بالاخره با افزایش فشار‌ها از سوی آمریکا و افزایش زمزمه تشدید فشار‌های مالی بر ایران از طریق دلار، بانک مرکزی به فکر افتاد تا بورس ارز را تأسیس کند اما هنوز هم مشخص نیست این بورس با چه سازو‌کاری فعالیتش را آغاز خواهد کرد.
دولت یازدهم وقتی بر سر کار آمد که نرخ ارز به‌دنبال جهش ۳.۵برابری که در سال ۱۳۹۱ تجربه کرده بود، از محدوده ۱۰۰۰ تومان به محدوده ۳۵۰۰ تومان رسیده بود. با این حال نرخ ارز در ۳سال گذشته با نوسان۶درصدی در همین حدود باقی ماند تا اینکه در آبان‌ماه امسال با جهش ناگهانی روبه‌رو شده و حتی نرخ ارز به بالای ۴۰۰۰تومان هم رسید.
در سال ۹۱ وقتی قیمت ارز به شکل سرسام‌آوری رشدکرد، دولت برای خلاصی از بحران تصمیم گرفت طرح بورس ارز را عملی کند، اما مسئولان وقت بانک مرکزی با این استدلال که اگر بورس ارز با محوریت بازار سرمایه تأسیس شود، مسئولیتی در برابر نوسان قیمت ارز نخواهند پذیرفت، دولت را از تأسیس بورس ارز با مسئولیت بازار سرمایه ترساندند و توانستند مرکز مبادلات ارزی را که شکل نصفه و نیمه‌ای از یک بورس ارز بود، درسوم مهر سال ۱۳۹۱تشکیل دهند.
صدور مجوز تأسیس بورس ارز
۳سال بعد از تشکیل مرکز مبادلات ارزی، شورای بورس مجوز تأسیس بورس ارز را صادر کرد و قرار شد این بورس از طریق سامانه معاملات آنلاین بورس کالا تأسیس شود اما در طول ۲سال گذشته با وجود آمادگی بازار سرمایه، بانک مرکزی برنامه مدونی را برای تأسیس بورس ارز ارائه نکرد و حتی در نشست‌های بانک مرکزی و سازمان بورس که بدون حضور خبرنگاران برگزار شد اختلاف‌ها در مورد اینکه چه‌کسی بورس ارز را تأسیس کند،
بالا گرفت تا اینکه در نهایت از اواخر پارسال مشخص شد بانک مرکزی خود در تلاش است بورس ارز را از طریق یک سامانه اختصاصی متصل به شعب بانک‌ها تأسیس کند. سال قبل صمد کریمی، مدیر اداره صادرات بانک مرکزی گفت: آیین‌نامه معاملات ارز در شعب بانک‌ها تهیه شده و پس از آزاد‌سازی قیمت ارز به بانک‌های کشور برای اجرا ابلاغ می‌شود.
شوک دوباره ارزیبا وجود اینکه با تهیه آیین‌نامه معاملات ارز توسط بانک مرکزی از اواخر پارسال همه در انتظار تک‌نرخی‌شدن ارز بودند، اما تا همین چند هفته پیش بانک مرکزی هیچ برنامه‌ای برای تأسیس بورس ارز ارائه نکرده بود، تا اینکه از چند هفته پیش که سایه شوک‌های سیاسی بار دیگر بر اقتصاد ایران سنگینی کرد و قیمت دلار از ۴هزار تومان عبور کرد، بار دیگر موضوع کنترل قیمت در بازار ارز داغ شد زیرا به زعم کارشناسان یکی از اصلی‌ترین تهدید‌های آمریکا در برجام مبتنی بر ایجاد تلاطم‌های ارزی از طریق ایجاد محدودیت‌های مالی در زمینه دلار برای ایران و برخی کشور‌های دیگر است. حتی گفته می‌شود که سفر اخیر ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به ایران بی‌ارتباط به این موضوع نبوده است.
همزمان با این رویداد‌ها دیروز روابط عمومی بانک مرکزی از تأسیس درگاه اینترنتی معاملات ارزی در سیستم بانکی ایران با هدف تعمیق معاملات ارزی در بازار بین بانکی ارز، خبر داد و در سایت خود نوشت: بانک‌های کشور می‌توانند در «سامانه معاملات الکترونیک (ETS)» یا «رویترز داخلی» نسبت به انجام معاملات ارزی در طول روزهای کاری بانکی با یکدیگر و با بانک مرکزی اقدام کنند.
بورس ارز در شرف تأسیس استهنوز مشخص نیست که بورس ارز را سازمان بورس تأسیس خواهد کرد یا بانک مرکزی اما سازمان بورس که یک‌بار ۴سال پیش در تقابل با بانک مرکزی برای تأسیس بورس ارز شکست خورده بود، این بار از نهایی‌شدن مذاکرات با بانک مرکزی خبر داده است. شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در این‌باره گفت:
طرح تأسیس بورس ارز در حضور رئیس‌کل بانک مرکزی به تصویب شورای بورس رسیده و فقط تأیید نهایی بانک مرکزی باقی مانده است. وی افزود: بانک مرکزی موافقت کلی خود را در زمینه راه‌اندازی بورس ارز ابلاغ کرده، اما اکنون درخصوص زمان اجرایی آن تردیدهایی وجود دارد. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: بانک مرکزی تلاش‌های بسیاری را در این زمینه انجام داده که امیدواریم هر چه زودتر شاهد تأسیس بورس ارز باشیم. محمدی همچنین درباره آخرین تصمیم برای تأسیس صندوق ارزی در بازار سرمایه نیز گفت: برای آغاز به‌کار صندوق‌های ارزی در بورس هیچ مانعی وجود ندارد و به‌زودی شاهد شروع به‌کار این صندوق‌ها در بورس خواهیم بود.
مزایای بورس ارزبورس ارز از یک طرف به تک‌نرخی‌شدن ارز کمک می‌کند و از سوی دیگر ابزار‌های لازم را برای کنترل ارز در مقابل تهدید‌های خارجی در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهد. بورس ارز همچنین اصلی‌ترین ابزار برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی به اقتصاد ایران است. یکی از عوامل مهمی که سرمایه‌گذاران اعم از داخلی و خارجی تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری در کشور ندارند، تهدید نوسانات شدید و پی‌در‌پی قیمت ارز است و طبیعتا نخستین مزیت راه‌اندازی بازار مشتقه ارز برای سرمایه‌گذاران خارجی است،
زیرا بزرگ‌ترین دغدغه تجار و سرمایه‌گذاران خارجی ریسک ناشی از نوسانات ارزی است که برطرف شدن این دغدغه می‌تواند سرمایه‌های بین‌المللی را با اطمینان بیشتری روانه مرزهای داخلی ایران کند. خاصیت بازار آتی، پوشش نوسانات نرخ ارز است. با توجه به نوساناتی که نرخ ارز در ایران دارد و ریسکی که سرمایه‌گذاران متحمل می‌شوند، هم‌اکنون یکی از مشکلات عدم‌سرمایه‌گذاری خارجی‌ها بحث نوسان نرخ ارز است. در واقع سرمایه‌گذار دچار سردرگمی می‌شود که آیا با نرخ ارزی که وارد بازار شده است، می‌تواند از بازار خارج شود یا در این مابین دچار ضرر می‌شود.
بنابراین بازار آتی می‌تواند ابزار مناسبی برای سرمایه‌گذاران خارجی در جهت پوشش نوسان نرخ ارز باشد. تاسیس بازار مشتقه ارز در بورس کالای ایران می‌تواند ریسک نوسانات نرخ ارز به‌عنوان یکی از مولفه‌های اصلی در سیاست‌های اقتصادی را پوشش دهد تا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی با اطمینان خاطر بیشتری به فعالیت‌های خود بپردازند.
از سوی دیگر، اکنون که دولت از یک طرف با تهدید‌های خارجی برای اعمال فشار مالی آمریکا روبه‌روست، بورس ارز قادر است به یک ابزار قوی در دست بانک مرکزی برای ایجاد تعادل در بازار ارز تبدیل شود. مهم‌ترین ابزار در معاملات ارز استفاده از ابزار هجینگ است که از آن با نام بیمه اوراق بهادار یاد می‌کنند. این ابزار به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا نوسان‌های ناشی از قیمت ارز را پوشش و ریسک خود را کاهش دهند.
