محمدرضا فرزین در گفت‌وگوی خود با فارس در خصوص اصلاحیه مجلس بر هیئت امنای صندوق اگرچه تصمیم گیری را با مجلس می‌داند یادآور میشود که در تمام دنیا هیئت امنای صندوق را بخش دولتی و ناظران را غیر دولتی‌ها تشکیل می‌دهند.
او همچنان به سوالهایی درباره نحوه اختصاص منابع صندوق در خارج از کشور، سرمایه‌گذاری‌ها در محدوده خارج مرزها، چرایی اختصاص منابع به توسعه میادین نفتی و دیگر موضوعات مطرح در این باره پاسخ می‌دهد.
*کاهش درآمد صندوق با تحریم‌های نفتی
فارس: چرا در سال جاری تنها 8/7 میلیارد دلار از درآمد ارزی نفت و گاز و میعانات گازی وارد صندوق توسعه ملی شده است؟
فرزین: امسال به خاطر شرایط تحریم و محدودیت فروش نفت رقم 8/7 میلیارد دلار وارد صندوق شد که اگر شرایط کشور خوب بود ، بیش از این رقم وارد صندوق می‌شد. در دو سال اخیر که اوج تحریم‌ها بود، صندوق توسعه ملی با تصمیم بسیار به موقع نظام شکل گرفت که منابع این صندوق برای بخش خصوصی و تعاونی اختصاص می‌یابد. با این منابع پروژه‌های سرمایه‌گذاری در کشور انجام میشود و اگر منابع صندوق نبود، این همه پروژه به اندازه 24 میلیارد دلار در کشور تعریف نمی‌شد. به هر حال روند سرمایه‌گذاری در کشور با وجود تحریم‌ها متوقف نشده است.
*صندوق توسعه ملی جانشین جای فاینانس خارجی
گرچه بسیاری از فاینانس‌ها و تأمین مالی خارجی قطع شده، اما هرجا که فاینانس قطع شده است، صندوق توسعه ملی جای منابع خارجی را پر کرده و این نکته بسیار مهمی برای افزایش مقاومت اقتصاد کشور است.
بخش خصوصی، تعاونی و عمومی غیردولتی از منابع صندوق توسعه ملی استفاده می‌کنند و اگر صندوق توسعه ملی نبود، بخش مهمی از سرمایه‌گذاری در کشور متوقف می‌شد.
*اختصاص 5 میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی به پارس جنوبی
امسال برای راه‌اندازی فاز‌های 20 تا 25 پارس جنوبی که با عدم همکاری خارجی‌‌ها تعطیل شده بود، مبلغ 5 میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی در اختیار شرکت‌های خصوصی داخلی قرار گرفت، تا در این فازها سرمایه‌گذاری شود.
طبق تاکید مقام معظم رهبری و بر پایه اساسنامه صندوق این منابع 5 میلیارد دلار در اختیار شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی در داخل کشور قرار گرفت که در پروژه‌های مشترک گازی در منطقه پارس جنوبی سرمایه‌گذاری شود چون عمده نیاز آنها ارزی بود.
این منابع ارزی به نرخ 6 درصد پرداخت شد و دو شرکت خصوصی ایرانی معرفی شد که این پولها به نفع آن دو شرکت مسدود شد و بانک عامل یعنی بانک ملت معرفی شد،در واقع از آن 17.8 میلیارد دلار مسدودی 5 میلیارد دلار به نفت پرداخت شد.
* بهره‌مندی 14 پروژه جدید از منابع صندوق
در هفته اخیر 14 پروژه پذیرفته شده در بانک‌های عامل از منابع مسدودی صندوق بهره‌مند شدند که امروز به بانک مرکزی ابلاغ شد. یکی از آنها پروژه بانک توسعه صادرات برای شهربازی نمک‌آبرود به مبلغ 8میلیون و 825 هزار یورو، نیک صنعت پارسیان به مبلغ 40 میلیون و 203 هزار 600 یورو در بانک اقتصاد نوین، هواپیمایی ماهان 100 میلیون یورو، انرژی گستر جم 30 میلیون یورو، بوستان الیاف پارت 2 میلیون و 252 هزار و 27 یورو از طریق بانک صنعت معدن خراسان، نساجی کاشمر مدرس 13.1 میلیون یورو، نرگس طلایی کلار در مازندران 4 میلیون و 395 هزار یورو، پارسیا گاز آسیا فراز 27 میلیون یوآن در تهران، نان‌برشته آلوارس 287 هزار و 550 یورو در اردبیل، تعاونی فولاد کویر 20 میلیون یورو در اصفهان، کاشی 14 یزد به مبلغ 13 میلیون و 603 هزار و 390 یورو، کاشی شمس یزد 4 میلیون و 413 هزار یورو و توسعه صنعت و معدن سنگ شمال غرب 4 میلیون یورو در آذربایجان غربی و صنایع فولادی پرالک خراسان 18 میلیون و 166 هزار و 961 یورو از منابع ارزی صندوق توسعه ملی به نفع آنها در هفته پیش مسدود شده است.
*عدم قابلیت منابع ارزی برای تبدیل به ریال در داخل
فارس: آیا منابع پرداخت شده صندوق توسعه ملی به سرمایه‌گذاران اجازه تبدیل شدن به ریال در داخل کشور دارد؟
فرزین: منابع صندوق توسعه ملی در داخل کشور تبدیل به ریال نمی‌شود، بلکه به صورت ارزی برای واردات تجهیزات سرمایه‌ای از خارج به کار گرفته میشود و این صندوق تا 70 درصد نیاز ارزی طرح را تامین و خود سرمایه‌گذار 30 درصد آورده را فراهم می‌کند. البته بانک عامل بر نحوه سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه نظارت می‌کند.
* طرف حساب صندوق توسعه ملی بانک عامل است نه سرمایه‌گذار
بانک عامل طرف حساب صندوق توسعه ملی است، ما کاری به سرمایه‌گذار نداریم، اگر سرمایه‌گذار که تسهیلات دریافت کرد، نتوانست اقساط را در آینده بازپرداخت کند، ما از بانک عامل می‌گیریم، یعنی وقتی بانک عامل طرح سرمایه‌گذار را تائید و تصویب کرده، باید بازگشت تسهیلات را نیز تضمین کند.
فارس: آیا ارز صندوق توسعه ملی به سرمایه‌گذار در خارج کشور نیز پرداخت میشود؟
فرزین: برخی از تسهیلات در خارج کشور به متقاضی سرمایه‌گذاری و تسهیلات پرداخت میشود، چون این منابع برای واردات تجهیزات و ماشین‌آلات به کار گرفته میشود، بنابراین در داخل کشور به درد سرمایه‌گذار نمی‌خورد و این پولها در خارج کشور به او داده میشود، مثلا صندوق تعهد می‌کند، یک میلیون یوان چین در فلان بانک چین به سرمایه‌گذار بپردازد و فرد متقاضی برای دریافت این تسهیلات خط اعتبار اسنادی 20 هزار یوانی به صورت ال سی باز می‌کند و بانک مرکزی تعهد می‌کند یک میلیون یوان را در بانک خارجی به فرد سرمایه‌گذار بپردازد. چون بخش خصوصی برای تجهیزات صنعتی این تسهیلات را می‌خواهد می‌تواند آن را خریداری کرده و به داخل کشور منتقل کند، چون تجهیزات صنعتی تحریم نیست.
فارس: بحث کاهش دو عضو دولتی شامل وزیر نفت و کار و تعاون از هیئت امنای صندوق توسعه ملی در مجمع تشخیص مصلحت نظام به کجا رسید؟
فرزین: اول این مسئله را باید از مجمع تشخیص مصلحت نظام بپرسید، صندوق توسعه ملی در حال حاضر 9 عضو هیئت امنا دارد که 6 نفر از آنها دولتی، دو نفر از مجلس و یک نفر دادستان کل کشور است و طبق اساسنامه هر مصوبه هیئت امنا نیاز به 5 رای دارد، اما اخیرا نمایندگان مجلس طرحی ارائه کرده‌‌اند که می‌خواهند دو عضو دولتی هیئت امنا شامل وزیر نفت و وزیر کار و تعاون حذف شود که در آن صورت تعداد اعضای هیئت امنا به 7 نفر کاهش می‌یابد که 4 نفر دولتی و 3 نفر غیردولتی است. ما برای هر مصوبه دست کم 5 رای لازم داریم، بنابراین حداقل یک نفر غیردولتی در هر مصوبه هیئت امنا لازم است.
فارس: آیا با کاهش تعداد اعضای هیئت امنا از 9 نفر به 7 نفر حد نصاب برای تصویب مطالب هیئت امنا نیاز به 4 نفر یعنی نصف + 1 نفر نیست.
فرزین: نمایندگان طوری طرح را ارائه کردند که در صورت کاهش اعضای هیئت امنا از 9 نفر به 7 نفر هم برای هر مصوبه حداقل رای 5 نفر لازم باشد.
*چگونگی مدیریت و نظارت در صندوق‌های ثروت ملی دنیا
فارس: تجربه صندوق توسعه ملی در دنیا چگونه است و ایران چه رتبه‌ای در جهان در این رابطه دارد؟
فرزین: صندوق‌های ثروت ملی یا(swf؛soverign wealth fund) یا صندوق ثروت ملی و حکومتی در دنیا رایج بوده و 62 صندوق از این دست وجود دارد که ایران در حال حاضر رتبه 20 در بین صندوق‌های حکومتی دنیا دارد. در دنیا عموما به این شکل اداره میشود که کل منابع و مصارف و ورود و خروج سرمایه توسط پارلمان مشخص میشود، ولی مدیریت اجرایی به بدنه اجرایی داده میشود و بدنه اجرایی در چارچوب مقررات کار می‌کند و آنها نیز نظارت می‌کنند. قبل از اصلاح اساسنامه صندوق توسعه ملی،مجلس در ماده 84 قانون برنامه پنجم توسعه تصویب کرده منابع و مصارف صندوق توسعه ملی مشخص شده و ترکیب هیئت امنا، هیئت عامل و هیئت نظارت مشخص شده است. در هیئت امنا چون یک کار اجرایی است، اکثریت با دولت است در هیئت نظارت اکثریت با خارج از دولت بوده و در هیئت عامل که یک کار اجرایی است، همگی باید افراد متخصص و حرفه ای باشند.
در هیئت نظارت شامل رئیس دیوان محاسبات از مجلس، رئیس سازمان حسابرسی کشور از دولت و رئیس سازمان بازرسی کل کشور از قوه قضائیه حضور دارند،بنابراین نظارت که خارج از دولت است بیشترین آرا در هیئت نظارت را دارد، اما در هیئت امنا دولت حداکثر افراد و آرا را در اختیار دارد.
صندوق‌های دیگر دنیا نیز این گونه است که صندوق ثروت ملی زیرنظر قوه مجریه اداره میشود، چون حاکمیت دارد و در برخی از کشورها صندوق زیرنظر وزارت اقتصاد یا بانک مرکزی اداره میشود، اما این طبیعی است که بقیه نهادها بر صندوق نظارت کنند، در حال حاضر هم مجلس و هم قوه قضائیه نظارت می‌کند و نظارت به خوبی صورت می‌گیرد.
*هیات نظارت در صندوق توسعه ملی مستقرند
اعضای هیئت نظارت در حال حاضر در طبقه اول ساختمان صندوق مستقر بوده و بر همه مصوبات صندوق نظارت می‌کنند.
فارس: آیا تاکنون صندوق توسعه ملی تسهیلاتی به مسکن مهر پرداخت کرده است.
فرزین: صندوق توسعه ملی تسهیلاتی به مسکن مهر نداده است.
فارس: الان بازار مبادله ارزی چه مقدار از نیاز واردکنندگان را تامین می‌کند،آیا واردکنندگان از سراسر کشور باید با اتاق مبادلات ارزی بیایند؟
فرزین: ارزی که در بازار مبادلات ارائه میشود،از طریق بانک‌های عامل به واردکنندگان و متقاضیان اختصاص می‌یابد و نیازی نیست که تولید‌کنندگان از سراسر کشور به اتاق مبادلات ارزی بیایند، بلکه از طریق بانک‌های عامل تقاضای خود را مطرح می‌کنند.
فارس: آقای مرادی معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور اعلام کرده، مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها در سال 92 در لایحه بودجه دیده شده است.اما آقای لاریجانی رئیس مجلس گفته است، اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه در سال آینده را نمی‌پذیریم.
فرزین: دولت فاز دوم هدفمندی یارانه را در لایحه بودجه پیش‌بینی کرده است و ارقام هدفمندی در لایحه وجود دارد.
فارس: نرخ ارز در لایحه بودجه چقدر پیشنهاد شده است؟
فرزین: درباره نرخ ارز هنوز به جمع‌بندی نرسیده و نمی‌توانیم آن را اعلام کنیم، بگذارید مقام مسئول و معاون بودجه آن را اعلام کند.
فارس: سهم صندوق توسعه ملی از درآمد نفتی در سال آینده ظاهرا 3 درصد اضافه میشود، آیا این گونه خواهد بود؟
فرزین: طبق قانون برنامه پنجم سالی 3 درصد به سهم صندوق توسعه ملی از درآمد نفت اضافه میشود بنابراین سهم 23 درصد کنونی در سال آینده باید تبدیل به 26 درصد شود، البته میزان درآمد نفتی در سال آینده بستگی به وضع فروش نفت در سال آینده دارد.
فارس: یکی از پیش‌بینی‌های صندوق توسعه ملی سرمایه‌گذاری در خارج کشور بود ،آیا این کار انجام شده است؟
فرزین: صندوق با بانک توسعه صادرات کار می‌کند و برخی از پروژه‌های خارج کشور در مورد صادرات خدمات فنی و مهندسی از طریق صندوق تامین مالی میشود، یعنی یک پیمانکار ایرانی که پروژه‌ای در خارج از کشور اجرا می کند، تامین ارز آن از طریق بانک توسعه صادرات انجام میشود و این مشارکت به شکل تسهیلات بوده است، اما صندوق توسعه ملی می‌تواند در بازارهای پولی و مالی خارج کشور هم حاضر شود و در برنامه است که این کار انجام شود، اما باید خاطرجمع شویم که دچار تحریم نشویم، البته سرمایه‌گذار خارجی هم می‌تواند از منابع صندوق توسعه ملی استفاده کند.
فارس: سالهای قبل برای گرفتن یک وام چندصد هزار دلاری منت بانک جهانی و یا صندوق بین‌المللی پول را می‌کشیدیم و به سختی و با تحمیل چه شرایطی تامین می‌شد، اما امروز از صندوق توسعه ملی قابل تامین است، بنابراین از دید اقتصاد مقاومتی صندوق چه نقشی در افزایش مقاومت اقتصاد دارد؟
فرزین: اقتصاد مقاومتی به معنای فعال کردن پتانسل اقتصاد ایران است که ما در شرایط تحریم و کنونی نیازهای کشور را برطرف کنیم و وابستگی به خارج کاهش پیدا کند. بخش زیادی از مقاومت اقتصاد در مورد تامین مالی است که صندوق توسعه ملی تمام منابع خود را در اختیار اقتصاد مقاومتی قرار می‌دهد و برای پروژه‌ها تامین مالی می‌کند که همه نیاز ارزی پروژه‌ها از طریق صندوق تامین شود، البته بخشی از پروژه‌های ریالی بخش صنعت و معدن و کشاورزی و آب هم از طریق صندوق تامین میشود و پتانسیل اقتصاد کشور افزایش می‌یابد.
اقتصاد مقاومتی یعنی توسعه مبتنی بر توان داخلی است و صندوق یک نهاد داخلی است که جایگزین تامین مالی خارجی شده است، همه تلاش ما هم این بوده است که فعالیت صندوق بیشتر شود.
فارس: آیا سرمایه‌گذاری‌های 24 میلیارد دلاری که با منابع صندوق انجام میشود، به اندازه بودجه عمرانی کشور است؟
فرزین: بودجه عمرانی تعریف خودش را دارد که از خزانه دولت پرداخت میشود، اما منابع صندوق توسعه ملی درست است که برای فعالیت عمرانی استفاده میشود، اما همه آن ماهیت غیردولتی و بخش خصوصی و تعاونی دارد، البته اگر در قالب اصل 44 واگذاری پروژه‌های نیمه تمام به شرکت‌های خصوصی انجام شود، آن شرکت‌ها می‌توانند برای تکمیل پروژه ها از صندوق توسعه ملی وام دریافت کنند.
