تیراژ مجموع روزنامه های کشور امروزه کمتر از یک میلیون نسخه برسد در حالیکه تیراژ روزنامه ها در سال 79، حدود چهار میلیون بود.
کوکرم در پاسخ به این سوال که آیا ظهور منابع خبری دیگر مانند شبکه های اجتماعی به کم فروغی موضوعات علمی در رسانه ها منجر نشده است، گفت: شبکه های اجتماعی در این امر موثر بوده اند، اما فراموش نکنیم در زمانه ای زندگی می کنیم که خبرها با کمیت و بسامد بیشتری منتشر می شوند. مردم همچنان دنبال شنیدن خبرهای تازه هستند، ولی دوست دارند فراتر از آنچه در شبکه‌های اجتماعی می‌خوانند، زوایای پنهان و گزارش های تفصیلی و تفسیر خبرها را در نشریات بخوانند. دقیقا مواردی که در شبکه های اجتماعی مجالی برای پرداختن به آن نیست؛ اما می بینیم روزنامه ها بیشتر همان خبرهایی منتشر شده در شبکه های اجتماعی را فردا منتشر می کنند و کمتر خبری از تفسیر و تحلیل و ارائه آمارها و نمودارهای دقیق و تأمل‌برانگیز است.
سردبیر ماهنامه نجوم افزود: امروزه می‌بینیم شایعات بی‌اساس و غیرعلمی به علت گسترش دسترسی به شبکه های اجتماعی در حجم وسیعی منتشر می شوند، در حالیکه پرداختن به نادرستی و سازو کار آنها و آگاهی رسانی به آحاد جامعه با روش های روزنامه نگاری علمی میسر است. بنابراین اگر رسانه ها سرویس علمی هوشیار و کارآمدی داشته باشند می توانند زوایای مختلف این خبرها را بیشتر برای مردم روشن کنند تا این حجم از شایعات و شبه علم در جامعه رواج نیابد و مردم زود پاسخ صحیح به آنها را در رسانه‌های معتبر پیدا کنند و به این ترتیب مرجعیت رسانه ها در افکار عمومی خدشه دار نشود.
وی با اشاره به حادثه آتش سوزی پلاسکو گفت: وقتی ساختمان پلاسکو فرو می ریزد، اگر رسانه ها سرویس علمی مطلع از مسائل علمی ساختمان و موضوعات مرتبط داشتند، آسان‌تر و راحت تر می توانستند بازار شایعات را مدیریت کنند و این سوال را علمی برای مردم پاسخ دهند که در صورت چنین آتش سوزی وسیعی آیا ممکن است ساختمان فرو بریزد و ...اما رسانه ها برای اینکه صفحات پربازدید شود، معمولا علم را قربانی می کنند و دانایی مردم را زیر سوال می برند.
***روزنامه ها با انتشار نقل قول های سیاسی ذائقه مخاطب را تغییر دادند
کوکرم با نادرست دانستن رویکرد بسیاری رسانه ها نسبت به انتخاب تیتر و عکس 1 با توجه صرف به مسائل سیاسی گفت: دنیای علم و اتفاقات و پیشرفت های جذاب آن جای کار فراوان دارد و می تواند در روزنامه ها مطرح شود. اما روزنامه نگارهای علمی محدودی داریم که بتوانند موضوعات پیچیده و اکتشافات علمی را واکاوی و با زبان ساده و در عین حال دقیق و وفادار به مفهوم علم بیان کنند. بیشتر روزنامه ها به انعکاس نظر چهره‌های سیاسی می پردازند زیرا احساس می کنند مخاطب بیشتر از آن استقبال خواهد کرد، یا منافع روزنامه بیشتر تأمین خواهد شد، در حالیکه تکرر انتشار این نوع اخبار به ارائه غذای سریع آماده ای شبیه است که مصرف بلندمدت آن ذایقه و سلیقه مخاطب را به شکل بدی تغییر و سلیقه و انتظار او از کارکرد رسانه را تنزل می‌دهد.
***دستمزد کم؛ معضل مهم روزنامه نگاران علمی
وی همچنین دستمزد ناچیز روزنامه نگاران علمی را از دیگر معضلات دانست و گفت: به دلیل شرایط موجود، نیروی متخصص کم داریم و به همان تعداد محدود هم نمی توانیم حقوق مناسب بدهیم، بنابراین تعدادی از آنها به مرور به مشاغل دیگر رو می برند و افرادی که می مانند گاهی آنقدر با خلق و خوی دنیای کارمندی عجین می شوند که به تدریج اثرگذاری خود را به عنوان یک روزنامه‌نگار هوشیار از دست می‌دهند.
کوکرم گفت: در نهایت در مورد بی توجهی رسانه ها به موضوعات علمی با مجموعه ای از عوامل پیچیده از فضای رسانه ای، ذایقه تغییریافته مخاطب و کمبودهای فراوان در رسانه ها روبرو هستیم که مثل دومینویی وضع فعلی را پدید آورده اند.
وی در مورد دشواری ها در انتشار موضوعات علمی در یک مجله تخصصی مانند نجوم نیز توضیح داد: در این نشریه علمی، مخاطبانی را در نظر داریم که از سطح عمومی سواد برخوردار ولی به موضوع نجوم علاقمند بوده یا در مورد آن پیش زمینه ای داشته باشند. ضمن اینکه در نگارش گزارش و مقالات می خواهیم آگاهی جامعه را در مورد نجوم از طریق انتشار مجله بالا ببریم تا از خرافات و شبه علم فاصله بگیرند و با عینک علم پدیده‌های شگفت‌انگیز جهان را ببینند.
***مشکل ارتباط با نخبگان دانشگاهی
«اما در این میان یکی از مشکلات مهم انتشار یک موضوع علمی به ویژه در مورد اخبار علمی داخلی، برقراری دشواری ارتباط با متخصصان دانشگاهی است که معمولا از ارتباط با رسانه‌ها فراری هستند، ارتباط با رسانه را جزئی از وظایف خود تلقی نمی کنند و در نهایت اگر ارتباط برقرار شود، گاهی آنقدر پیچیده و به دور از مناسبات رایج ارتباط با رسانه با خبرنگاران تعامل می‌کنند که حاصل کار جذابیت و مطلوبیت لازم برای مخاطبان ندارد».
وی افزود: در حالیکه وقتی ما با برندگان جایزه نوبل یا دانشمندان مطرح بین‌المللی برای تهیه گزارش یا گفت وگوی مطبوعاتی تماس می گیریم، از دقت بالا و اظهارنظرهای دقیق و رسانه‌ای آنها شگفت‌زده می‌شویم و حاصل کار رسانه‌ای نیز برای مخاطب قابل قبول است. به نظر می‌رسد برای حل این مشکل به آموزش و ترویج هر چه بیشتر سواد رسانه‌ای در جامعه، به ویژه نخبگان نیازمندیم. کاری که به خوبی از عهده رادیو تلویزیون بر می‌آید و اتفاقا یکی از اصول مهم برنامه‌سازی در رادیو و تلویزیون به عنوان ستون مهمی در دنیای رسانه‌ها، آموزش و افزایش آگاهی عمومی نسبت به حوزه‌های مختلف و از جمله سواد رسانه‌ای است.
