در روزی که از همه بودجه سال ۹۲، برای روزنامه‌های ایران و خورشید، تنها میزان یارانه سال آینده مهم است، آنها عنوان اصلی صفحه نخست خود را به انتقادات احمدی‌نژاد از اطلاعات سپاه و پاسخ طرف مقابل اختصاص داده‌اند.
مسأله هسته‌ای، خوش‌بینی همراه با احتیاط
با پایان پذیرفتن دور اخیر مذاکرات هسته‌ای در آلماتی قزاقستان، روزنامه‌ها در نگاه محتاط خوش‌بینانه به مذاکرات شریک هستند. روزنامه ایران، مذاکرات را در قالب عقب‌نشینی طرف مقابل دیده و کیهان دلیل ناکامی غرب را غلبه نفوذ و قدرت ایران در مقابل غرب دانسته است.
فلاحت‌پیشه مشاور شهردار تهران و پای ثابت این روزهای تهران امروز در مورد آینده مذاکرات نوشته است: باید در نظر داشت که از هم‌اکنون تا نشست آلماتی دو، چند موضوع می‌تواند بر توافقات آینده ایران و گروه ۱+۵ تأثیرگذار باشد: موضوع نخست به روابط خاص ایران و آمریکا بر می‌گردد که دلیل آن چراغ سبز دیپلماتیکی بود که آمریکا به ایران نشان داد، البته این علائم راهبردی نیست بلکه تاکتیکی و سیاسی است اما می‌توان گفت که گامی به جلو محسوب می‌شود.
موضوع دوم فرجه عملی در چهل روز آینده است، نوع عمل و رفتار طرفین در این فاصله زمانی بسیار مهم تلقی می‌شود. طرف غربی از ایران می‌خواهد که به سمت اعتماد‌سازی پیش برود. ایران هم با مشاهده رفتار مثبت و عملی از سوی غربی‌ها می‌تواند ۲ عملکرد را درپیش بگیرد:
۱ ـ ایران می‌تواند مدالیته خود را به شکل خاصی مشخص و منسجم سازد و به بهانه‌های آژانس در این زمینه پایان دهد.
۲ ـ ایران می‌تواند مانورهای اعتماد ساز در قالب‌های فن‌آوری هسته‌ای ایجاد کند. به عنوان مثال بخشی از سوخت تولید شده در کشور را به صفحه‌های سوخت تبدیل و صرفا در محدوده نیازش سوخت ۲۰درصدی تولید کند. اما مهمترین بحثی که در مورد طرف مقابل ایران وجود دارد این است که طرف غربی سیرقهقرایی را در قبال ایران در پیش گرفته است که توصیه می‌شود که سختگیری‌هایی که در قطع‌نامه‌های شورای امنیت توسط آمریکا وضع شده است می‌تواند تعدیل شود و بخشی از تحریم‌های بانکی و نفتی تعدیل شود که این کار توسط اروپا تا حدی انجام گرفت. موضوع سومی که مطرح می‌شود این است که مسائل و روابط فرا‌تر از موضوع هسته‌ای مانند سوریه می‌تواند مطرح شود. زیرا هم آمریکا و هم اروپا به این نتیجه رسیده‌اند که بحران سوریه را نمی‌توان با اسلحه حل کرد. سیاست‌های اشتباه غرب در سوریه باعث شده است تا می‌دانی به سلفی‌ها و گروه القاعده داده شود که اکنون حدود صد هزار تروریست خطرناک در این کشور حضور دارند و برای مردم سوریه، ایران، ترکیه و... خطر تلقی می‌شوند. لازم به ذکراست که مسائلی همچون سوریه می‌تواند باعث ایجاد همکاری میان ایران و طرف غربی شود. در آخر باید در نظر داشت که عده‌ای از بازیگران صحنه بین‌الملل از نتایج نشست آلماتی ناراضی هستند و سعی می‌کنند که نتایج مذاکرات ایران و ۱+۵ راتخریب کنند. یکی از آنها، اسرائیل است که با شعار ایران نباید قابلیت هسته‌ای داشته باشد در راه رسیدن به تفاهم طرفین کارشکنی می‌کند. پس امید است که در ۴۰ روز باقی مانده تا نشست آلماتی ۲ رفتار متقابل مثبتی میان طرفین شکل بگیرد تا بدین‌گونه پرونده هسته‌ای ایران به نتیجه قابل قبولی بینجامد.
روزنامه شرق نیز در ذیل همین نگاه خوش‌بینانه به مذاکرات قزاقستان نوشته است: «برخلاف دفعه پیش، این بار هشت ماه فرصت لازم نبود تا زمان و مکان مذاکره بر سر فعالیت هسته‌ای ایران، مورد موافقت تهران و نمایندگان پنج کشور عضو دایم شورای امنیت و آلمان قرار گیرد؛ حتما به‌دنبال هوای سرد «فوریه»، «آلماتی»، «مارس» دلنشینی خواهد آمد که توافق شد دو طرف مذاکره دوباره ۱۶ و ۱۷ فروردین ۱۳۹۲ در همین شهر رودرروی هم بنشینند و باز هم مذاکره کنند. البته به شرط اینکه کار‌شناسان دوطرف، ۲۸ اسفند در استانبول با هم دیدار و در مورد محتویات مذاکره گفت‌وگو کنند».
علی بیگدلی کار‌شناسی که شرق امروز نظریات وی را منعکس کرده است، در مطلبی دیگر برای شرق نوشته: «می‌توان نسبت به دستیابی به یک توافق نسبی امیدوار بود. در این میان، نباید موضوع انتخاب ریاست‌جمهوری سال ۹۲ در ایران را نادیده گرفت، زیرا برخی تمایل دارند حل و فصل مذاکرات را به زمان پس از آن موکول کنند.
از سوی دیگر، دو گره دیگر در زمینه مذاکره با کشورهای ۱+۵ مشاهده می‌شود؛ یکی غلبه نگاه غرب‌ستیزی در نظام سیاسی ایران است که به نوعی به فرهنگ و هویت ما تبدیل شده و محو یا کمرنگ کردن آن کار ساده‌ای نیست زیرا این نگاه تا عمق هویت اجتماعی ما پیشرفت کرده است. مشکل دوم این است که در علم سیاست و دیپلماسی یک اصل وجود دارد که آن امر همترازی است که در یک مذاکره اهمیت فراوانی دارد. کشورهای ۱+۵ سه انتظار از ایران دارند؛ اول اینکه سطح غنی‌سازی اورانیوم را از ۲۰درصد به ۵/۳ تا پنج‌درصد برسانند. دوم اینکه سایت «فردو» بسته شود که این کار سختی است. سوم اینکه ۲۴۵ کیلو کیک زرد در ایران موجود بود که چند روز گذشته مقام‌های کشور اعلام کردند صدکیلوی آن را به می‌له‌های سوخت تبدیل کرده‌اند، انتظار آنان این است که ۱۴۵ کیلو باقیمانده از ایران خارج و در آنجا غنی‌سازی شود. مقامات ایرانی نیز به کنایه اعلام کرده‌اند که حاضرند با ۲۰درصد غنی‌سازی کنار بیایند البته اگر پیشنهادهای قابل‌قبولی از طرف مقابل ارایه شود. با توجه به مذاکراتی که در آلماتی انجام گرفت، می‌توان امیدوار بود که در دور بعد مذاکرات، کاهش ۲۰درصدی غنی‌سازی اورانیوم به پنج‌درصد مورد موافقت دو طرف قرار گیرد. با توجه به این موارد می‌توان به دور آینده مذاکره امیدوار بود».
روزنامه خراسان نیز ضمن اینکه مذاکرات قزاقستان را پایان مذاکره برای مذاکره دانسته، در انتهای یادداشتی به قلم ابراهیم متقی آورده است: «یکی از دلایل موفقیت نسبی دیپلماسی هسته‌ای ایران در اجلاسیه ۱+۵ آلماتی را باید تنظیم طرح‌هایی دانست که مبتنی بر قواعد حقوق بین الملل و دغدغه‌های ادراکی و نهادی سایر بازیگران محسوب می‌گردد. باید دید در اجلاس کار‌شناسان ایران و گروه ۱+۵ که در ۲۷ و ۲۸ اسفند ۱۳۹۱ در استانبول برگزار می‌شود، فرآیند عبور از بحران در ازای ابتکار متقابل کشورهای درگیر در مذاکرات هسته‌ای حاصل خواهد شد. اجلاسیه آلماتی از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند زمینه حل ملموس برخی از اختلافات ایران و گروه مذاکره کننده بین المللی را ایجاد نماید. عبور از مذاکره برای مذاکره، موفقیت نسبی برای سیاست راهبردی ایران محسوب می‌شود. مشروط بر آنکه زمینه برای کنترل تحریم‌های جدید و کاهش تحریم‌های قبلی به عنوان نتیجه فعالیت تیم هسته‌ای ایران حاصل گردد».
بودجه و مجلس: عدم حضور احمدی‌نژاد در مجلس
اقدام بی‌سابقه رئیس جمهور در عدم حضور در مجلس در روز ارائه بودجه به مجلس، مورد توجه روزنامه‌های امروز قرار گرفته است. در حالی که بیشتر روزنامه‌ها به توصیف ماجرای واقع شده در مجلس بسنده کرده‌اند، صادق زیباکلام در بخشی از مطلب خود برای روزنامه شرق با توجه به این جمله رئیس‌جمهور که «همه اعضای هیأت دولت، در حکم رییس‌جمهور هستند و اصلا دولت من دربرگیرنده تمامی ۷۵میلیون نفر مردم ایران است» در این مورد نوشته است:
«در واقع اگر رییس‌جمهور دیگری، وزیرش را برای تقدیم بودجه به مجلس فرستاده بود، شاید با اندکی تسامح می‌شد این استدلال را از وی پذیرفت که وزرای وی همتراز خودش هستند اما در دولت آقای احمدی‌نژاد، به راستی کدام مسوول از وزیر، سفیر، استاندار، فرماندار گرفته تا مدیران ارشد سازمان‌های بزرگ دولتی، کاره‌ای بوده‌اند، کاره‌ای هستند و همتراز آقای رییس‌جمهور به شمار می‌روند؟ شاید آقای احمدی‌نژاد شخصا به مجلس نرفت تا به اهدافی مانند تلافی قطع برنامه تلویزیونی‌اش برسد یا سایر حساب و کتاب‌های قبلی‌اش با مجلس.
نرفتنش هم کاملا تعمدی و آگاهانه بود که کم‌توجهی مجددی به مجلس است. نمی‌توان تصور کرد که ایشان این عمل را سهوا مرتکب شده باشند. این نخستین بار نبود که ایشان به مجلس بی‌اعتنایی کرد. آنچه مسلم است آقای احمدی‌نژاد می‌داند خدشه‌دار کردن اعتبار مجلس توسط او ممکن است در میان نخبگان سیاسی درون حاکمیت هزینه‌هایی برایش در بر داشته باشد اما گمان کرده است که این روش برخورد با مجلس، باعث پریشانی و ناراحتی جدی افکار عمومی نمی‌شود».
روزنامه تهران امروز، نرفتن احمدی‌نژاد به مجلس را در کنار پاسخ‌های اعضای هیأت دولت به خبرنگاران قرار داده و با توجه به مجموعه اظهارنظرهای زیر، تیتر زده است: «حیاط هیأت دولت به طنز گذشت»! همین نگاه طنزآمیز تا حدی در یکی از مطالب روزنامه ابتکار نیز تکرار شده است که با اشاره به غیبت دو رئیس قوه در روز تحویل بودجه به مجلس از تیتر «بودجه را کی داده، کی گرفته؟» استفاده کرده است.
روزنامه اعتماد نیز در مطلبی با نام «انفعال مضاعف مجلس» این چنین به تحلیل رفتار رئیس‌جمهور پرداخته است که: آقای احمدی‌نژاد برای ارائه لایحه بودجه به مجلس نرفت و نمایندگان نیز واکنش خاصی به این اتفاق بی‌سابقه نشان ندادند. علت این رفتار احمدی‌نژاد و انفعال نمایندگان چیست؟
روز چهارشنبه اتفاق جالبی در مجلس افتاد و یک رویه ثابت ۵۰ تا ۶۰ ساله شکسته شد. چه در دولت‌های قبل از انقلاب و چه پس از انقلاب به لحاظ اهمیت و ارزش لایحه بودجه همیشه رییس دولت خود شخصا آن را به مجلس ارائه می‌کرد. یکی از ویژگی‌های آقای احمدی‌نژاد شکستن رویه هاست و روز چهارشنبه هم او این ویژگی خود را بروز داد و هنگام ارائه لایحه بودجه در مجلس حضور نیافت. از نظر قانون اساسی و آیین نامه داخلی مجلس او دیروز عمل خلاف قانونی را مرتکب نشد و هیچ ماده و بندی را هم زیر پا نگذاشت ولی با رفتاری که نشان داد عملامی خواست از ارزش و اعتبار مهمترین سند مالی دولت که همان بودجه است، بکاهد. نگاه احمدی‌نژاد به بودجه از همان هفت سال قبل هم بر همین اساس بود که همیشه این سند را بی‌اعتبار و کم ارزش جلوه می‌داد. مصداق این رفتار رییس دولت را می‌توان در یکی از لوایح بودجه ذکر کرد که او گفت می‌توان بودجه را در یک صفحه نوشت. این نوع نگاه نشان می‌دهد او ارزش و اهمیت والایی برای این قانون قائل نیست و ترجیح می‌دهد دست خود و دولتمردانش باز باشد تا بتوانند امورات کشور را به نحو دلخواه و با تشخیص فردی پیش ببرند.
اصلی‌ترین سند اقتصادی سالانه کشور
حواشی شیوه ارائه بودجه به مجلس، اصل مفهوم بودجه را تا حدی در سایه قرار داده است. فرشاد مؤمنی اقتصاددان ضمن اشاره به این مسأله، چند موضوع را در مورد ماهیت اقتصادی بودجه برای روزنامه شرق برشمرده است.
وی در این مورد نوشته است: «یکی از مهمترین آسیب‌ها، اصرار دولت بر استمرار رویه‌های ناظر بر علم‌گریزی، قانون‌گریزی و برنامه‌گریزی آن است که حساسیت‌زدایی اساسی نسبت به مسایل حیاتی کشور را به ابعاد بی‌سابقه‌ای افزایش داده است. برای مثال از میان واکنش‌هایی که در این زمینه از نهادهای نظارتی رسمی انتظار می‌رفت آنچه که عملا مشاهده می‌شود این است که مسایل بنیادی عمدتا فراموش شده و بیشتر مسایل شکلی و حل‌وفصل تنش‌های صورت‌پذیرفته در روابط میان مجریان و ناظران تبدیل به یک قاعده اصلی می‌شود و با کمال تاسف باید گفت که این عارضه حتی گریبان حوزه عمومی را نیز گرفته است، به‌طوری که دیگر کمتر کسی به صورت جدی و موثر درباره نسبت سند لایحه بودجه با قانون برای میان مدت و همین‌طور نسبت آن با الزام‌های یک‌ساله مربوط به سند چشم‌انداز سراغی می‌گیرد».
وی در ادامه می‌نویسد: با یک نگاه سریع و کلی به آنچه تاکنون از لایحه بودجه انتشار عمومی یافته چند نکته بسیار مهم قابل شناسایی است که باید امیدوار بود نمایندگان محترم مجلس با متانت و رویکردی کاملا کار‌شناسانه و پرهیز از درگیر شدن در امور حاشیه‌ای با آنها برخورد بایسته‌ای به نمایش بگذارند.
اهم این موارد به شرح زیر است:
۱ـ با نگاهی اجمالی به اعداد و ارقام کلی لحاظ شده در لایحه بودجه ملاحظه می‌شود که در عین حال که دولت همچنان رویه‌هایی اتخاذ کرده که به صورت همزمان به بزرگ‌تر شدن اندازه دخالت دولت در اقتصاد همراه با تشدید ناکارآمدی‌ها استمرار می‌بخشد فضا را برای بخش خصوصی مولد هرچه تنگ‌تر می‌سازد.
۲ـ نحوه برخورد دولت در زمینه برآورد منابع و مصارف به‌گونه‌ای بوده است که به‌ویژه طی بررسی لایحه بودجه سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ مرکز پژوهش‌های مجلس آشکارا از لفظ بودجه صوری برای نشان دادن ارزیابی خود از اندازه‌گیری بیش از حد و تخمین‌های غیرواقع‌بینانه درباره چشم‌انداز درآمدهای دولت استفاده کرده است.
۳ـ از آنجا که دولت حداکثر استفاده ممکن را از همراهی‌های غیرقابل توجیه مجالس قبلی در جهت افراط در خلق کانون‌های هزینه‌ای جدید و پایدار برای نهاد دولت کرده است میزان تعهدات و بدهی‌های دولت و کسری‌های آشکار و پنهان آن ابعاد نگران‌کننده‌ای را به خود گرفته است. باید امیدوار بود که به‌ویژه برای سال ۱۳۹۲ که قرار است تغییر و جابه‌جایی در سطح بالای قوه مجریه اتفاق بیفتد لااقل برای امسال نمایندگان مجلس، برخورد دقیق‌تر و کارشناسی‌تری در این زمینه در دستور کار قرار دهند تا امکان استناد دولت بعدی به رویه‌های ناهنجار اجرا شده طی سال‌های اخیر کاهش یابد زیرا در غیر این صورت نظام بودجه‌ریزی دولت با یک وابستگی با مسیری مخرب روبه‌رو خواهد شد که اصلاح آن در دولت بعدی نیز پرهزینه خواهد کرد.
حسین راغفر هم در مورد لایحه پرنکته بودجه برای روزنامه آرمان نوشته: جزییاتی که روز گذشته از لایحه بودجه دولت برای سال آینده منتشر شد حاوی چند نکته بود. سال گذشته که اعلام شده بود در بودجه کسری تراز عملیاتی وجود ندارد، در عمل با کسری تراز عملیاتی مواجه شدیم، حال که خود دولت به این کسری بودجه به میزان حدود ۳۰هزار میلیارد تومان اشاره کرده معلوم نیست وضعیت چگونه خواهد شد. از سوی دیگر قرار است اعتبار یارانه‌های نقدی از ۴۰هزار میلیارد تومان امسال به ۹۰هزار میلیارد تومان افزایش یابد که این افزایش یارانه نقدی خود تورم‌زاست. دولتمردان به جای این کار بهتر است روی ارائه خدمات عمومی به مردم فکر کنند. چراکه با افزایش یارانه‌های نقدی مردم از نظر مالی با مشکلات اقتصادی بیشتری مواجه می‌شوند و اینچنین اقدامی آثار سوء تورمی دارد. در کنار این افزایش اعتبارات یارانه نقدی اعتبارات عمرانی سال آینده نسبت به امسال بیش از ۲ هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. کاهش اعتبارات عمرانی به منزله کاهش اشتغال و از سوی دیگر افزایش بدهی‌های دولت به پیمانکاران است.
در بخشی دیگر از اخبار منتشر شده، روز گذشته به استقراض دولت بابت پرداخت یارانه نقدی از بانک مرکزی به میزان پنج هزار میلیارد تومان اشاره شده که این خود به معنای چاپ پول توسط بانک مرکزی است که بار تورمی به همراه داشته است. از سوی دیگر افزایش حقوق کارکنان دولت در سال آینده نیز تورم‌زاست و چنین رفتاری، شائبه‌هایی ایجاد می‌کند زیرا هزینه‌های زیادی برای دولت آینده به همراه دارد. این بودجه عوارض جدی اقتصادی دارد و تورم را با نوسان‌هایی مواجه می‌کند و برای تولید مشکلاتی را به وجود خواهد آورد.
پیش بینی هاشمی رفسنجانی از ۲۵ سال بعد
روزنامه‌های اعتماد و آرمان، امروز متن سخنان ده سال پیش رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام را منعکس کرده‌اند که چکیده آن، این است که: «دولت سکولار نخواهیم داشت». اعتماد در این مورد نوشته است: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله هاشمی رفسنجانی: گفتار منتشر نشده یی از آیت الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۸۲ درباره آینده نظام اسلامی را منتشر کرده که گزیده آن به این قرار است:
از طرفی اسلام‌شناس‌ها، حوزه‌ها و حتی افراد حزب اللهی و مقدس‌ها کم کم احساس می‌کنند بعضی سخت گیری‌ها جواب نمی‌دهد و ممکن است فقط عده یی بمانند. عده یی به اشتباه این مسیر را با سکولاریزه شده اشتباه می‌گیرند، این حرکت به سمت اسلامی شدن منطقی است. این یعنی واقع گرایی اسلامی. یعنی نه ما اسلام را فراموش می‌کنیم و نه آرمان‌هایمان را. در این مسیر آرمان‌های ما هم اسلامی‌تر و هم واقع بینانه‌تر می‌شود. تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام از سوی امام گام بسیار مهم و تاریخی در همین مسیر بود. تاسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نشانه بارز عینیت واقع گرایی اسلامی در تفکر فقهی بدیع و نوآورانه امام راحل (ره) بود. یعنی ریل گذاری برای حرکت لازم در مسیر واقع گرایی اسلامی.
از زمان تشکیل مجمع تا امروز افراطی‌ها هرگز تصور مثبتی نسبت به جایگاه آن نداشته و ندارند. چرا که اصولا در دایره خارج از اعتدال اسلامی و اسلام واقع گرا، «تشخیص مصلحت» محلی از اعراب ندارد.
۲۵ سال اول انقلاب، حرکت تکاملی داشتیم و با افت و خیز به اینجا رسیدیم و پیش بینی من از آینده این است که ۲۵ سال دوم هم این سیر تکاملی ادامه خواهد داشت ـ احتمالا با نوساناتی ـ منتها به طرف اعتدال و واقع‌گرایی بیشتر و حتی بازبینی در مسائل دینی، آن هم مبنایی نه با سلیقه اشخاص.
من اطمینان دارم دولتی که بخواهد در جمهوری اسلامی به جای روحانیت به امریکا متکی شود، مثل شاه می‌شود. آنها هم اگر ببینند دین و مصالح جامعه در خطر است، صبر نمی‌کنند. اول انتقاد و بعد تهاجم می‌کنند. عراق را ببینید. آیت الله سیستانی یک حرف می‌زند و امریکا مستاصل می‌شود. یعنی همه راه‌های امریکا را می‌بندد. با اینکه مردم عراق در این میدان تازه کار هستند.
