بروز بیماری‌های روانی و سیر تدریجی آن منجر به ایجاد رفتارها و عادت‌هایی در انسان‌ها می‌شود که بعضاً کنترل و ترک آن بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است. اعتیاد انسان به مصرف مواد و داروها از جمله این عادت‌ها است.
طبق آخرین آمار در کشور 5 میلیون نفر حداقل یک‌بار مصرف مواد مخدر را تجربه کرده‌اند و 2 میلیون نفر به آن معتاد هستند. سیر پیش‌رونده اعتیاد به مواد مخدر و ترویج روش‌های مصرف غیربهداشتی آن همچون تزریق مواد مخدر با سرنگ مشترک، منجر به بروز بیماری‌های لاعلاجی همچون ایدز می‌شود که بیش از 70 میلیون نفر در جهان را گرفتار کرده است. ازاین‌رو درمان اعتیاد یکی از مهمترین مسائل پیش روی جوامع است.
ابتدایی‌ترین مرحله درمان اعتیاد، تشخیص آن است. ارائه راه‌های دقیق و سریع جهت تشخیص اعتیاد می‌تواند به درمان هرچه زودتر و مؤثرتر آن کمک کند.
عباس فرمانی با اشاره به اثرات ماده مخدر بوپرونورفین، از اجرای تحقیقاتی در این زمینه خبر داد و گفت: بوپرونورفین یک ماده مخدر مصنوعی است که می‌تواند جهت درمان اعتیاد به مواد مخدر نیز مورد استفاده قرار بگیرد. نتایج بالینی نشان می‌دهد که علائم افسردگی می‌تواند با مصرف بوپرونورفین کاهش یابد. با این‌حال، اختلال بوپرونورفین با فعالیت‌های فیزیولوژیک عادی در مایعات ممکن است باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از واکنش‌های فیزیولوژیکی شود.
وی با تاکید بر اینکه کلید اصلی استفاده از بوپرونورفین، به دست آوردن هر دوز درمان و آستانه تحمل به این ماده است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است، ادامه داد: در این طرح تحقیقاتی جهت نیل به این موضوع مهم، یک نانوحسگر جهت تشخیص دقیق و سریع این ماده در مایعات بیولوژیکی بدن معرفی شد.
این محقق در خصوص ویژگی بارز این نانوحسگر افزود: مزیت عمده این نانوحسگر حساسیت و دقت بالای آن است. هرچند بسیاری از روش‌های ارائه شده جهت تشخیص بوپرونورفین نیازمند مراحل پیچیده آماده‌سازی نمونه است، اما استفاده از نانوحسگر ارائه شده، بسیار ساده است و به آماده‌سازی نمونه نیازی ندارد.
مجری طرح با اشاره به روند اجرای این تحقیقات، خاطرنشان کرد: در این طرح، الکترود خمیر کربن به منظور بهبود عملکرد اکسایشی مولکول‌های بوپرونورفین توسط نانوکریستال‌های مغناطیسی اصلاح شده است. این خاصیت به دلیل رسانایی بالایی الکتریکی سطح نانوساختار اصلاح شده و همچنین نسبت سطح به حجم بالای نانوکریستال‌های مغناطیسی به دست آمده است.
فرمانی با بیان اینکه در این پژوهش تلاش بر این بوده تا حساسیت حسگر تشخیص ماده مخدر بوپرونورفین بهبود بخشیده شود، اضافه کرد: برای این منظور تمام عوامل مؤثر بر حساسیت به جز یک عامل، ثابت نگه داشته و سپس با تغییر این عامل به بررسی اثر آن جهت انتخاب مناسب‌ترین وضعیت پرداخته شد.
به گفته وی، به منظور بررسی دقت و صحت روش در دامنه خطی منحنی کالیبراسیون، تحت شرایط بهینه غلظتی و دستگاهی، غلظت‌های مختلفی از مولکول بوپرونورفین انتخاب شده و بر روی هر نمونه چندین اندازه‌گیری صورت گرفت. همچنین جهت سنجش کارآیی نانوحسگر تولید شده، نمونه‌هایی از داروهای رایج موجود در بازار و نمونه‌هایی از پلاسمای خون انسان تهیه و با استفاده از این نانوحسگر غلظت بوپرونورفین موجود در آن‌ها اندازه‌گیری شد.
این محقق یادآور شد: نتایج نشان داده است که پس از اصلاح الکترود خمیر کربن با نانوکریستال‌های مغناطیسی، ارتفاع پیک اکسیداسیون افزایش می‌یابد.
نتایج این تحقیقات که حاصل تلاش‌های عباس فرمانی، دانشجوی دکتری دانشگاه تهران و دکتر حسین مهدوی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و دکتر مهدی شمس آرا، عضو هیأت علمی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی است، در مجله Sensors and Actuators B: Chemical به چاپ رسیده است.
