به گزارش ایران اکونومیست ؛عمر که از سربالایی 30 و 40 به سراشیبی 50 و 60 افول می کند؛ پیرچشمی، پیرگوشی و خش خش مفاصل، صدای سالمندی را به گوش می رسانند.
اما واقعا سالمند کیست و سن سالمندی از چه زمانی آغاز می شود؟ بر اساس اطلاعات سازمان بهداشت جهانی بیشتر کشورهای توسعه یافته سن شناسنامه ای 65 سال را به عنوان آغاز سن سالمندی تعیین کرده اند، هر چند تعیین این سن برای بسیاری کشورها مناسب نیست و سالمندی زودتر آغاز می شود، سازمان ملل متحد نیز سن بالای 60 سال را به عنوان سالمندی در نظر گرفته است.
به گفته مشاور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در امور توانبخشی، ایران نیز در سند ملی سالمندان (که مراحل نهایی تدوین را می گذراند) همین سن را برای سالمندی مبنا قرار داده است.
دکتر محمدتقی جغتایی متخصص علوم اعصاب در مورد تعیین 65 سال به عنوان سن سالمندی افزود: کشورها برای داشتن مبنایی دقیق، سن را به عنوان زمان سالمندی تعیین می کنند ولی این تاریخ در مورد کشورهای مختلف ثابت نیست و سن سالمندی برای نمونه در ژاپن بیشتر از 70 سال است؛ زیرا سالمندان ژاپنی توانایی ذهنی و بدنی بیشتری دارند.
*** تغییرات فیزیولوژیک بدن در سالمندی چیست؟
سوال دیگری که به ذهن می رسد این است: سالمندی موجب چه تغییراتی در بدن می شود و نیازهای سالمندان در پی این تغییرات چیست؟ به نوشته محققان در مقاله تغییرات فیزیولوژیک مرتبط با سن و بررسی پیامدهای بالینی آنها / Age-related Physiological Changes and Their Clinical Significance ، همزمان با سالمندی تغییرات فیزیولوژیک در همه اندام های بدن روی می دهد.
کارکرد قلب، کاهش و فشار خون افزایش می یابد و تصلب شرایین مشاهده می شود. ظرفیت کلی ریه ها کاهش می یابد، جریان بازدم کندتر می شود و تغییرات عمده ای در کرایتینین موجود ادرار روی می دهد.
تغییرات در دستگاه گوارش بیشتر به دلیل تغییر در فعالیت های بدنی اتفاق می افتد و احتمال ابتلا به بیماری های گوارشی جدی مانند گاستریت آتروفیک وجود دارد که در پی آن روند هضم داروها و غذاها با دشواری روبه‌رو می شوند.
افزون بر این، افزایش مستمر گلوکز خون به دلیل چند عامل و پوکی استخوان ها در اثر تحلیل توده استخوانی بعد از دهه چهارم زندگی طبیعی است.
لایه بیرونی پوست با ورود به سالمندی و به دلیل تغییر و تحلیل الاستین و کلاژن پوست به تدریج از بین می رود و پوست انعطاف پذیری و قابلیت کشیدگی طبیعی و شفافیت خود را از دست خواهد داد. توده بدنی لخم به دلیل تحلیل و از بین رفتن سلول های ماهیچه ای کاهش می یابد.
روند تخریبی در بسیاری مفاصل با از بین رفتن توده عضلانی آغاز و در نتیجه مانع تحرک کافی سالمندان می شود.
این تغییرات که همزمان با بالارفتن سن روی می دهند، پیامدهای زیادی در زندگی دارند: متابولیسم تغییر می کند، پاسخ بدن به داروها عوض می شود و باید بر این اساس برنامه های غذایی، دارویی و تحرک بدنی پیشگیرانه یا برای مقابله با این تغییرات برای سالمند در نظر گرفته شود.
*** نیازهای سالمندان کدام است؟
جغتایی،در مورد نیازهای مختلف دوران سالمندی گفت: سالمندان دو دسته هستند؛ کسانی که به خدمات ویژه نیاز دارند و افرادی که باید از خدمات کلی بهره مند شوند.
وی ادامه داد: اگر فردی در دوران جوانی و میانسالی تغذیه مناسب، کنترل استرس و تحرک کافی داشته باشد؛ می تواند تا 80 سالگی و بعد از آن هم خوب زندگی کند و نیاز به خدمات درمانی ویژه ندارد. البته تغییرات فیزیولوژیک در بدن همه روی می دهد که طبیعی بوده و برای آن به خدمات نیاز است.
استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به افزایش امید به زندگی در ایران (نرخ متوسط سن زنان و مردان 75) گفت: همین امر موجب شده تعداد سالمندان هم بیشتر شود و اگر زمانی کودکان و حفظ سلامت و بهداشت آنان مساله ما بود، امروز سالمندان هستند.
وی با بیان اینکه آمار زنان سالمند از مردان بیشتر است، خاطرنشان کرد: از آنجا که امید به زندگی در زنان حدود 2 سال بیشتر از مردان است، در نتیجه تعداد زنان سالمند نیز بیشتر از مردان است.
*** سالمندان تنها زندگی کنند یا با فرزندان؟
موسس و رئیس انجمن علوم اعصاب ایران در پاسخ به این سوال که آیا سالمندان باید تنها زندگی کنند یا با فرزندان؟ گفت: بهتر است سالمندان با فرزندان زندگی کنند؛ ولی شرایط زندگی شهری و آپارتمان های کوچک اجازه نمی دهد.
وی با اشاره به تجربیات دیگر کشورها در این زمینه گفت: برخی کشورها در کنار مجتمع های بزرگ آپارتمان های کوچکی را ساخته اند که سالمند در کنار فرزندانش ولی در آپارتمان خود زندگی می کند و در بعضی کشورها هم مجتمع هایی متشکل از آپارتمان های کوچک مختص سالمندان ساخته اند که هر سالمندی در آپارتمان خودش ولی کنار بقیه سالمندان زندگی می کند. مزیت این شیوه وجود زندگی مستقل و در همان حال جمعی سالمندان است زیرا هم از خدمات پزشکی بهره مند می شوند و هم برنامه های جمعی روزانه برای بهبود روحیه دارند.
عضو فرهنگستان علوم پزشکی با تاکید بر اهمیت دید و بازدید سالمند و فرزندان گفت: روحیه نوع دوستی و زندگی خانوادگی به ویژه در شرقی ها باعث شده سالمندان به فرزندان و نوه های خود اهمیت دهند و همین دید و بازدیدها روحیه آنها را بهتر می کند.
این متخصص علوم اعصاب در مورد تامین نیازهای پزشکی سالمندان و مشکلات اختلال های دارویی و بیماری در آنها نیز گفت: برای جلوگیری از اختلال دارویی یا اختلال بیماری، سالمند باید تحت نظر پزشک متخصص سالمندان باشد، حتی اکنون که پزشکان متخصص سالمندان در کشور زیاد نیستند دوره هایی برای پزشکان عمومی گذاشته می شود که طب سالمندی را آموزش ببینند.
راه بهتر این است که هر سالمندی زیر نظر یک پزشکی عمومی یا متخصص داخلی باشد و حتی داروهای پزشکان تخصصی را با مشورت او مصرف کند.
«تحرک بدنی نیز برای سالمندان مهم است، البته با آنکه شنا می تواند مفید باشد؛ در دسترس همه نیست بنابراین بهترین فعالیت راه رفتن است و مناسب است با یک همراه راه برود».
*** مشکلات روحی را چه کنیم؟
جغتایی در مورد مشکلات روحی سالمندان به ویژه افسردگی و اینکه آیا استفاده از دارو در این زمینه مفید است، گفت: برای رفع بیماری های روحی از جمله افسردگی استفاده از دارو به تنهایی کافی نیست، باید علت بیماری را پیدا و رفع کنیم و در همان حال از پزشک مشورت بگیریم مثلا ممکن است علت افسردگی سالمند فقر، تنهایی، انزوا و بی توجهی نزدیکان باشد، بنابراین یافتن علت آن بسیار مهم است. اگر اضطراب پیدا شود، علت می تواند تنهایی، فقر یا بی توجهی نزدیکان باشد.
وی تاکید کرد: سالمند باید احساس اثرگذاری کند و در این زمینه که اضطراب مرگ دیده می شود، باید واقعیت زندگی را توضیح داد.
*** تغذیه سالم، تحرک بدنی کافی و مصرف نکردن دخانیات در جوانی و میانسالی
رئیس انجمن علوم اعصاب ایران با اشاره به اهمیت تغذیه درست از جوانی و میانسالی و در سالمندی گفت: بر اساس یک تحقیق گسترده، یک سوم سالمندان یک یا چند بار در دوران سالمندی خود بستری شده اند که دلایل آن شکستگی یا سکته مغزی است.
وی تغذیه نادرست را عامل اصلی پوکی استخوان و شکستگی ها دانست و افزود: هرچند سبد غذایی ما کامل است ولی تغذیه درست نیست و نداشتن تحرک بدنی نیز پوکی استخوان را افزایش می دهد.
جغتایی همچنین مصرف نکردن دخانیات را عامل دیگری برای سالمندی سالم دانست و افزود: مصرف دخانیات عامل بسیاری از بیماری های قلبی و عروقی و اختلالات حافظه است.
وی با اشاره به ضرورت مناسب سازی معابر شهری، اماکن عمومی و مسکونی یادآور شد: بسیاری از اماکن عمومی و خصوصی ما برای تحرک سالمندان یا معلولان مناسب نیست، قدم هایی برای مناسب سازی آغاز شده ولی خیلی کند است و حتی معابری که به اصطلاح مناسب سازی شده، مناسب سازی درستی ندارند.
