اعتدال- تاخیر دولت در ارائه لایحه بودجه در سال آخر کار رکورد سال های قبل را شکست. از نگاه بسیاری از نمایندگان و کارشناسان اقتصادی سه دیدگاه در این خصوص مطرح است. نگاه اول بر روحیه ای در دولت تاکید دارد که مصلحت را در این می بیند که هر زمان که قوه مجریه تشخیص داد باید بودجه سنواتی به مجلس بیاید . کما این که آقای میرتاج الدینی در سال 90 در گفت و گویی در خصوص تاخیر در ارائه لایحه بودجه 91 تاکید کردند که دولت تعهدی به مجلس در خصوص ارائه لایحه بودجه 91 در نیمه آذرماه نداشته است . نگاه نخست بر این روحیه تاکید دارد و علت دوم ریشه انتخاباتی این مسئله است. اعضای کمیسیون برنامه و بودجه از جمله آقای محمد قسیم عثمانی و آقای احمد توکلی و دیگر اعضای کمیسیون های اقتصادی مجلس بر این مسئله تاکید دارند که دولت بودجه را دیر به مجلس فرستاد تا بتواند برای دو یا سه ماه ابتدای سال جاری تنخواه در اختیار داشته باشد و از آن استفاده انتخاباتی کند. علت سوم که کم تر مطرح می شود اما در لایه های پنهان اظهارات تیم اقتصادی دولت مطرح است، تردید و دودلی در تعیین مبنا برای قیمت ارز و نفت در بودجه سال 92 با توجه به حساسیت این دو مقوله در شرایط حاضر است که البته این انگیزه از نگاه نمایندگان مجلس بسیار ضعیف تر است چرا که این بودجه را یک دولت می نویسد و دولت بعدی اجرا می کند، بنابراین دولت دهم چندان نگران این مسئله نیست! در ابتدای امر می خواستم ارزیابی شما از این سه علت را بدانم و این که هر یک از این سه علت تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟
مباحثی که شما در خصوص تاخیر در ارائه لایحه بودجه مطرح کردید از نگاه من به صورت یک مجموعه دلایل تاخیر در ارائه لایحه بودجه 92 هستند. به این معنی که از نگاه برخی دوستان یکی از این عوامل تاخیر را توجیه می کند اما از نگاه من هر سه این عوامل با انگیزه هایی که ذکر کردید ، دلایل تاخیر در ارائه لایحه بودجه 92 است. البته از نگاه من تعیین نرخ ارز شاید رقیق تر باشد و دو مورد نخست قالب است.
اعتدال- به همان دلیل که بودجه را این دولت می نویسد و دولت بعدی اجرا می کند؟ از اساس چون این بودجه در اختیار دولت دهم نیست پس نگرانی نباید برای کم و کیف آن داشت. درست است؟
من این نظر شما را به هیچ وجه قبول ندارم. هر چند نرخ ارز هم مهم است اما دلیل نگرانی دولت نه در خصوص مهم بودن نرخ ارز است بلکه بر خلاف دیدگاهی که شما مطرح می کنید، دولت احمدی نژاد و شخص رییس جمهور از اساس خود را رفته نمی بیند.
احمدی نژاد تمایلی بی وصف بر این که بخواهد دوره انتخاباتی بعدی را با یکی از کاندیدهای جبهه خود پیروز شود و بگذراند، دارد و رییس جمهور آتی نیز یکی از همکاران فعلی ایشان باشد و بعد به شکلی خود احمدی نژاد در اجرای بودجه بعدی دخیل باشد. در نهایت این که رییس جمهور در حال حاضر به این مسئله فکر می کند که اگر بودجه فعلی را درست تدوین نکند، رییس جمهور بعدی که از تیم خود وی است، دچار مشکل می شود. پس در نهایت هر سه این مسائل در تاخیر موثر است. یعنی هم لج و لجبازی که متاسفانه بین دولت و مجلس است، هم بحث استفاده انتخاباتی از تنخواه و هم تعیین نرخ ارز ریشه این تاخیر بود.
دولت امروز در بحث تعیین نرخ ارز بسیار سردرگم است. دلار هر روز یک قیمت دارد . از طرف دیگر چون دلار با توجه به مسائلی که در جامعه مشاهده می کنیم، نرخ ارز روز به روز بالاتر می رود و در کوتاه مدت متاسفانه به 5 هزار تومان نیز می رسد، از این حیث نیز دولت برای تعیین و مبنای گذاری نرخ ارز تردید داشته است.
اعتدال- یعنی برای سال آتی قیمت دلار روند رو به رشد جدی می گیرد؟
این بحث رسیدن به قیمت های نگران کننده چندان دور نیست. در کوتاه مدت متاسفانه به این قیمت ها می رسیم. با توجه به دستور العمل هایی که بانک مرکزی در ارتباط با مفاسد ارز و بحث های بازار دلار و در نظر گرفتن جرائم در کنار دور جدید تحریم ها، این گونه دستور العمل ها دلار بالای 5 هزار تومان می رود . به همین دلیل دولت خود سردرگم بوده است که دلار با چه قیمتی بسته شود.
البته من باید روی انگیزه اول بیش تر تمرکز کنم. ببینید یک لجبازی بین این دو قوه در خصوص بودجه مطرح شده است. زمانی که ما یک نظم و انضباطی را در مدیریت داشته باشیم بودجه سر وقت ارائه می شود و بعد در زمان مناسب کمیسیون ها بنشینند و بودجه را بررسی کنند. اما متاسفانه در 8 سال گذشته،هفت سال بودجه با تاخیر آمده است. بودجه آخر هم که نوبر بوده است. به ماه پایانی سال رسیدیم و دولت تازه تصمیم دارد که بودجه را به مجلس ارائه کند.
وقتی این انضباط ها رعایت نمی شود ، مملکت بی حساب می شود وکل کار اجرایی کشور از این بی انضباطی های دولت نشات می گیرد و یک نوع بلاتکلیفی در جامعه به وجود می آید. این مسائل در شرایط امروز بسیار مشهود است. بودجه جاری و هزینه ها و حقوق ها همه در هاله ای از ابهام است. دولت وضعیتی به وجود اورده است که در اثر لجبازی با مجلس و سوء مدیریت اجرایی ، کار مملکت به روزمرگی برسد. دولت به جای این که تفکر بلند مدت داشته باشد، امروز برای امروز برنامه ریزی می کنند و فردا صبح برای فردا صبح برنامه ریزی می کنند.
هیچ کس برای پس فردا صبح در دولت برنامه ندارد. این نوعی از بدبختی است که سیستم دولت را گرفته است که باید به حال دولت و خودمان گریه کنیم. این وضعیت اگر ادامه پیدا کند، اقتصاد به ورطه نابودی می رسد که بسیاری از شاخص های دیگر کشور نیز همراه با اقتصاد به قعر دره می رود و به ذلت می کشد. همه چیزها به انضباطی بستگی دارد که دولت باید به آن تن بدهد، که متاسفانه تا امروز این اتفاق نیافتاده است.ذما از ابتدای کار شاهد دولتی بودیم که تنها بی انضباطی را در دستور کار خود داشت. هر روز صحبتی کردند که فردای آن روز عکس ان را اجرا کردند. آقای وزیر اقتصاد کاری را انجام دادند و بعد در برابر سوال نمایندگان خود را تبرئه می کند و رییس کل بانک مرکزی را جلو می اندازد و این وزیر حتی بابت عملکرد غلط و نادرستی که داشته است، حاضر به یک عذرخواهی نیست.
بعد از چند ماه این آقا اعلام می کند که همه تیم اقتصادی باید جوابگو باشند یعنی در این دولت همه تقصیرات را به گردن دیگری می اندازند. اگر قرار باشد در دولتی هر روز صبح، هر مقامی که هر روز زودتر از خواب بلند شود او خط مشی اقتصادی را تعیین کند و او سیاست های اقتصادی را ارائه کند، دیگر سنگ روی سنگ بند نمی شود. یعنی دقیقا وضعیتی که امروز ما شاهد آن هستیم، دولت ما باید یک وزیر اقتصادی قدرتمند داشته باشد که به عنوان لیدر تیم اقتصادی عمل کند که متاسفانه رییس دولت فعلی چنین آدمی را در اختیار ندارد و به تنهایی نیز نمی تواند به تمامی مسائل اشراف داشته باشد. تخصص در همه امور در قابلیت هیچ انسانی نیست و رییس جمهور نیز نمی تواند در تمامی حوزه ها متخصص باشد.
وزرای یک دولت، بازوهای رییس دولت هستند که متاسفانه در تیم اقتصادی دولت غالب کسانی که فعالیت می کنند، هیچ سابقه وزارتی نداشته اند و سنین آنها نیز به شکلی نیست که تجربه کاری را در کارنامه خود داشته باشند. یا در رشته های غیر مرتبط بودند و امروز در تیم اقتصادی دولت هستند.
طرف دانشگاهی و یا مدرس بوده و امروز وزارتخانه ای را زیر نظر دارد. یک دیگر مسئول روابط عمومی بوده است و امروز وزیر اقتصادی شده است. هر کدام این مسائل متاسفانه دست به دست داده و این وضعیت بی انضباطی را به وجود اورده است و با توجه به این که تحریم ها روز به روز فشار می آورد، این دست از کارهای دولت نیز وضعیت کشور را نور علی نور کرده است. بزرگان نظام باید بنشینند و دلسوزی لازم را داشته باشند تا هم آینده کشور و مردم که آینده نظام نیز در گرو این دو است، از این وضعیت بلاتکلیفی خارج شود.
اعتدال- تحریم ها مسئله ای است که شما چند بار به عنوان مکمل عملکرد ضعیف اجرایی دولت در ریشه یابی وضعیت فعلی کشور از آن نام بردید. اگر اندکی به عقب برگردیم، روزی را می بینیم که رییس جمهور تحریم ها و قطع نامه ها را مشتی کاغذپاره خوانند و مدعی شدند که تحریم ها هیچ اثری ندارد. در طی دو سال گذشته با اجرای ناقص و سلیقه ای هدفمندی و مدیریت ناکارامدی به یک باره شاهد چرخش ادبیات رییس جمهور و دولت بودیم. به نحوی که به یک باره رییس جمهور کلیه مشکلات اقتصادی فعلی کشور را ناشی از تحریم ها اعلام کرد. اگر بخواهیم با یک نگاه واقع بینانه و فقط بر اساس یک تجزیه و تحلیل اقتصادی به مسئله نگاه کنیم، تحریم ها چند درصد ریشه وضعیت فعلی اقتصادی را بر عهده دارد؟
در ارتباط با یک ریشه یابی دقیق باید ذکر کنم که از واقعیت نبایستی پرهیز کرد. نبایستی چشم ها را بست و واقعیت ها را ندید. از ابتدای کار از همان زمان که رییس جمهور منکر هر گونه اثری برای تحریمها بود، اصل بر این بود که یک جنگ اتفاق افتاده است. جنگ پنهانی که درگیر شدیم. این جنگ بسیار عمیق شروع شده است. درست است صدای توپ و تانک ندارد اما خطرناک تر از جنگ نظامی است و عمق فاجعه بسیار بالا است. متاسفانه برخی از دوستان می خواهند به شکلی وانمود کنند که از اساس یا جنگی وجود ندارد و یا اگر هم جنگی وجود دارد، ما این جنگ را بردیم! چون این جنگ مجازی است و مرگ و میر و غالب و مغلوب سریع دیده نمی شود، هر طرف می تواند ادعای برنده بودن داشته باشد.
دوستان ما در دولت و حتی متاسفانه برخی از دیگر افراد در قوای دیگر اعلام کردند که تحریم بی تاثیر است. اما اصل این قضیه این است که تحریم تاثیر خود را رفته رفته می گذارد. ما امروز درگیر جنگی با بحش اعظم دنیا هستیم یعنی کشورهای غربی به رهبری ایالات متحده آمریکا در حال جنگ با ما هستند. همان کشورهایی که در سازمان ملل حق وتو دارند و دو تای این کشورها هم چون چین و روسیه که باز به ایران نزدیک تر هستند، درست است که در ظاهر در حال کار با ما هستند اما باید مطمئن باشیم که منافع آنها در غرب بسیار بیش تر و شیرین تر از منافع آنها در ایران است.
پس در پشت قضیه نیز باید مطمئن باشیم که آنها با طرف های غربی بیش تر تعامل می کنند اما به خاطر این که در ظاهر ما را نیز از دست ندهند، یه نوعی سیاه بازی درست شده است که در عیان مسئله کاسبی خود را داشته باشند که مطمئن باشید این هم با هماهنگی غرب است. مطمئن باشیم کانال هایی که امروز برای ما باز گذاشته شده است، بدون هماهنگی غرب نیست کما این که دریافت نفت از ایران صد درصد قطع نشده است و همین اندازه نیز که باز گذاشته شده است ، به این دلیل است که نمی خواهند صد درصد منافذ را بندند بنابراین مشتری های ما را در برخی از موارد دستشان را باز می گذارند و تنها اعلام کردند که به خاطر حسن نیت برخی از خرید ها را کم کنید. این که دوستان ما در دولت اعلام کردند که تحریم ها بی اثر بوده است، پس باید به برخی موارد در گفته های خودشان دقت کنند. از یک طرف مدعی بی اثر بودن می شوند از طرف دیگر در اظهاراتشان تاثیرات تحریم را اعلام می کنند.
وزیر صنعت و معدن چند روز پیش اعلام کردند که 100 میلیارد دلار نقدینگی در خارج از کشور داریم که نمی توانیم به کشور وارد کنیم و مشکل وارد کردن ان را داریم. خوب این یعنی چی؟ یعنی این که دشمن تا حدودی موفق شده است که راه ورود منابع ما را ببندد. ما برای تجارت با بسیاری از کشورها، نقل و انتقال پول، گشایش پول ، سویفت و مباحث فروش و نفت و سرمایه گذاری خارجی در ایران دچار مشکل هستیم. پس ادعای آقایان درست نبوده و جنگ اتفاق افتاده و لطمات خود را باقی گذاشته است اما من به شما اطمینان می دهد، هر اندازه که برای ما لطمه داشته است برای طرف مقابل نیز داشته است.
با این تفاوت که ما از اصل قضیه و آینده لطمه می خوریم و طرف مقابل از سود لطمه می خورد. اما این که دولت در یک مقطعی اعلام می کرد تحریم بی اثر است و در مقطع بعدی همه چیز را به گردن تحریم انداخت، به این دلیل بود که هنوز اثر مدیریت اجرایی نادرست دولت ، علنی نشده بود. هنوز چهره واقعی سوء مدیریت های دولتی مشخص نشده بود و به این دلیل چنین ادعاهایی می شد.
امروز به دلیل بروز عمیق اثرات سوء مدیریت ها ، دل نسوزاندن ها، منافع شخصی را مدنظر قراردادن و باند بازی ها ، برای این که کاور و پوشش بر این مسائل کشیده شود، دولت به تحریم چنگ می زند. من قاطع عرض می کنم که سوءمدیریت دولتی در وضعیت فعلی اقتصادی بالای 60 تا 70 درصد تاثیر دارد و مابقی سهم در اثر تحریم است. مشکلاتی که دولت به وجود آورده است دلیل اصلی بی انضباطی و مشکلات جامعه را تشکیل می دهد. اگر متحد و همدل بودیم، مدیران قوی بودند و دلسوزی داشتند، مطمئن باشید که جلوی تحریم ها گرفته می شد.
خود سازمان ما امروز راهکارهای بسیاری برای دور زدن تحریم داریم و بارها این پیشنهادات را به وزرای اقتصادی دادیم اما متاسفانه هیچ توجهی نشد.به نظر می رسد برخی این تحریم های فعلی را دوست دارند و از اساس مایل به برداشتن این تحریم ها نیستند. شاید از قبل این تحریم ها منافع کلانی عاید برخی افراد می شود.
اعتدال- تا چه اندازه امنیت روانی دستخوش این تغییر ادبیات رییس جمهور از انکار تحریم تا تایید بیش از حد آن و بزرگنمایی تحریم ها می شود؟ آیا خود این تغییر گفتمان در تلاطم بازارهای اقتصادی بی تاثیر بوده است؟
ببینید من فقط این تضاد های گفتمانی را محدود به رییس جمهور نمی کنم. به طور کلی از تنش ادبیات صحبت می کنم. در صحبت های یک مسئول باشد . یا بین مسئولان فرقی نمی کند. اگر مدیریت صحیح داشتیم، تحریم تا این اندازه نمی توانست اثر بگذارد. آیا زیبنده بود که رییس کل بانک مرکزی با یک وزیر بهداشت چنان بگو مگوهایی داشته باشند. ببینید این مشکلات به خودمان بر می گردد. آقای اوباما در درگیری های داخلی کشور ما بین مسئولان نقشی ندارد. اوباما نگفته بود رییس کل بانک مرکزی و وزیر بهداشت بر سر ارز و دارو و غذای سگ با هم دعوا کنند !
وقتی در یک خانواده ، افراد با هم دوست باشند ، هیچ کس از بیرون نمی تواند به این خانواده ضربه بزند. تنها اختلاف درونی دشمن بیرونی را اماده و خوشحال می کند. خانواده ای که در ان افراد برای هم حرمت قائل هستند و بزرگ تر و کوچک تر می فهمند، از هیچ چیز ضربه نمی خورد. اما در هر حال باید بگوئیم نقش سوءمدیریت بسیار بیشتر از تحریم هاست . سوءمدیریت دولتی در وضعیت فعلی اقتصادی بالای 60 تا 70 درصد تاثیر دارد و مابقی سهم در اثر تحریم است.
