به گزارش ایران اکونومیست؛ نمایشگاه کتاب فرانکفورت از 11 تا 15 اکتبر 2017 ( 19 تا 23 مهر) در شهر فرانکفورت برگزار شد، جمهوری اسلامی ایران در این دوره طبق روال سالهای گذشته از طریق موسسه نمایشگاه های فرهنگی ایران و با مشارکت تشکل های صنفی نشر و ناشران در مکانی با متراژ 250 متر مربع سه غرفه را در نمایشگاه فرانکفورت برپا کرد.
حضور گسترده ناشران مستقل از ویژگی های این دوره از نمایشگاه بود.
انتشارات ققنوس، فرهنگ معاصر، ثالث، نگاه، مروارید، هرمس، پیدایش، ایران شناسی، شمع و مه، عصر گویش، کتاب الکترونیک ایران، خانه هنرمندان، خانه فرهنگ و هنر گویا، کامل، نحل، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری، جمال، براق و امیرکبیر و آژانس های ادبی پل، تماس و کیا در نمایشگاه فرانکفورت حضور داشتند.
** حضور اصولی و استاندارد در نمایشگاه کتاب فرانکفورت
مدیر انتشارات خانه هنرمندان می گوید: از مهمترین دستاوردهای وزارت سید عباس صالحی در حوزه کتاب، ساختن چهره مقبول و قابل اعتنا به غرفه ملی ایران در نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت است، حضور این دوره ایران در این نمایشگاه به شکلی کاملا اصولی و استاندارد بود که به جرات می توان گفت، از بسیاری از کشورهای حاضر نه تنها کم نداشت بلکه یک سر و گردن فراتر هم بود؛ مساله ای که باعث بذل توجه مقامات فرهنگی و دست اندرکاران ارشد نشرهای بزرگ و مطرح اروپایی بود.
داود میم باشی می افزاید: به عنوان کسی که بیش از 15 بار سابقه حضور در چنین نمایشگاه هایی را داشته ام، اعلام می کنم، حضور تشکل های نشر، واگذاری حق انتخاب و ارائه کتب به آنها در کنار حضور فعالتر از گذشته آژانس های ادبی و از همه مهمتر طرح رو به سامان گرنت و حضور با اشتیاق ناشران خصوصی در این نمایشگاه چیزی نیست که به سادگی بتوان آن را نادیده انگاشت.
** گامی روبه جلو در مسیر عرضه تصویری جذاب تر
مدیر موسسه انتشارات نگاه نیز می گوید: نمایشگاه کتاب فرانکفورت بزرگترین میدان عرضه کتاب در جهان است. در دو سال اخیر موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران با توجه به حضور ناشران برجسته حوزه عمومی توانسته تصویری به مراتب بهتر از سیر نشر کتاب در ایران را در برابر چشم بازدیدکنندگان قرار دهد.
علیرضا رئیس دانایی می افزاید: انتشارات نگاه، ثالث، هرمس، ققنوس، فرهنگ معاصر، فرهنگ و هنر گویا، پیدایش، مروارید و عده‌ای دیگر در نمایشگاه امسال حضور داشتند، حضور ایرانیان مقیم اروپا و توجه به کتابهای عرضه شده و نشست‌ها و برنامه‌های جنبی جذابیت‌های بسیار برای بازدیدکنندگان داشت.
وی با تاکید بر حضور پویای ایران در میدان‌های نشر جهان ادامه می دهد: توجه و علاقه هموطنان ما نسبت به تحولات فرهنگی کشور و نشر کتابهای متنوع میدان بزرگی برای بحث و گفت وگو فراهم کرد که می‌تواند به ارائه تصویری زیبا، پرمفاهمه و تکثرگرا از فرهنگ ایرانی بپردازد.
رییس دانایی اضافه می کند: نمایشگاه امسال فرانکفورت با توجه به تجربه‌های دیرین من در بازدید از نمایشگاه‌های مختلف کتاب، بی‌شک گامی به پیش در عرضه تصویری جذاب‌تر از ایران و نشر کتاب در ایران بود.
** نظم بیشتر پاویون ایران در مقایسه با سالهای گذشته
نماینده انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی نیز می گوید: پاویون ایران امسال به مراتب از نظم بیشتری برخوردار بود، به خصوص محل برگزاری نشست‌ها و بسته‌تر بودن اطراف آن محیط مناسب‌تری را فراهم کرده بود هرچند همکاران برنامه‌های منظمی برای حضور داشتند و معلوم بود که برنامه‌ریزی‌های بیشتری نیز برای حضور امسال خود کرده بودند.
مریم رونق می افزاید: همه هر سال از نحوه حضور خود درس می‌گیریم و سال بعد به خودمان درس پس می‌دهیم، مسلماً نقاط قوت و ضعف در هر حرکتی وجود دارد، اما مهم حرکت کردن است، اما هر حرکتی تداوم و نگاه رو به جلو نیاز دارد.
وی ادامه می دهد: با حضور مداوم می‌توان درخواست جای بهتر و حتی بیشتر در سالن ملل کرد؛ با قرارهای ملاقات سالیانه می‌توان جدیت را به طرف خارجی نشان داد؛ امیدوارم دوستان نیز نیمه پر لیوان را بیشتر ببینند و برای کم کردن حجم نیمه خالی از همین امروز برای سال بعد شروع به برنامه‌ریزی کنند.
** شمشیر و کلاه خود، زبان مشترک ما با دیگر ملل نیست
مدیر نشر پیدایش نیز حضور در نمایشگاه فرانکفورت را فرصتی مغتنم دانسته و می گوید: انتشارات پیدایش از سال 1998 بطور متناوب در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور دارد اما آنچه را که نمی توان نادیده گرفت جو پذیراتر غرفه در دو سال اخیر به نسبت سال های قبل از آن است.
محسن طائب می افزاید: غرفه ایران طی سالهای اخیر با همه کاستی ها نماینده بهتری برای ایران و فرهنگ ایرانی بوده است؛ این نشان از تلاش وحسن نیت برگزارکنندگان این غرفه جمعی دارد، در غرفه ایران دیگر از فضای بسته قبل خبری نیست و ایرانی‌های ساکن اروپا با اشتیاق بسیار زیادی به غرفه ایران وارد می‌شدند و بسیاری از نشانگان‌های فرهنگی و ملی‌شان را می‌دیدند و از این تجدید دیدار خوشحال می‌شدند.
وی ادامه می دهد: حضور ناشران ایرانی اتفاق بسیار خوشایندی بود، این افراد توانستند موقعیت خود را در حوزه بین‌الملل بررسی کرده و تفاوت و شباهت های خود با همتایان خارجی را ببینند و بدانند چطور قرار است وارد بازار جهانی شوند.
به گفته طائب، موضوع کپی‌رایت برای ناشران ایرانی نقطه ضعف مهم و اما نکته مهمتر نحوه روبروشدن با آن است،
وی اضافه می کند: ایران با توجه به اینکه در معاهده برن عضویت ندارد، حضورش در جامعه جهانی توام با شک و تردید از سوی ناشران خارجی خواهد بود، بنابراین این وظیفه ناشران ایرانی است که با حضور قوی و متمرکز در نمایشگاه های بین المللی حسن نیت خود را در احترام به مالکیت معنوی اثر اثبات کنند از این رو اهمیت غرفه ملی ایران با حضور ناشران مستقل که بیش از هر چیز نماینده فرهنگی ایران است هم در ایجاد این فضای اعتماد و حسن نیت بسیار موثر است.
مدیر انتشارات پیدایش می گوید: غرفه ایران نماینده گشاده‌رویی و صلح‌طلبی و فرهنگ ایران است این غرفه مانند غرفه بسیاری از کشورها، سفیر فرهنگی ایران به جامعه جهانی است بنابراین بهتر است در اجرای برنامه های جنبی خود بیشتر متمرکز در یافتن زبان مشترک با دیگر ملل باشد و فضایی را برای معرفی بهتر هنر و فرهنگ ایرانی فراهم کند.
به گفته وی، اینکه در مذاکرات خارجی برای فروش رایت و ترجمه فلان اثر بتوانیم به جایی برسیم مهم است اما مهمتر از آن، معرفی درست و درخور فرهنگ و شأن ایران است.
طایب می گوید: موسیقی زبان مشترک همه ملل است؛ نواها اگر هم همه در ردیف باخ نباشند و به گوش آشنا نیایند، باز حامل پیام هستند و موسیقی ایران جایش در غرفه امسال خالی بود، سنت تعزیه در ایران بسیار عزیز و شریف است و ریشه در فرهنگ عاشورایی ما دارد، اما شمشیر و کلاه خود قطعا زبان مشترک ما با دیگر ملل نیست.
وی می افزاید: نمایش شمشیر و چرخاندن آن بر بالای سر و فریاد حماسی برآوردن تداعی کننده صحنه های تکان دهنده و مرگباری نزد اروپاییان و همه در زمان حاضر هستند؛ به خصوص که هیچ توضیحی در هیچ جایی برای مفهوم این نمایش داده نشد. نه کسی توضیح داد تراژدی کربلا چیست نه کسی بود، بگوید اینها دارند چه می‌خوانند نه کسی که توضیح دهد، پیشینه این هنر اصیل ایرانی از کجاست و فرق مارش نظامی اشقیا و رومانتیسم اولیا در کجاست.
وی ادامه می دهد: این موضوع تجربه‌ای بود تلخ و شیرین که امیدواریم در دور بعد روی آن بیشتر تامل شود، البته بد نیست برای نمایش عمومی به هنرهای تصویری ایرانی توجه ویژه‌تری شود، سراسر ایران مامن حیات‌وحش و معماری و فرهنگ و ادب است که همه درخور نمایش است، به شهادت شاهدان، بسیاری از مراجعه‌کنندگان غیر ایرانی به غرفه، بادیدن همان چند کاتالوگ که خیلی هم خوب به نمایش گذاشته نشده بودند و همان چند کتاب گردشگری و عکاسی، مایل به سفر به ایران شدند.
** غرفه ای زیبا و درخور
مدیر مسئول انتشارات عصر گویش نیز می گوید: نمایشگاه کتاب فرانکفورت بدون شک یکی از تاثیرگذارترین نمایشگاه های کتاب جهان است که همه ساله علاقه مندان و فعالان حوزه نشر و قلم را گرد هم می آورد، در این ارتباط انتشارات عصر گویش نیز چهارمین سال حضور خود را در این نمایشگاه تجربه کرد.
احمد لرستانی می افزاید: غرفه ایران زیبا و درخور بود و میهمانان و حضار احترام دریافت می کردند، پوشش خبری بسیار عالی بود و خبرنگاران،عکاسان و فیلمبرداران لحظه به لحظه و بدون توقف وقایع نشر و حضور ایران را در این نمایشگاه انعکاس و پوشش می دادند، پذیرایی نسبتا مناسب بود و افراد مهمی از جمله یورگن باس رییس نمایشگاه کتاب فرانکفورت از غرفه ملی ایران دیدن کرد و میهمانان تاثیرگذاری مانند پروفسور ناصر کنعانی به این رویداد دعوت شده بود.
وی ادامه می دهد: چند قرار ملاقات نسبتا موفق داشتم و حق رایت 5 کتاب این انتشارات نیز به یک ناشر موفق قزاقستانی واگذار شد و مذاکراتی نیز با یک ناشر ایتالیایی داشتم که هنوز به نتیجه نرسیده و در حال پیگیری هستیم.
به گفته لرستانی، غرفه ملی ایران باعث سربلندی کشورمان بود و وزیر و مسئولان ارشاد بدون تکلف و با تلاش فراوان فضایی را ایجاد کردند تا ناشران ایرانی زیر یک سقف گرد هم آیند و تبادل افکار کنند و بدون تردید عملکرد مسئولان غرفه گرنت ایران قابل تحسین بود.
** تعزیه خوانی و ترویج فرهنگ عاشورایی
مدیر انتشارات کامل نیز می گوید: شصت و نهمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت 2017 هم به پایان رسید مقایسه حضور دو دهه اخیر جمهوری اسلامی ایران در این نمایشگاه با ناشرانی که سالیان سال حضور مستمر در این نمایشگاه را داشته اند ما را به پیشرفت سریع حضور کشورمان و رشد و تلاش دست اندرکاران برگزاری نمایشگاه و ناشران شرکت کننده در همسانی و رسیدن به استانداردهای این نمایشگاه می رساند و شاهد تجربه بیشتر هر سال نسبت به سال قبل با پیشرفت چشمگیر هستیم.
مژگان سبزیان می افزاید: در کنار هدف اصلی و تخصصی این نمایشگاه بسیاری از کشورها از روش های گوناگون در معرفی فرهنگ خود بهره بردند و هر سال برنامه های متنوعی از این دست را در نمایشگاه شاهد هستیم، از چرخش گروه مکزیکی با لباس های سنتی قوم مایا تا بالماسکه های جشن هالوین، در این خصوص امسال غرفه ملی ایران نیز به برگزاری برنامه جنبی از جمله تعزیه خوانی پرداخت.
وی ادامه می دهد: شاید تعزیه خوانی گام بسیار کوچکی در انتقال فرهنگ عاشورایی باشد گامی که کمتر از توسعه نشر و کتاب خوانی نخواهد بود.
** نمایشگاه فرانکفورت محلی برای کسب تجربه
مدیر انتشارات شمع و مه نیز می گوید: شکی نیست نمایشگاه کتاب فرانکفورت بزرگترین اتفاق در جهان نشر و کتاب بوده اما برای ما که در این مسیر نوپا هستیم باید محلی برای کسب تجربه باشد تا در آینده، رقیب صدای نفس ما را در پشت خود احساس کنند، از قافله عقب افتادیم و راه دشوار.
افشین شحنه تبار می افزاید: به عنوان شخصی که 16 سال تجربه حضور در این نمایشگاه را دارم، سیر صعودی و پیشرفت را بخصوص در دوران ریاست جمهوری آقای روحانی به وضوح دیدم و حس کردم، دیگر غرفه ایران محلی با دکوری به شکل مسجد و تنها برای تناول گز و پسته نیست.
وی با بیان اینکه غرفه ایران در یکی از پرکارترین سالن های نمایشگاه قرار داشت، ادامه می دهد: برای ناشران همه چیز در این نمایشگاه مهیا است، ما ناشران کم کار و بی هدف هستیم، فقط شعار می دهیم، از دنیای نشر بسیار عقب افتاده ایم زیرا کاری نکرده ایم، انتظار داریم ذرات در کائنات با هم برخورد کنند و ناگهان دنیا با ادبیات ما آشنا شود در حالیکه این راه صبوری و همدلی و البته پول زیاد می خواهد.
** پروژه‌های حمایتی دولت از ناشران خارجی
مدیر آژانس ادبی و ترجمه پل نیز با اشاره به وجود پروژه‌های حمایتی دولتی از ناشران خارجی آن را از عوامل موفق در جلب توجه و علاقه مخاطبین دانسته و می گوید: در سالهای اخیر برای این منظور دو طرح حمایتی با عناوین گرنت (در معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد اسلامی) و طرح تاپ (در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی) تعریف شده و اطلاع ناشران و آژانس‌های ادبی خارجی از وجود چنین طرح های حمایتی موجب استقبال و جلب توجه بیشتر طرف‌های خارجی برای ورود به بازار تبادلات کپی رایت با ناشران ایرانی شده است.
مجید جعفری اقدم یکی از اقدامات تاثیرگذار در نمایشگاه امسال فرانکفورت را انتشار و توزیع خبرنامه روزانه به زبان انگلیسی عنوان کرده و می افزاید: این کار به همت مدیران مجله «پرینتد این ایران» انجام شد، با اینکه این نوع اطلاع رسانی از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های نشر ایران به مخاطبین هدف تجربه اول بود و به جهت محتوا و نحوه توزیع نیازمند بازنگری است، اما فی النفسه اقدام و شروع آن برای جلب توجه مخاطبین خارجی به غرفه ملی ایران در نمایشگاه های خارجی تاثیرگذار خواهد بود.
وی بازدید مسئولان ارشد نمایشگاه‌های معتبر را از دیگر اقدامات مثبت امسال توسط مسئولان غرفه ملی ایران برشمرده و ادامه می دهد: برنامه‌ریزی برای بازدید مسئولین ارشد نمایشگاه های معتبر بین‌المللی کتاب، از جمله مدیر نمایشگاه کتاب فرانکفورت، از غرفه ایران و دیدار با شرکت کنندگان بود که بی شک خبررسانی این نوع اتفاقات در سطح بین‌المللی می‌تواند به وجهه و اعتبار نشر ایران نزد مخاطبان خارجی بیافزاید.
** دگرگونی غرفه ایران
مدیر نشر هرمس نیز با بیان اینکه در سالهای اخیر فضای غرفه ایران در نمایشگاه فرانکفورت دگرگون شده ، می گوید: این دگرگونی از دو جهت است، نخست به لحاظ افراد مستقر در غرفه که نمایندگان نشر ایران هستند و وجوه مختلف نشر ایران را عرضه می‌کنند، به همین جهت است که برای نخستین بار و پس از سالها شاهد آن هستیم که شعر و ادبیات و فلسفه و رمان و کتابهای مرجع در غرفه ایران عرضه می‌شود.
لطف‌الله ساغروانی می افزاید: دگرگونی دوم به تبع دگرگونی اول پدید آمده و آن اقبال فراوان به این غرفه در سالهای اخیر است، هموطنان ما با افتخار به غرفه مراجعه می‌کنند و به گفت وگو می‌نشینند مساله ای که همه شاهد مراجعه چندباره برخی از آنان به غرفه ملی ایران بوده‌ایم.
وی با بیان اینکه دانشجویان زبان فارسی مراجعات مکرر به غرفه ملی ایران داشتند و نیازهای خود را ابراز می‌کردند، ادامه می دهد: مراجعات مختلفی به ما شد و نویسندگانی کتابهای خود را برای ترجمه و انتشار در ایران پیشنهاد کردند، بهر حال غرفه ایران خیلی متفاوت شده و چهره جدیدی به خود گرفته است.
ساغروانی اضافه می کند: فعالیت هایی که در غرفه ایران انجام می شود تجربه‌های نخستین است، بنابراین بهتر است دوستانی که انتقادات تندی به غرفه ایران دارند، کمی از پیشینه غرفه ایران هم بگویند و اگر مدعی بی برنامگی در آن هستند، برنامه‌های پیشنهادی خود را عرضه کنند.
وی با تاکید بر برنامه ریزی از اکنون برای حضور سال آینده ایران می افزاید: در بحث کپی‌رایت وضع خوبی در نشر بین‌الملل نداریم اما مباحثی جذاب و شنیدنی برای علاقه‌مندان نشر ایران می‌توانیم مطرح کنیم، مثلا از پژوهشگری بخواهیم تاریخ ترجمه از زبانهای دیگر به زبان فارسی را بیان کند و البته ترجمه از زبانهای اروپایی بیشتر مد نظر باشد.
این فعال عرصه نشر می گوید: موضوع اصلی فعالیت های ایران در یک سال می‌تواند بحث گرافیک و طراحی کتاب در ایران باشد، طراحان جلد و به طور کلی تصویرسازان و طراحان و گرافیست ها کارهای مهمی کرده‌اند که شایسته است ثمره کار آنها به عنوان بخشی از فعالیت های خلاقانه نشر ایران در نمایشگاه عرضه شود.
به گفته وی، اگر چنین مطالبی پیش‌بینی و پیشاپیش متن آن به زبان انگلیسی یا آلمانی آماده شود، قابل عرضه در فضایی وسیعتر از غرفه ایران هم خواهد بود و گوشه‌های نادیده نشر ایران را به نمایش می گذارد.
مدیر نشر هرمس ادامه می دهد: اساسا می‌توان حتی‌الامکان موضوعی اصلی برای فعالیت غرفه ایران در هر سال تعیین و کوشش کرد تا آن موضوع در نمایشگاه تبیین شود، افرادی هم که زبان و دوربین آنها فقط کاستی‌ها را گزارش می‌کند، فرصت خوبی خواهند داشت تا اخبار این گونه جلسات را گزارش کنند و نشان دهند که غرفه ایران چه امکاناتی دارد و چگونه می توان به آنها فعلیت بخشید.
** مزیت های حضور
مدیر انتشارات مجد نیز با برشمردن مزیت های ما برای شرکت در چنین نمایشگاهی می گوید: زبان فارسی که ایران خاستگاه آن است یکی از این مزیت هاست بنابراین
دیوان های شعر و کتابهای ادبیات و نثر از قدیم و معاصر می تواند زینت بخش غرفه ایران باشد که اگر مجموعه ای کامل نیز باشد، بسیار جذاب خواهد بود هرچند تقسیم بندی انواع شعر فارسی و رمان و ادبیات با حضور اساتید مبرز از جاذبه های این بخش است.
سید عباس حسینی نیک می افزاید: خاستگاه هنر اصیل ایرانی اعم از هنرهای موسیقی، تجسمی، ترسیمی مانند خط، نقاشی، تذهیب و مینیاتور ایران است از این رو کتابهای هنری می تواند فرهنگ ایرانی را به نمایش بگذارد.
وی با بیان اینکه تمدن ایرانی حاصل انباشت تجارب فرهنگی و علمی این مرز و بوم است، اضافه می کند: معرفی آداب و رسوم، دانشمندان صاحب نام قدیم و جدید و کتابهای آنان می تواند نمایانگر تأثیرات تمدن ایران بر تمدن بشر امروز باشد هرچند عرضه کتابهایی که نشانگر مشارکت همه اقوام و پیروان ادیان و مذاهب ایرانی است، نشانگر وحدت ملی خواهد بود.
به گفته بازرس اتحادیه ناشاران و کتابفروشان تهران، در نمایشگاه کتاب فرانکفورت دو هدف دنبال می گردد، یکی معاملات رایت یا حقوق نشر کتاب توسط اصحاب نشر و دیگری معرفی فرهنگ کشورها توسط دولتها.
حسینی نیک با بیان اینکه غرفه ملی ایران باید متناسب با پنج مزیت و احیانا مزایای دیگری که ممکن است وجود داشته باشد، مدیریت شود، اضافه می کند: با فراهم شدن این مقدمات، ابتکار مهم واحد روابط عمومی آن است که تلاش کند مدیران، اساتید و دانشجویان دانشگاهها و مراکز پژوهشی دنیا را به این نمایشگاه دعوت نماید و در صورتی که وجهه علمی قوی به نمایش گذاشته شود، بسیاری از اساتید و مسئولان دپارتمان زبان فارسی یا هنر و تمدن ایرانی و یا اسلام شناسی از دانشگاه های اروپا و دیگر دانشگاههای معتبر از غرفه ایران بازدید کرده و با آثار جدید منتشر شده، آشنا خواهند شد.
