به گزارش ایران اکونومیست به نقل از خبرگزاری خانه ملت؛ پژوهش یکی از اساسیترین نیازها برای نیل به پیشرفت و توسعه همه جانبه یک کشور است و قدرت و استقلال هر کشوری بر پژوهش و تولید علم استوار است. بنابراین، نوع و سطح فعالیتهای پژوهشی یکی از شاخصهای اصلی توسعه و پیشرفت محسوب میشود. موفقیت در تمام فعالیتهای مربوط به توسعه از جمله صنایع، کشاورزی و خدمات به نحوی به گسترش فعالیتهای پژوهشی بستگی دارد. پژوهش یکی از محورهای مهمی است که ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار میآید.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به منظور گسترش فرهنگ پژوهش در جامعه، روز 25 آذر از سوی «شورای فرهنگ عمومی کشور» به نام روز پژوهش نامگذاری شد. وزارت علوم تحقیقات و فناوری نیز از سال 1379 چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری کرد و از سال 1384 این نام به «هفته پژوهش و فناوری» تغییر یافت.
هر سال مراسم هفته پژوهش با مشارکت بیشتر دستگاههای اجرایی کشور برگزار میشود. تقدیر از مقالات برتر، تقدیر از پژوهشگران نمونه، تقدیر از مدیر تحقیق نمونه، تقدیر از پروژههای برتر و انتشار کارنامه پژوهشی در هر سال از مهمترین برنامههای این هفته است.
هفته پژوهش و فناوری امسال از ۲۲ تا ۲۷ آذرماه است و در این هفته وزارت علوم برنامههای مختلفی از جمله برگزاری نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی، تجلیل از پژوهشگران برگزیده و فنبازار ملی را در دستور کار دارد؛ این هفته فرصت مناسبی برای توجه و تمرکز روی ابعاد مختلف امر پژوهش و فناوری در کشور است تا تمامی ذینفعان زنجیره علم و فناوری کشور علاوه بر اطلاع از وضعیت موجود در کشور، بتوانند برای آینده برنامهریزی کنند.
معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم و رئیس ستاد ملی هفته پژوهش و فناوری گفته که پژوهش، گفتمان روز کشور شده است و ما در راستای تقویت این گفتمان باید فرهنگ خلاقیت و نوآوری را در جامعه شکوفا کنیم و به همین علت باید پژوهش از مدارس آغاز شود.
یکی از رخدادهای مهم حوزه بودجه در سال 94، افزایش بسیار چشمگیر بودجه پژوهش و فناوری بود که برای فعالان حوزه اقتصاد، پژوهش و فناوری کمی دور از ذهن بود زیرا این افزایش بودجه در حالی رخ داد که بودجه کل کشور به دلیل مشکلات مالی و درآمدی بسیار محدود بوده و رشد چشمگیری نداشت.
اما با وجود افزایش بودجه امسال این بخش، 15 آبان امسال فرهادی وزیر علوم تحقیقات و فناوری در جلسه شورای اسلامی شدن دانشگاهها و مراکز آموزشی شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر ایشان با نخبگان گفت: به رغم تأکیدات معظم له، تاکنون بودجه پژوهشی لازم پرداخت نشده است.
وی با بیان اینکه حفظ و افزایش شتاب رشد علمی کشور ارتباط مستقیمی با تأمین اعتبارات مورد نیاز دارد، با اشاره به آمار ارائه شده در مورد شتاب علمی کشور گفت: هر چند جایگاه علمی کشور در جهان خوشبختانه مطلوب است، اما همانگونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند نگران کاهش این شتاب هستیم.
رهبر انقلاب اسلامی با استناد به اطلاعات پایگاههای جهانی گفتند: سرعت پیشرفت علمی ایران در مقطعی ۱۳ برابر متوسط جهان شد، و این سرعت بههیچوجه نباید کاهش یابد بلکه باید بیشتر شود زیرا دچار عقبماندگیهای علمی فراوان هستیم. برخی مسئولان در مقابل کاهش سرعت پیشرفت علمی کشور میگویند جایگاه علمی ایران پایین نیامده است اما متوجه باشیم که قرار بود جایگاه علمی ایران بالاتر هم برود نه اینکه صرفاً پایین نیاید.
حضرت آیتالله خامنهای، آسیب دیدن حرکت علمی کشور را موجب یأس نخبگان و نسل جوان خواندند و افزودند: این خسارت بسیار سنگین، بهراحتی و بهسرعت جبران نخواهد شد و موجب اقبال فرزانگان جوان به کشورهای دیگر خواهد شد.
رییس بنیاد ملی نخبگان نیز با تأکید بر اینکه فضای علمی ایران برای شتاب علمی نیازمند بهکارگیری شیوهها و نگرش جدید است، عنوان کرده بود: با برنامهها و متدهای فعلی نمیتوان سرعت معقول شتاب را حفظ کرد.
بر اساس این گزارش، خبرنگار خبرگزاری خانه ملت در گفتوگو با نمایندگان مجلس شورای اسلامی ضرورت و اهمیت پژوهش و بودجه پژوهشی در کشور را جویا شد که در ادامه میخوانید.
دولتها حق کمکردن بودجه پژوهشی و تحقیقاتی را ندارند/ ضرورت عکس شدن مسیر فرار مغزها از کشور
رییس کمیته آموزش عالی کمیسیون آموزش مجلس با بیان اینکه مسائل علمی و پژوهشی هنوز در جایگاه مورد نظر قرار نگرفته، تصریح کرد: باید در کشور جذب مغزهای متفکر را داشته باشیم و مسیر فرار مغزها را عکس کنیم.
حبیب اله دهمرده
حبیباله دهمرده در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت گفت: یکی از کارهای اساسی که باید در کشور انجام شود سرمایهگذاری روی مطالب و کارهای پژوهشی است؛ اگرچه که تاکنون در زمینه علمی و پژوهشی کارهای بزرگی انجام شده و کسی نمیتواند منکر آن باشد.
نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی افزود: با توجه به اینکه ماهیت نظام مقدس جمهوریاسلامی، سرمایهگذاری بر مسائل علمی و پژوهشی است، اقدامات خوبی در زمینه پژوهش انجام شده است، اما با توجه به آن چه که کیل و ترازوی جمهوریاسلامی ایجاد میکند، هنوز در آن جایگاه مورد نظر قرار نگرفتهایم.
وی با بیان اینکه بحث پژوهش مانند مغز و قلب در بدن است، افزود: اگر جسم یک انسان را در نظر بگیریم میبینیم که سیستم خلقت انسان طوری طراحی شده که مقسم خون در بدن، قلب است که وقتی آن را تقسیم میکند و با کمبود مواجه میشود از قسمتهای مختلف بدن میزند اما حق ندارد از مغز کم کند و اگر مریض در حال فوتی را در نظر بگیریم، اول پای او سرد شده و مفهوم آن این است که خون به آنجا نمیرسد و بعد از مدتی آخرین جایی که سرد شده و خون به آن نمیرسد، مغز است و پس از قطع شدن مرحله آخر مرگ فرا میرسد.
دهمرده تصریح کرد: مثال بالا میتواند نسخه عملی برای کلیه حکومتها، دولتها و مسئولان باشد که اگر زمانی با کمبود بودجه مواجه شوند باید بودجه سایر بخشها را بزنند ولی حق کم کردن بودجه مغز را که همان امور علمی و آموزشی و تحقیقاتی است، ندارند.
رییس کمیته آموزش عالی مجلس گفت: کشورهایی مانند ژاپن بر همین اساس سرمایهگذاری کرده و سود بسیاری بردهاند؛ در گذشته کشتیهایی از مواد خام ایران را برده و بعد از تبدیل کوچکی، چند گرم از آن را به کشور برمیگرداندند؛ در حالحاضر کشورهایی مثل آمریکا نیز سرمایهگذاری بسیاری بر نخبگان و افراد علمی کشورهای مختلف انجام میدهد و مغزهای دنیا را در اختیار خود میگیرد.
وی با بیان اینکه در آموزش و پرورش و دانشگاههای ایران سرمایهگذاری زیادی انجام میشود، افزود: کشورهایی مانند آمریکا با جذب مغزها عصاره متخصصان را در اختیار خود میگیرد؛ البته این موضوع فقط مخصوص ایران نیست و مربوط به جهان است که با قیمت اندکی مغزها را جذب کرده و از آن طریق در زمینههای مختلف کارهای علمی و پژوهشی انجام میدهند.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با تاکید بر اینکه باید امکانات مناسب برای رشد علمی را در کشور فراهم کنیم، گفت: با فراهم کردن امکانات و وسایل تحقیقاتی برای محققهای کشور میتوان کارهای اساسی و ریشهای برای ایران انجام داد اما در این زمینه قدری کم لطفی شده است.
دهمرده با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری بر اهمیت بحث پژوهش افزود: به یاد دارم که در گذشته عنوان شده اگر بودجه دست من بود و من آن را تقسیم میکردم، بودجه تحقیقاتی را افزایش میدادم.
وی با بیان اینکه باید به دانشمندان کشور توجه کنیم، تصریح کرد: باید به گونهای کار و امکانات را فراهم کنیم که دانشمندان دنیا و حتی دانشمندان ایرانی که در خارج از کشور به سرمیبرند به ایران آمده و در کشور جذب مغزهای متفکر را داشته باشیم و مسیر فرار مغزها را عکس کنیم.
رییس کمیته آموزش عالی کمیسیون فرهنگی مجلس در پایان گفت: تعداد زیادی از دانشمندان کشورهای دیگر علاقمندند در ایران به سر ببرند لذا باید بستر مناسب فراهم شود؛ این روش جدیدی است که بایستی در نظر گرفته و حاکم شود؛ باید کاری کنیم که در سایر ابعاد به عنوان مدل و نمونه در دنیا مطرح شویم؛ در ایران این ظرفیت شدنی و مقدور است و باید این کار را انجام بدهیم.
پژوهش و تحقیقات در دانشگاهها کمرنگ باشد، شتاب رشد علمی پایین میآید
عضو کمیسیون آموزش مجلس معتقد است وقتی پژوهش و تحقیقات در کشور رشد کرده و شکوفا شود، طبیعتاً دانشجو و دانشگاه به دنبال روزنههایی میگردد که این شکوفایی را بیشتر کرده و اطلاعات خود را ارتقا بخشد.
محمد قمی
محمد قمی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت با اشاره به اهمیت حوزه پژوهشی کشور گفت: یکی از کارهای اساسی و مهمی که اخیراً آهنگ آن آغاز شده، این است که دانشجو و دانشگاه به سمت پژوهش محوری هدایت شوند و همین امر در نوع نگرش و علمآموزی تغییراتی ایجاد کرده است.
نماینده مردم پاکدشت در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر بها دادن به شرکتهای دانشبنیان گفت: اگرچه بودجه پژوهشی افزایش داشته ولی باید به موقع نیز تخصیص یابد چراکه تولید ثروت از طریق علم و همچنین راههای تبدیل علم به ثروت در دانشگاهها مطرح میشود لذا با توجه به اینکه ارتباطات جهانی بسیار شده و میتوانیم از امکانات جهانی برای روند رو به رشد آموزش در کشور استفاده کنیم؛ تولید علم شتاب خوبی در کشور گرفته است.
وی با اشاره به انتقاد وزیر علوم از عدم پرداخت بودجه پژوهش در کشور گفت: وضعیت مالی دولت به علل مختلف از جمله تحریمها خوب نیست و بودجه پژوهش را نیز به همان نسبت میدهند؛ ممکن است گفته شود به دلیل اینکه اصل بودجه کم است، این کار انجام میشود؛ در چنین صورتی اگر بودجههای پژوهشی کم باشد، کار پژوهش و تحقیقات در دانشگاهها کم شده و شتاب رشد علمی پایین میآید.
قمی با بیان اینکه باید با استفاده از اقتصاد مقاومتی توان علمی خود را بالا ببریم، افزود: در شرایطی که بودجه کم است باید بیشتر از فکر و اندیشه و توان خود استفاده کنیم تا روند شتاب رشد علمی پایین نیاید.
این نماینده مجلس دهم تصریح کرد: وقتی پژوهش و تحقیقات در کشور رشد کرده و شکوفا شود، طبیعتاً دانشجو و دانشگاه به دنبال روزنههایی میگردد که این شکوفایی را بیشتر کرده و اطلاعات خود را ارتقا بخشد و از رسانهها، فضای مجازی و ارتباطاتی که وجود دارد استفاده میکند تا در صحنه رقابت عقب نرفته و خود را به سمت جلو ببرد.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفت: یکی از اهداف کشور در چشم انداز 1404 برتری در پیشرفت علم است و باید علیرغم این که دنیا مشکلاتی مثل جنگ را ایجاد کرده، بتوانیم از همه مواهب برای رشد علمی در کشور استفاده کرده و کاری جهادی انجام دهیم.
بودجه ناکافی بخش علم و پژوهش، ایران را از رتبه نخست علمی منطقه دور کرد
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس معتقد است بودجه ناکافی و روی کاغذمانده در بخش علم و پژوهش باعت شد ایران نتواند به رتبه اول علمی منطقه دست یابد و برخی کشورها در این ۲، ۳سال اخیر از کشورمان جلو افتادهاند.
سیدمحمدجواد ابطحی
سیدمحمدجواد ابطحی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری خانه ملت با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری به کم کردن فاصلههای علمی بین کشور ایران و دنیا گفت: دولت باید به نهضت نرمافزاری در تولید علم و بیش از همه به بخشهایی از جامعه علمی، حوزه دانشگاه، شرکتهای دانشبنیان و محققین توجه کند که این امر به سر و سامان برسد.
نماینده مردم خمینیشهر در مجلس شورای اسلامی افزود: در برنامه پنجم توسعه نیز چنین مطرح است که 3 درصد از تولید ناخالص ملی به بحث تحقیقات و پژوهش اختصاص داده شود.
عضو کمیته آموزش و پرورش مجلس با اشاره به اینکه اکثر محققان به دلایل مالی نمیتوانند طرحهای خود را اجرایی کنند، گفت: محققان، آزمایشگاه، مواد اولیه، امکانات و فضا میخواهند و متاسفانه این موارد در سالهای اخیر مغفول مانده است.
وی تصریح کرد: امسال با عدم تخصیص اعتبار در بخشهای وسیعی از عرصههای مختلف علمی، صنعتی، اقتصادی و فرهنگی روبرو شدیم. بسیاری از اعتبارات پرداخت نشده و قول دولت این است که حداقل برای چند ماه پایانی سال، اعتبارات را تخصیص داده و اجرایی کند.
وی با اشاره به انتقاد وزیر علوم از عدم پرداخت بودجه پژوهشی لازم در سال جاری گفت: گلایه وزیر برای روزنامهها و مطبوعات فایدهای ندارد و وزارت علوم باید با دفاع در صحن هیئت وزیران و رایزنی با دکتر نوبخت بتواند بودجه را تکمیل کند؛ چراکه گاهاً این موضوعات از نان شب هم واجبتر است.
ابطحی با بیان اینکه برنامه پنجم رو به اتمام است، تصریح کرد: در کشور به سمت و سویی که میخواستیم در رتبه اول علمی منطقه باشیم نرسیدیم و برخی کشورها در این 2، 3سال اخیر از کشورمان جلو افتادهاند؛ بخشی از آن به دلیل این است که دولت محترم آنطور که لازم است به بخش پژوهش توجهی نداشته و لازم است وزیر علوم چانه زنی زیادتری کند.
وی گفت: آنطور که اطلاع دارم در برنامه ششم دوباره عیناً همان 3 درصد تولید ناخالص ملی برای بخش پژوهش تصویب شده است.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس افزود: انتظار از کشوری که میخواهد به اهداف بلند رسیده و فاصله تاریخی خود را با کشورهای مطرح در این عرصه کم کند، این است که بیشترین حمایت را از دانشپژوهان و محققان داشته باشد؛ جشنوارههای خوارزمی، فارابی و... در چندسال اخیر کمکهای زیادی کرده است؛ جوانان کشور در عرصههای مختلف نانو، سلولهای بنیادی، غنی سازی اورانیوم و... توانستند لحظههایی را که دشمن فکر آن را هم نمیکرد درنوردند.
وی ابراز امیدواری کرد با اعتماد بیشتر به جوانان مبتکر و خلاق بتوانیم حرف اول در منطقه را بزنیم و فاصله خود را هر چه بیشتر با دنیای امروز کم بکنیم به طوری که کشورهای دیگر کتابهای داخلی را ترجمه و از آن استفاده کنند.
وی با انتقاد از تخصیص نیافتن بودجه کافی و روی کاغذ ماندن اعتبارات خاطر نشان کرد: مقام معظم رهبری نیز چندین بار از دولت و وزیر علوم در این مورد گلایه کردند. ایشان از علل عقبافتادگی و درجا زدن نهضت تولید علم بارها گِلِه کردند و گفتند که اگر عقب هم نرفته باشیم و درجا بایستیم هم عقب میمانیم؛ یکی از موارد مطرح شده استیضاح وزیر علوم هم در همین بخش است.
عضو کمیته آموزش و پرورش مجلس افزود: هیات وزیران مسئولیت مشترک دارند و فقط بحث وزیر علوم مطرح نیست. باید توضیح بدهند که چه کارهایی انجام شده و دولت چه اقداماتی کرده و چرا نتوانستند عظیمترین بخش را به اندازهای که خود گفته و باور داشتند، کمک کنند.
ابطحی با تاکید بر شتاب علمی و به کارگیری شیوهها و نگرش جدید گفت: اگر بخواهیم مدام از آثار دیگران ترجمه کنیم و حتی مهندسی معکوس در مورد بعضی از اختراعها از کشورهای دیگر داشته باشیم به جایی نخواهیم رسید. باید خود نرم افزارهای لازم را تهیه کنیم و با توجه با تاکید مقام معظم رهبری حتی راههای میانبر را باید بیابیم؛ باید تاجایی که ممکن است محصولی را که در فرآیندی 2 تا 6ساله به نتیجه میرسد را باید در عرض یک یا دوماهه انجام دهیم.
این نماینده مجلس دهم تصریح کرد: نباید کارهایی را که میتوانیم انجام بدهیم به بهانه از دست دادن زمان و کمبود اعتبارات و... محول کنیم. باید از کارهایی که جنبه سمبلیک و نمایشی دارند جلوگیری شود؛ همچنین ریخت و پاشها، سمینارها، همایشها و هدایا باید به سمت تحقیق برود و دانشگاهها باید غرق تحقیق شبانه روزی دانشمندان باشند. کشور ایران که یک تاریخچه علمی کهن دارد و نباید از کشورهای دیگر عقب بیافتد.
وی با مهم توصیف کردن بخش پژوهش افزود: باید از بسیاری از هزینهها کم کرد و بر این بخش افزود. ممکن است برخیها گِلِه کنند، اما نسل آینده در دراز مدت نتیجه آن را خواهند دید؛ اگر اعتبارات به اندازه کافی باشد خلاقیتها بروز پیدا میکند و رقابت علمی در بین دانشگاهها و در محققین صورت میگیرد.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در پایان گفت: وقتی منزلت یک مخترع، مکتشف و ... درست دیده شود، توانمندی علمی میتواند درهای نوینی را ارائه دهد و نتیجه آن را هم خواهیم دید.امیدواریم دولت محترم این کار را بکند و در بودجه96 ردیف درستی دیده باشد. کمیسیون آموزش هم ورود جدی خواهد کرد تا بتواند اثرگذار باشد و بتوانند این بخش را تقویت کنند.