به گزارش ایران اکونومیست به نقل از پایگاه خبری اتاق تهران؛ واکاوی چالش‌های صادراتی صنعت پتروشیمی با گزارشی که مهدی شریفی نیک‌نفس عضو هیات نمایندگان اتاق تهران و مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی ارائه کرد، آغاز شد.
شریفی نیک‌نفس، در ابتدای سخنانش به رشد ظرفیت‌های جهانی اشاره کرد و گفت: بنا بر اعلام انجمن شيميايي آمريكا، ميانگين جهاني رشد ظرفيت صنايع شيميايي و پتروشيمي جهان در سال 2015 معادل 3.6 درصد است كه بالاتر از سال‌هاي گذشته بوده و این، نشان‌دهنده رشد ظرفيت این صنایع در مناطق مختلف جهان است.
او سپس به تحولات صنعت پتروشیمی در خاورمیانه پرداخت و گفت: سهم اتيلن توليدي خاورميانه در حال افزايش است و تا سال 2019 در مجموع 22 درصد كل اتيلن جهان به عنوان شاخص صنعت پتروشيمي توسط شركت‌هاي خاورميانه توليد خواهد شد. همچنین در سال گذشته، بيشترين طرح‌هاي جديد در كشورهاي عربستان، عمان و امارات متحده عربي به بهره‌برداري رسيده است. پيش‌بيني‌ها حاكي از آن است كه خاورميانه به تدريج با كمبود گاز به عنوان خوراك روبرو شود. همچنین از طرح‌هاي سابيك، مجتمع بزرگ پتروشیمی عربستان، طرح تبديل مستقيم نفت خام به محصولات شيميايي است كه مطالعات آن از سال 2014 آغاز شده و تا سال 2020 به بهره‌برداري خواهد رسيد.
شریفی نیک‌نفس در ادامه گزارش خود دسترسي به خوراك رقابتي با توجه به پيدايش نفت و گاز شيل در آمريكاي شمالي، كاهش نسبت قيمت نفتا به گاز اتان، تغيير شرايط سرمايه‌گذاري‌هاي كلان، كمبود نيروي كار، رشد هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري و كوچك بودن بازارهاي محلي را از جمله چالش‌های صنعت پتروشیمی در خاورمیانه عنوان کرد و گفت: مزيت اصلي صنعت پتروشيمي ايران، توليد در مقياس جهاني، اتكا به دريافت خوراك فراوان با قيمت رقابتي است. اما اين مزيت با چالش‌هایی نظیر افزايش قابل توجه و غيررقابتي قيمت خوراك دريافتي از واحدهاي بالادستي ، بهره‌برداري از منابع جديد خوراك در جهان ،كاهش جهاني بهاي انرژي و به دنبال آن افت شديد قيمت محصولات پتروشيمي مواجه شده است.
این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با اشاره به نشانه‌های رقابت جهانی برای افزایش ظرفیت تولید پتروشیمی گفت: سرمايه‌گذاري گسترده در صنعت پتروشيمي و اخيراً صنايع پايين دستي در كشورهاي حاشيه خليج فارس تداوم دارد. همچنین بررسی‌ها در مورد بازارهای پرمصرف چین نشان می‌دهد که این کشور در حال بهره‌گیری از خوراك زغال سنگ و سرمايه‌گذاري مشترك با شركت‌هاي خارجي براي افزايش ظرفيت است. در آمریکای شمالی نیز سرمايه‌گذاري گسترده‌ای براي بهره‌گيري از خوراك فراوان شيل و توسعه همزمان امكانات لجستيكي بويژه توسعه كانال پاناما صورت می‌گیرد.
به گفته او، ايران نيز برنامه افزايش ظرفيت توليد محصولات پتروشيمي تا 120 ميليون تن را براي افق 1400 در دست اجرا دارد. این عضو کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات، در ادامه مشکلات بخش صادرات صنعت پتروشیمی را مورد اشاره قرار داد و گفت: نوآوري‌هاي بين‌المللي و از دست رفتن مزيت‌هاي رقابتي، عدم وجود برنامه‌ريزي بلندمدت و ديدگاه استراتژيك در بخش فروش، فقدان نگاه تخصصي به بخش بازرگاني (خلاف رقباي منطقه‌اي و جهاني) و عدم تسلط حرفه‌اي، عدم توسعه لجستيك متوازن با رشد ظرفيت توليد، همكاري و هماهنگي ضعيف و حداقلي در بخش بازرگاني در موارد بسیار رقابت منفی، ضعف مناسبات تجاري با كشورهاي هدف محصولات پتروشيمي از جمله مشکلات فعالان این صنعت برای صادرات به شمار می‌رود که البته باید خطر مواجهه با تعرفه‌هاي آنتي‌دامپينگ، آنتي‌سوبسيد و تضعيف برند جهاني صنعت پتروشيمي ايران را نیز به آن افزود. مهدی شریفی نیک‌نفس، به نمونه‌هایی از يكپارچگي و تمركزگرايي در میان رقبای جهانی اشاره کرد و گفت: تنها راهکار تمرکزگرایی در صنعت پتروشیمی ایران نیز ایجاد یک شرکت مدیریت صادرات برای صنعت پتروشیمی است. اودر میان سخنانش با اشاره به هزینه بالای حمل دریایی محصولات پتروشیمی گفت: این هزینه گاه به یک‌ونیم میلیارد دلار می‌رسد و کاملا توجیه اقتصادی و فنی دارد که یک شرکت کشتیرانی پتروشیمی ایجاد شود.
پس از ارائه این گزارش از سوی مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی، محسن بهرامی ارض اقدس، رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات با اشاره به سخنان شریفی نیک‌نفس گفت: با این یک‌ونیم میلیارد دلار می‌توان ناوگان کشتیرانی مجهزی ایجاد کرد؛ منتها براساس آنچه آقای شریفی توضیح داد، ظاهرا در این صنعت، همگرایی وجود ندارد و هر شرکتی سعی دارد، محموله خود را خودش حمل کند.
ضرورت ایجاد یک رگولاتوری
در ادامه این نشست، احمد مهدوی، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران با بیان اینکه گوش شنوایی برای رفع این مشکلات وجود ندارد، گفت: سال‌هاست که فریاد می‌زنیم، برای صنعت پتروشیمی نیازمند یک نهاد رگولاتوری هستیم اما این خواسته هنوز تحقق نیافته است. ما در برابر انحصار قرار گرفته‌ایم و خوراک پتروشیمی‌ها را به هر قیمت که وزارت نفت اعلام می‌کند باید خریداری کنیم.
او ادامه داد: صنعت پتروشیمی، فاقد متولی است و دولت باید به مشکلات این صنعت که مزیت صادراتی ایران محسوب می‌شود، رسیدگی کند. ما هنوز بر سر نیم سنت افزایش یا کاهش قیمت خوراک با دولت و مجلس دچار چالش هستیم و دنیا به سرعت در حال پیشروی است.
کشتیرانی شستا آماده حمل محموله‌های پتروشیمی است
در ادامه این نشست، مرتضی لطفی، نایب‌رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات که به تازگی با حکم وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مدیرعاملی عامل شستا منصوب شده است، گفت: می‌توانیم مساله مربوط به حمل‌ونقل محموله‌های پتروشیمی را از طریق شرکت کشتیرانی شستا برطرف کنیم. بنابراین لازم است در این زمینه جلساتی برگزار شود.
محمدحسن پیوندی، مدیرعامل هلدينگ نفت و گاز و پتروشیمی تامین، نیز عامل مشکلات کنونی صنعت پتروشیمی را عواقب خصوصی‌سازی غیراصولی در کشور دانست و گفت: عامل دیگری که بر این صنعت اثر گذاشته است، اهتمام وزارت نفت برای تامین منابع مورد نیاز یارانه‌های نقدی است. به هر حال آنچه برای وزارت نفت درآمد ایجاد می‌کند، خوراک پتروشیمی‌هاست. در نتیجه چنین ملاحظاتی توسعه متوقف می‌شود.
او پیشنهاد ایجاد کنسرسیومی از شرکت‌های پتروشیمی را مطرح کرد که همه شرکت‌ها بتوانند متناسب با میزان تولید و صادرات‌شان در این کنسرسیوم سهم داشته باشند.
تقاضامحوری به جای عرضه‌محوری
رضا محتشمی‌پور، سرپرست دفتر صنایع تکمیلی (پایین دستی) پتروشیمی نیز از ضعف مطالعات مربوط به مديريت بازار در صنعت پتروشيمي سخن گفت و افزود: نگاه دولت و بخش خصوصي در اين صنعت عرضه‌محور است و به تقاضا توجهي نمي‌شود. او ادامه داد: صنعت پتروشيمي ايران در حوزه تقاضا با تهديدات جدي مواجه است. چرا كه در اطراف ايران كشورهايي نظير عمان توسعه صنعت پتروشيمي را به طور جدي در دستور كار قرار داده‌اند. در حالی که ما نمي‌توانيم از مزيت‌هايمان بهره بگيريم. اكنون بايد توسعه اين صنعت را از دستور كار خارج كنيم و به بازار و تقاضا توجه نشان دهيم.»
او افزود:« به نظر می رسد علیرغم اینکه پیشرفت رقبا در بازارهای نوظهور، تهدید جدی برای ایران به شمار می آید، مدیران ارشد، نسبت به چنین پالس‌‌هایی، واکنش و اقدام موثری از خود نشان نمی دهند. به طور مثال علیرغم اینکه سهم زیادی از صادرات صنایع پائین دستی پتروشیمی ایران به کشور عراق، انجام می شود ولی با توجه به آمار واردات عراق دراین ردیف تعرفه‌ها مشاهده می شود که ایران سهم ناچیزی از ظرفیت وارداتی عراق را تشکیل می دهد. همچنین با توجه به اینکه بخش عمده صادرات ایران به عراق، مربوط به بخش کردستان عراق است، لذا ضروری است با توجه به مشکلات اخیر اقلیم کردستان، توجه جدی به این موضوع صورت پذیرد.» طاهره نورسته، که به نمایندگی از بانک توسعه صادرات در این نشست حضور یافته بود، نسبت به همکاری در حوزه تامین مالی صنعت پتروشیمی اعلام آمادگی کرد.
سیدرضي حاجی‌آقاميري، ديگر عضو اين كميسيون بر اين عقيده بود كه بررسي مسايل حوزه پتروشيمي بدون حضور بازيگران اصلي نظير وزارت نفت و وزارت امور خارجه راه به جايي نمي‌برد. از اين رو او پيشنهاد كرد كه جلسه‌اي با حضور نمايندگان دستگاه‌هاي متولي برگزار شود.
عباس آرگون نيز با اشاره به مواضع اخير آمريكا عليه ايران، گفت: با توجه به اينكه تصميم‌گيري در مورد برجام به كنگره واگذار شده است، لازم است خود را براي تصميمات احتمالي اين نهاد مهيا كنيم تا اقتصاد ايران در بلندمدت دچار آسيب نشود.
مسوولان نسبت به صادرات حساس نیستند
حميدرضا صالحي، عضو كميسيون تسهيل تجارت و توسعه صادرات، به ضرورت تغيير پارادايم در مورد صادرات اشاره كرد و گفت: تا زماني كه رييس‌کل بانك مركزي اين مساله را احساس نكند كه كشور به صادرات نياز جدی دارد براي رفع مشكلات بانكي با مقامات بانك مركزي سایر کشورها نظير پاكستان که فعالان اقتصادی ایرانی با مشکلات بسیاری مواجه هستند، پاي ميز مذاكره ننشیند، مسایل بانکی ما در حوزه صادرات حل نمی‌شود. این مشکل در مورد تمامی مسوولان ارشد کشور نیز صدق می‌کند. آیا شما به خاطر دارید که رييس‌جمهور براي اجراي پروژه‌ها توسط فعالان اقتصادی ایرانی در كشورها به محل اجرای پروژه سفر كرده و با مقامات آنها مذاكره كرده باشد؟ در حالي كه روسای‌جمهور دیگر کشورها مانند تركيه صرفا براي مذاكره درباره اين موارد به کشورهای خارجی سفر مي‌كنند و با مقامات دولت‌ها وارد مذاکره می‌شوند تا روند صادرات بخش خصوصی را تسهیل کنند.
او همچنين با بيان اينكه كشور فاقد متولي صادرات است،گفت: لازم است فردي به عنوان متولي صادرات برگزيده شود كه داراي اختیارات بالا باشد.
كيميايي، رییس گروه پتروشيمي وزارت صنعت، معدن و تجارت از اقدامات اين وزارتخانه در جهت توسعه بازار فرآورده‌هاي پتروشمي سخن گفت و افزود: به‌رغم مسايلي كه در برابر صادرات محصولات پتروشيمي وجود دارد، صادرات اين محصول در پنج ماهه نخست سال جاري نسبت به مدت مشابه سال قبل دو درصد رشد نشان مي‌دهد.
لزوم بازنگری خصوصی‌سازی در صنعت پتروشیمی
در پایان اين جلسه و در جمع‌بندی پیشنهادات و نظرات، محسن بهرامي ارض اقدس، با اشاره مباحث مطرح شده، از حاضران درخواست كرد كه نظرات خود را در خصوص مسايل و مشكلات صنعت پتروشيمي، سرمايه‌گذاري، توسعه بازار و توسعه آموزش در این صنعت پتروشیمی به دبيرخانه كميسيون‌هاي اتاق تهران ارايه كنند.
رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران گفت: از وزراي نفت و وزارت امور خارجه براي حضور در نشست هيات نمايندگان دعوت خواهيم كرد تا دغدغه‌هاي خود را در باب روابط با همسايگان با نگاه به توسعه بازار پتروشيمي با آنها در ميان بگذاريم.
بهرامي همچنین با استقبال از پيشنهادات ارايه شده در این نشست افزود: لازم است كميته‌اي با حضور بازيگران اصلي صنعت پتروشيمي تشكيل شده و به ستاد اقتصاد مقاومتي متصل شود. از این رو مناسب است که در کمیسیون کمیته‌ای ویژه برای صادرات پتروشیمی و میعانات گازی با مسوولیت جناب آقای شریفی نیک‌نفس تشکیل شود که ادامه مباحث را پیگیری کند و همچنین با ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی ارتباط برقرار کند.
ضرورت توجه ویژه به بحث لجستیک، با توجه به هزینه حمل و نقل 1.5 میلیارد دلاری ایران در زمینه حمل محصولات صادراتی پتروشیمی و پیشنهاد سرمایه‌گذاری در جهت خریدکشتی و راه‌اندازی ناوگان حمل و نقل با هدف کاهش هزینه حمل و نقل و ایجاد مزیت صادراتی و اشتغالزایی در داخل، از دیگر موضوعاتی بود که مورد تاکید بهرامی ارض اقدس قرار گرفت.
او همچنین ضرورت توجه به تجمیع برندهای صنعت پتروشیمی از طریق بهبود مقیاس تولید، با هدف کاهش هزینه‌های حمل در حوزه لجستیک، تسهيل جذب سرمايه‌گذاري خارجي، توجه به انعقاد قراردادهاي بلندمدت، توجه به نيازهاي آتي صنعت، ترميم نيازهاي آموزشي و ایجاد یک شرکت مدیریت صادرات برای صنعت پتروشیمی را که در نشست مطرح شده بود مورد تاکید برای پیگیری قرار داد.
محسن بهرامی ارض اقدس در انتهای این نشست گفت: خصوصي‌سازي در صنعت پتروشيمي بايد مورد بازنگري قرار گيرد تا زماني كه از پتروشيمي سخن به ميان مي آيد وزارتخانه‌هايي نظير رفاه يا دفاع مدعي نباشند. جذب سرمایه‌های خارجی برای اجرای طرح‌های برنامه ششم، تجدیدنظر در خصوص آن‌دسته از طرح‌هایی که با توجه به نیازهای آتی بازار توجیه خود را از دست داده‌اند نیز برای بهبود وضعیت صادرات محصولات پتروشیمی باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
