مجله سیب سبز: با سرد شدن هوا و شیوع انواع سرماخوردگی و آنفلوآنزا مصرف داروهایی مانند پنی‌سیلین نیز افزایش یافته كه مثل چند سال اخیر امسال نیز خبر ورود پنی‌سیلین‌های تقلبی به کشور با عوارض خطرناک مردم ایران را نگران کرده است اما آیا واقعا این خبر حقیقت دارد و ممکن است داروخانه‌ها داروی تقلبی بفروشند؟ دکتر فاطمه سلیمانی، عضو کمیته کشوری تجویز و مصرف صحیح دارو شما را در مورد تزریق پنی‌سیلین و احتمال ایجاد شوک بر اثر آن راهنمایی می‌کند و در آخر توضیحات لازم در مورد تهیه این دارو از داروخانه را به شمامی‌گوید.
عددهای پنی‌سیلینی یعنی چی؟
پنی‌سیلین‌ها گروهی از داروهای آنتی‌بیوتیک هستند که در عفونت‌های باکتریال به کار می‌روند و روی باکتری‌های «گرم مثبت» تاثیر می‌گذارند. این دارو را می‌توان هم به شکل خوراکی و هم به شکل تزریقی مصرف كرد. «پنی‌سیلین» نام کلی دارو است و با توجه به مقدار ماده موثره به کار رفته در آن و ترکیبش با مواد دیگر در انواع و اشکال مختلفی وجود دارد؛ برای مثال در مورد پنی‌سیلین تزریقی می‌توان به پنی‌سیلین800هزار، پنی‌سیلین 6.3.3 و پنی‌سیلین یك میلیون و 200 اشاره كرد. یکی از تفاوت‌های عمده این پنی‌سیلین‌ها در مدت زمان اثرگذاری‌شان است؛ برای مثال پنی‌سیلین 6.3.3 و A یك میلیون و 200 به گونه‌ای فرموله شده‌اند که به صورت آهسته رهش باشند یا به عبارت دیگر در طولانی مدت متابولیزه شوند؛ بنابراین اثر پنی‌سیلین یك میلیون و 200 برای 2 هفته تا یک ماه باقی می‌ماند اما پنی‌سیلین 800 هزار در همان 12 تا 24 ساعت اولیه تاثیر می‌گذارد.
اگر به هر دلیلی تزریق پنی‌سیلین خارج از مراکز درمانی انجام شد به محض مشاهده علائمی مانند خارش شدید، کهیر و تنگی نفس باید بلافاصله اورژانس را خبر كرد.
پنی‌سیلین خوراکی هم اگر با دوز بالا مصرف شود، ممکن است باعث ایجاد حساسیت شود اما این حساسیت با حساسیت نوع تزریقی دارو متفاوت است. از آنجایی که میزان ورود داروی تزریقی به بدن سریع‌تر است ممکن است شوک آنافیلاکسی رخ دهد اما معمولا در مورد پنی‌سیلین‌های خوراکی بحث شوک مطرح نیست. حساسیت به پنی‌سیلین تزریقی معمولا با احساس خارش، گزگز، کهیر و طعم فلزی در دهان آغاز می‌شود و در نهایت باعث تنگی نفس، بیهوشی و در صورت عدم توجه، باعث مرگ می‌شود اما حالت‌هایی مانند سرفه، عطسه، دل‌درد و دل‌پیچه جزء علائم شوک آنافیلاکسی محسوب نمی‌شوند و می‌توان آنها را با کم کردن دوز یا جایگزین کردن دارو کاهش داد. معمولا برای کسانی که نسبت به پنی‌سیلین حساسیت دارند دارو را جایگزین می‌کنند. اگر سابقه حساسیت دارید حتما پزشک خود را در جریان بگذارید.
برای تهیه پنی‌سیلین و سایر داروها، چه تزریقی و چه خوراکی حتما باید به داروخانه مراجعه کنید. داروخانه‌ها داروهایی را می‌فروشند که استانداردهای لازم برای فروش را داشته باشند و نمی‌توانند داروی غیرمجاز به مردم ارائه دهند. اگر هم برای مثال دارویی از چین وارد شده باشد و در داروخانه به فروش برسد حتما باید استانداردهای لازم را داشته باشد. داروساز وظیفه دارد داروی صحیح و سالم را تحویل بیمار دهد. درواقع دارویی که در داروخانه به فروش می‌رسد از لحاظ قانونی باید باکیفیت باشد، اثربخشی لازم را داشته باشد، تاریخ آن نگذشته نباشد و از راه درست وارد کشور شده باشد. با تهیه دارو از داروخانه دیگر جای نگرانی برای تقلبی یا قاچاق بودن آن وجود ندارد. تنها ممکن است گاهی اوقات برخی از شرکت‌های رسمی، دارویی را تولید کنند و بعد مشخص شود این دارو عارضه دارد. در چنین مواقعی دارو جمع‌آوری خواهد شد اما این موضوع با تقلبی بودن دارو فرق دارد و داروی مورد نظر به صورت غیر رسمی تولید نشده است.
یك اشتباه خطرناك
گاهی افراد برای کاهش درد حاصل از تزریق پنی‌سیلین، همراه با آن مقداری داروی بی‌حس‌کننده تزریق می‌کنند. در این مورد نیز عقاید مختلفی وجود دارد. البته این کار عوارض خاص خود را دارد و بی‌خطر نیست. بهتر است پنی‌سیلین به تنهایی تزریق شود. اگر نمی‌توانید درد پنی‌سیلین را تحمل کنید، بهتر است از پزشک خود بخواهید در صورت امکان آن را با داروی خوراکی و طولانی اثر دیگری جایگزین کند تا مجبور نشوید عوارض تزریق همزمان داروی بی‌حسی و پنی‌سیلین را متحمل شوید.
تاکنون گزارشی مبنی بر تقلبی بودن پنی‌سیلین‌ها یا ایجاد عارضه‌هایی بر‌‌اثر استفاده از این قبیل آنتی‌بیوتیک‌ها نداشته‌ایم.
تقلبی بودن پنی‌سیلین شایعه است
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز، تقلبی بودن داروهای پنی‌سیلین را شایعه می‌داند. اخیرا شایعه شده بود که چند بیمار به علت استفاده از پنی‌سیلین به کما رفته‌اند که این امر بسیاری از بیماران را در استفاده از این دارو دچار تردید کرده بود اما دکتر بهزاد شریف مخمل‌زاده با بی‌اساس خواندن شایعه تقلبی بودن پنی‌سیلین‌های موجود در داروخانه‌ها گفت: «تاکنون هیچ گزارشی در این‌باره نداشته‌ایم. اغلب آنتی‌بیوتیک‌ها از داروخانه‌های سراسر کشور توسط بیمار تهیه می‌شوند و داروخانه‌ها هم فقط از شرکت‌های پخش دارو و مجاری قانونی، این آنتی‌بیوتیک‌ها را تهیه می‌کنند. تفاوتی ندارد که دارو از کدام کشور وارد شده باشد زیرا داروهایی که وارد کشور می‌شوند قبل از ورود در قرنطینه نگهداری می‌شوند تا آزمایش‌هایی برای تشخیص صحت و سلامت آنها انجام شود و بعد برای پخش در سراسر کشور در اختیار شرکت‌های پخش دارو قرار می‌گیرند. بسیاری از داروها ممکن است در کشورهای دیگر عارضه‌هایی نداشته باشند اما در کشور ما عارضه داشته باشند که این امری طبیعی است و اگر این موارد اتفاق بیفتد آن را ثبت می‌کنیم اما تاکنون گزارشی مبنی بر تقلبی بودن پنی‌سیلین‌ها یا ایجاد عارضه‌هایی بر اثر استفاده از این قبیل آنتی‌بیوتیک‌ها نداشته‌ایم.»
فقط در مراکز درمانی تزریق کنید
توصیه می‌شود تمامی داروهای تزریقی به‌خصوص پنی‌سیلین‌ها و سفالوسپورین‌ها را در مراکز درمانی تزریق کنید تا از عوارض احتمالی آنها در امان باشید. پنی‌سیلیــن‌ها و سـفالـوسپورین‌ها به‌دلیل ساختمان شیمیایی‌شان ممکن است باعث ایجاد حساسیت و شوک آنافیلاکسی شوند؛ به همین دلیل باید حتما در مراکز درمانی مجهز به دستگاه احیا تزریق شوند. یکی از مهم‌ترین عوارض این شوک، تنگی نفس است و اگر بیمار با استفاده از این دستگاه‌ها احیا نشود، ممکن است جان خود را از دست بدهد. علاوه براین، حساسیت به پنی‌سیلین می‌تواند باعث ایجاد مشکلات پوستی از جمله خارش و کهیر و همچنین کم‌خونی همولیتیک شود. لازم به ذکر است که این شوک بلافاصله بعد از تزریق ایجاد می‌شود؛ یعنی اگر تزریق انجام شد و بیمار علائمی نداشت دیگر شوک آنافیلاکسی ایجاد نمی‌شود. اگر به هر دلیلی تزریق پنی‌سیلین خارج از مراکز درمانی انجام شد به محض مشاهده علائمی مانند خارش شدید، کهیر و تنگی‌نفس باید بلافاصله اورژانس را خبر كرده و همزمان تنفس دهان به دهان، ماساژ قلبی و اقدامات احیا را شروع کرد و تا رسیدن اورژانس به این اقدامات ادامه داد.
اگر به آجیل حساسیت دارید
در بحث تست پنی‌سیلین نظرات متفاوتی وجود دارد. گروهی معتقدند اگر قرار باشد حساسیت رخ دهد با همان مقدار کم دارو در تست هم ممکن است اتفاق بیفتد. با این حال، راه معمول تشخیص حساسیت انجام تست و در نظر گرفتن سابقه تزریق بیمار است. اگر از آخرین تزریق پنی‌سیلین بیشتر از یك سال نگذشته باشد، دیگر شوک اتفاق نخواهد افتاد؛ البته باز هم توصیه می‌شود تزریق در مراکز درمانی مجهز انجام گیرد. احتمال ایجاد حساسیت به پنی‌سیلین برای تمام افراد وجود دارد اما کسانی که به مواد غذایی خاص مانند بادام زمینی یا برخی آجیل‌ها و... حساسیت دارند بیشتر از بقیه در خطر واکنش حساسیتی و شوک آنافیلاکسی هستند.
