خانه به مکانی جهت تمدد و بازیافت انرژی افراد تبدیل شده، اعضای خانواده کمتر همدیگر را می بینند و کمتر در تعامل با هم هستند و بیشتر از آنکه با اعضای خانواده خود صمیمی باشند با همکاران و همکلاسی های خود ارتباط دارند. این تعامل سرد حاصل زندگی مدرن امروزی است.
در دل این مدل از سبک زندگی سبکی بنام فست فود نهفته شده است که خیلی از خانواده ها با آن درگیر هستند.آنان فرصت و زمان کنار هم بودن و با هم بر سفره شام یا ناهار حاضر شدن را ندارند، بلکه هر کدام بنا بر زمان و وقت موجود در منزل یکه و تنها وعده غذایی خود را میل می کنند.تعاملی که در گذشته برای طبخ غذا در کنار یکدیگر وجود داشت جای خود را به غذاهایی که به سرعت آماده می شوند داده است.نهاد خانواده که یکی از مهمترین ارکان جامعه است در حال تغییر شکل دادن است. در فرهنگ ایرانی کنار هم غذا خوردن خود آیینی دارد که هدف از آن تبادل عواطف و احساسات و حفظ حرمت ها است اما این آیین امروز تغییر ماهیت پیدا کرده است و در حال رنگ باختن است.
در دل آیین سفره ایرانی همیاری، معاشرت، مشورت و تعامل نهفته است، بر سر سفره ای که یکی از مقدس ترین جایگاه ها برای شکرگزاری است افراد می نشستند و ستایش خود را در کنار یکدیگر ادا می کردند در کنار این سفره نصایح و پندهای شیرین بزرگترها همواره نقطه عطف کنار هم بودن ها را تکمیل می کرد و بیان از اتحاد و یکرنگی داشت.همان یکرنگی و اتحاد بنیادینی که بنیانگذار خیلی از اعتقادات و ریشه اصیل فکر و نگرش انسان بود.
يكي ديگر از سبك هاي زندگي امروز سبك والدين تنها نام دارد. به اين معنا كه با همه زحماتي كه براي فرزندانشان كشيده اند در آخر آنان با مهاجرت كردن به كشوري ديگر والدينشان را به والديني تنها تبديل مي كنند كه تنها دلخوشي آنان داشتن فرزندی موفق است.آنان همواره تک نشینانی هستند که در دل خود با قاب عکس های فرزندان شان درد ودل می کنند و همواره به مدد تکنولوژی دنیای امروز تمام نیرو و ذکاوت درونی خود را برای دوباره جویا شدن از احوالات آنان به کار می بندند.گذر زمان برای آنان همواره مفهوم متفاوت از حال را دارد، آنان والدینی هستند که در گذشته شیرین خود مانده اند یا با دل نگرانی به آینده ای مبهم چشم دوخته اند.تغییرات ماهیت خانواده در امروزه با تغییر شکل در اجزای تشکیل دهنده آن مانوس شده است.
این شکل برعکس دوران گذشته که فرزندان همچنان در حاشیه خانواده ها باقی می ماندند و بعد از ازدواج با خانواده پدر و مادر در یک جا ساکن می شدند و یک فعالیت اقتصادی مشترک را دنبال می کردند کاملاً متفاوت است.
تنها زیستی از دیگر مدل های زندگی در کلان شهرها است، فرمی که تنها می توان خود را داشت، مکانی مستقل بدور از هر قاعده و قانونی که برای زندگی تک نفره در نظر گرفته شده است. این مدل از زندگی سبکی است جهت تمدد اعصاب و ایزوله شدن از شلوغی و ازدحام که حاصل این سبک از زندگی با تاثیر پذیری از بالا رفتن سن ازدواج در جامعه شکل گرفته شده است. استقلال مالی و مشارکت اجتماعی دختران و پسران این مدل از زندگی را در کنار سبک سنتی گذشته بوجود آورده است.
سبک دیگری از زندگی امروز گسترش مهد کودک ها و پرستارهای بچه و کارگرهای خانه و امثال این موارد است که به دلیل مشغله زیاد و ساعات کاری بالا حاصل شده است، عدم زمان کافی برای رسیدگی به امور منزل و فرزندان تاثیر بالایی بر ایجاد این سبک از زندگی داشته است.به همین دلیل مهد کودک ها و پرستارها به مثابه یک پدیده مدرن حاصل این شرایط از جوامع امروز ما هستند.
سبک دیگر زندگی امروز سبکی است که همه اعضا درکنار یکدیگر زمان را سپری می کنند اما فقط و فقط حضور فیزیکی آنان در کنار یکدیگر حائز اهمیت است و در اصل معاشرت و گفتمانی وجود ندارد.با حضورشان کنار یکدیگر دردی را دوا نمی کنند بلکه ثانیه به ثانیه غرق درمحتویات تبلت ها وگوشی های خود می شوند، تعامل و تبادل احساساتی وجود ندارد هرکسی با ال سی دی های خود سرگرم است و زمان را می گذراند ، فارغ از اینکه متوجه تنهایی و نیاز ارتباطی نفر مقابلش باشد.
یکی از سبک های زندگی امروز که در حال همگیر شدن است، الگو برداری از زندگی مدرن و لاکچری دنیای غرب و فاصله گرفتن از اصالت و سنت ایرانی است. اینکه از فرهنگ و اخلاق و انسانیت و اصالت و نو آوری دور بمانیم و تنها به داشتن اشیا و وسایل مدرن و خانه های گران قیمت اهدافمان را گره بزنیم، خود را دچار فرسایش روح و جان کرده ایم. بیایید از تجدد و تکنولوژی دور نمانیم اما ایرانی بمانیم و ایرانی بودن خود را حفظ کنیم، مد و چیدمان را با اصالت ایرانی ترکیب کنیم و کار آمدی خود را با تاثیر پذیری از پیشینه خود هموارتر گردانیم.
در جامعه دیروز مقید بودن به رسم و آیین های ایرانی خود یکی از قوانین مهم خانواده محسوب می شد اینکه همگی با هم سر سفره ایرانی می نشستند و همگی کنار همدیگر به طبخ غذا می پرداختند و تا بزرگترهای خانواده سر سفره حاضر نمی شدند غذایی خورده نمی شد، جز قوانین نانوشته خانواده محسوب می شد.قرآن خوانی مهمترین بخش از زندگی باسوادان در خانواده محسوب می شد.حتی در لحظه سال تحویل پدر بزرگ مادر بزرگ ها اعتقاد داشتند که همه باید در منزلشان حضور داشته باشند، زیرا که خداوند اولین بخش روزی هر فرد را در فصل بهار و در لحظه سال تحویل قسمت می کند پس ماندن در خانه در لحظه تحویل سال خود نشانه شکرگزاری از پروردگار تلقی می شد و ترک خانه را در این لحظه پشت کردن به هدیه الهی می دانستند.
وجود یک سری از مسائل که بخشی از آن تحمیل زندگی مدرن است و چاره ای جز تن در دادن به آن وجود ندارد ساز و کار ارکان اصلی خانواده ایرانی را متفاوت گردانده است.
در گذشته خانواده به علت تعامل و فرصت های بیشتر، مدت زمان بیشتری را با هم می گذراندند.اما امروزه همه به زندگی هسته ای خود و منافع شخصی خود بیشتر از دلجویی و ارتباط با فامیل و اقوامشان می پردازند و این خود همگان را به غریبه های آشنایی تبدیل کرده است.
مدرنیته تغییرات متفاوتی را با خود به جامعه در حال گذر ما وارد کرده که یکی از آنها شیوه های زندگی کردن است، اما باید واقف بودکه سبک زندگی به شیوه زندگی متناسبی اطلاق می شود که همواره در هر زمان و در هرمکان متفاوت بوده و جامعه ای دارای بهترین سبک و استاندارترین مدل از سطح زندگی است که همواره توسعه یافته و زنده باشد و روح نوآوری و نوجویی و با میل به تعالی در آن حضور داشته باشد.
مهرنوش خالدی پژوهشگر امور خانواده
