به گزارش ایران اکونومیست؛ کم آبی و خشکسالی از تهدید های جدی در بخش کشاورزی هرمزگان هستند که برای مقابله با این تهدید ها باید از راهکارهایی همچون استفاده از سیستم آبیاری نوین، بهره گیری از گونه گیاهان سازگار با شرایط اقلیمی و بهینه سازی منابع آب بهره گرفت.
مشاهدات میدانی هرمزگان حاکی است آنطور که باید بهره برداران با مهم ترین اهداف این طرح یعنی صرفه جویی در مصرف آب و حتی شیوه های استفاده از آن آشنا نیستند که این مهم نیاز به آموزش و راهکارهای بازدارنده دیگری به ویژه نصب کنتور دارد.
بسیاری از کشاورزان این استان به خصوص در شهرستانهای میناب، رودان، حاجی آباد و حتی بندرعباس به طور شبانه روزی از این سامانه برای آبیاری استفاده می کنند که چندان در صرفه جویی آب موثر نیست ؛ در صورت آموزش می تواند با توجه به نیاز آبی گیاه از این سیستم استفاده کند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان گفت: در 2 سال گذشته هشت هزار و 100 هکتاز از زمین های کشاورزی هرمزگان به سامانه های آبیاری نوین مجهز شده که با توجه به 85درصد افزایش راندمان آبیاری؛ سالانه حدود 59 میلیون متر مکعب در مصرف آب بخش کشاورزی این استان صرفه جویی می شود.
ناصر حیدری پوری با اشاره به وسعت زمین های کشاورزی این استان 160 هزار هکتار(51درصد زراعی و 49درصد باغی) با تولید سالانه افزون بر 2 میلیون و 80 هزار تن محصول اعلام کرد و افزود: اولویت اجرای سامانه های آبیاری نوین در این استان با محصولات استراتژیکی همچون گندم، کلزا، کنجد، گیاهان دارویی، جو و دانه های روغنی است.
وی ادامه داد: دست یابی به چنین اهدافی به منظور تامین امنیت غذایی پایدار نیازمند استفاده و ترویج دانش نوین کشاورزی در بین بهره برداران است و کشت متراکم (گلخانه ای و داربستی)،سرمایه گذاری در زیرساخت ها شامل مکانیزه کردن کشاورزی و بکارگیری روش های نوین و مطلوب در تامین آب و آبیاری به عنوان طرح هایی نام برد که می تواند در میان مدت به رفع مشکل کم آبی در این استان کمک کند.
وی از آب به عنوان یکی از مهمترین شاخصه های تولید در بخش کشاورزی نام برد و تصریح کرد: باید در مصرف بهینه و افزایش راندمان آن، بهره برداران نهایت همکاری را با کارشناسان جهاد کشاورزی و حتی آب منطقه ای استان داشته باشند.
حیدری پوری با تاکید بر استفاده صحیح از روش های نوین آبیاری توسط بهره برداران گفت: با وجود مجهز بودن نزدیک به 90 هزار هکتار از زمین های کشاورزی هرمزگان به این شیوه، متاسفانه عدم آگاهی بهره برداران از میزان نیاز آبی هر گیاه باعث شده تا تغییر مورد نظر در خصوص مصرف بهینه آب در بینش آنها ایجاد نشود.
این مقام مسئول میزان آب مورد نیاز برای تولید محصولات زراعی و باغی در هرمزگان را سالانه بیش از 2 میلیارد و 318 میلیون متر مکعب ذکر کرد و افزود: کمبود و تنش آبی باعث کاهش تولیدات باغی از جمله انبه و نارنگی در این استان شده است.
به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان در این استان 74دشت وجود دارد که 53درصد آنها از کیفیت آب مناسبی برخوردار نیستند درحالی که 35 دشت در وضعیت ممنوعه قرار دارند.
**خشکسالی و برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی در هرمزگان
17 سال خشکسالی و کم آبی در هرمزگان موجب خشک شدن 365 حلقه چاه آب آشامیدنی
، 18 دهنه چشمه و قنات،100 حلقه چاه آب و کاهش آب 135حلقه چاه بین30 تا 70 درصد شده و همچنین از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامی آنها دارای عملکرد منفی هستند و 38 دشت ممنوعه بوده و آب مابقی دشت های این استان نیز شور اعلام شده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان با اشاره به اینکه بخش عمده ای از آبهای استان شور هستند اظهار داشت: در کشور 110 گنبد نمکی وجود دارد که 73گنبد آن در هرمزگان قرار دارد که بایستی با برنامه ریزی مناسب، سرچشمه های آب شیرین این استان را به جای عبور از چنین گنبدهایی به دشت های کشاورزی هدایت کرد.
حیدری پوری اضافه کرد: طی 25 سال گذشته تاکنون حدود 6 هزار سازه آبخیزداری در این استان ساخته شده ولی به دلیل نداشتن جانمایی مناسب و احداث آنها بر روی سنگ بستر رودخانه ها نتوانسته اند آنطور که باید نقش مناسبی در تامین آب مورد نیاز بخش کشاورزی داشته باشند.
وی از برداشت بی رویه آّب و وجود چند هزار حلقه چاه غیر مجاز را از دیگر علل افت ذخایر آبی این استان ذکر کرد و گفت: در هرمزگان 21 هزار و 241 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، 639 دهانه چشمه و 169 رشته قنات وجود دارد که تعدادی از آنها به ویژه قناتها و چشمه ها به دلیل افت سفره های زیرزمینی آب خشک شده اند.
وی یاد آور شد: از آنجا که 85 درصد آب در دسترس هرمزگان به مصرف کشاورزی می رسد پرداختن به این بخش با محوریت حذف و یا کاهش استفاده از روش آبیاری پرمصرف و جایگزین کردن گیاهان با مصرف آب کمتر به جای گیاهان پرمصرف می تواند کاری منطقی و سودآور باشد.
مدیر آب و خاک و فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان بیان داشت: با حمایت دولت، مشارکت و استقبال بهره برداران در 2 دهه گذشته تاکنون نزدیک به 90 هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان به سیستم های آبیاری نوین مجهز شده است.
علی باقرزاده اظهار کرد: با ایجاد سامانه های نوین آبیاری در قالب طرح های اقتصاد مقاومتی ضمن صرفه جویی سالانه بیش از 500 میلیون مترمکعب آب و افزایش تولید محصولات، میزان مصرف بذر، سم و انواع کودهای شیمیایی نیز تا حدودی (25درصد) کاهش یافته است.
وی از افزایش بهره وری و تولید پایدار محصولات کشاورزی به عنوان مهم ترین اهداف برنامه اقتصاد مقاومتی در ارتباط با توسعه سامانه های نوین آبیاری نام برد که منجر به بالا رفتن ضریب امنیت غذایی می شود.
به گفته مدیرآب و خاک و فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان تجهیز هر هکتار از مزارع کشاورزی به سامانه آبیاری نوین باعث صرفه جویی در آب می شود که کمک بزرگی به تعادل بخشی سفره های آب زیرزمینی این استان است.
این مقام مسئول با بیان اینکه 161 هزار هکتار از اراضی کشاورزی هرمزگان قابلیت اجرای این طرح را دارد پیش بینی کرد: تا پایان برنامه ششم وسعت زمینهای مجهز شده به سامانه آبیاری نوین در این استان به 120 هزار هکتار افزایش یابد.
باقرزاده از هرمزگان به عنوان یکی از سه استان پیشرو در اجرای این طرح ها نام برد و تاکید کرد: در صورت تامین اعتبارات لازم، تا پایان امسال 10 هزار هکتار از زمین های کشاورزی این استان به سامانه آبیاری نوین مجهز می شود.
وی یادآورشد: سال گذشته با اجرای 100 درصدی پروژه ها و مجهزشدن چهار هزار و 200هکتار از زمینهای کشاورزی به سامانه آبیاری نوین، رتبه اول کشو ربه این استان اختصاص داده شد.
** محدودیت منابع آبی هرمزگان و تاکید استاندار بر اصلاح مصرف
همان طوری که امروز تعدادی از کشورها از نفت به عنوان یک ابزار قدرت و قوت استفاده می کنند با توجه به محدودیت منابع آبی و همچنین تغییرات اقلیمی و خشکسالی های مستمر در آینده ای نه چندان دور این ماده حیاتی به عنوان ابزاری اثربخش و کم یاب به نماد قدرت شماری از کشورهای جهان تبدیل خواهد شد و اهمیت آب زمانی مشخص تر می شود که به یادآوریم در آینده نه چندان دور، میزان آّبهای ذخیره شده هر کشور، توان ملی آنرا شکل می دهد.
تحقیقات انجام شده از سوی سازمانهای بین المللی نیز نشانگر این است که جهان در آینده ای نه چندان دور به صحنه رقابت کشورها برای به دست آوردن آب تبدیل می شود و وقتی بیشتر پی به اهمیت این موضوع می بریم که بدانیم سازمان ملل متحد قرن حاضر یعنی 21 را قرن جنگ بر سر آب معرفی کرده است.
بنا بر آمار منتشره این سازمان هم اکنون بیشترین استفاده از منابع آب شیرین دنیا به بخش کشاورزی اختصاص دارد در حالی که میزان مصرف آب در کشورهای درحال توسعه خیلی بیشتر از دیگر نقاط جهان است و از آنجایی که ایران از نظر آب و هوایی و منابع آبی در وضعیت نامناسب اقلیمی قرار گرفته، هدر دادن آب به عنوان سرمایه ای ملی و حیاتی می تواند لطمه جبران ناپذیری به بخش های مختلف به ویژه کشاورزی وارد آورد.
از همین رو در آینده، موضوع آب به عنوان ماده ای حیاتی و حتی مهم ترین کالای اقتصادی با قابلیت بالا با دارا بودن فن آوری های جانبی مرتبط با آن در توسعه و نقش کشورمان در گفتمان های منطقه ای و جهانی در جایگاه ویژه ای قرار می گیرد.
استاندار هرمزگان با اشاره به محدود بودن حجم ذخایر آب این استان اظهار داشت: با وجود همه فعالیت هایی که در زمینه جمع آوری روان آبها و انتقال آنها صورت گرفته اما تشنگی واقعیت همیشگی آنها است و باید بگویم؛ کم آبی همچنان واقعیتی تلخ و جدا ناپذیر برای این خطه از میهن اسلامی است.
جاسم جادری افزود: راههای مختلفی از سوی مدیران دولتی در وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی برای رفع مشکلات کم آبی (آشامیدنی و مصارف کشاورزی و صنعت و خانگی ) و حتی تامین آب برخی از استانها ارائه شده که از جمله آنها می توان به نصب سیستم های آب شیرین کن در استانهای ساحلی و انتقال آب تولیدی آنها به مناطق نیازمند اشاره کرد.
وی از نصب کنتورهای حجمی در تلمبه های آب کشاورزی، مجهز کردن واحدهای صنعتی به دستگاههای تصفیه آب، جمع آوری روان آبها و هدایت آنها به مخازن (پروژه های آبخیزداری)ایجاد شده و همچنین تغییر شیوه های آبیاری مزارع و باغها از سنتی به نوین به عنوان دیگر پیشنهادهای مطرح شده نام برد که درحال انجام است.
از آنجایی که بیشترین میزان آب در هرمزگان به مصرف بخش کشاورزی می رسد مدیریت بهره برداری و مصرف آن در این بخش از اهمیت بیشتری برخوردار است و با وجود همه برنامه ها و فعالیت های صورت گرفته برای توسعه منابع آبی و استفاده بهینه از این ماده حیاتی و همچنین اختصاص منابع اعتباری مناسب طی 25سال گذشته تاکنون؛ بیم آن می رود که بدون اصلاح مسیر نتوانیم مفاهیم توسعه پایدار را به مرحله اجرا درآوریم و در نتیجه ادامه روند کنونی نتواند پاسخگوی نیازها باشد.
کم آبی و خشکسالی از تهدید های جدی در بخش کشاورزی هرمزگان هستند که برای مقابله با این تهدید ها باید از راهکارهایی همچون استفاده از سیستم آبیاری نوین، بهره گیری از گونه گیاهان سازگار با شرایط اقلیمی و بهینه سازی منابع آب بهره گرفت.
جهان بدون آب یا دست کم جهان با منابع آبی محدود، کابوس زمین در سال 2050 میلادی است، کابوسی که در آن انسان ها منابع آبی کمتری در دسترس خواهند داشت و مقدار آبی که در اختیار هر فرد قرار خواهد گرفت بر اساس پیش بینی ها تقریبا نصف میزان مصرف فعلی خواهد بود.
در کنار این موضوع رشد فزاینده جمعیت جهان به ویژه جمعیت شهری و افزایش مصرف آب شرب کابوسی از آینده برای انسان ترسیم کرده است.
از سوی دیگر بانک جهانی تخمین زده که تا سال 2050 میلادی مقدار آبی که در مناطق بایر در دسترس هر نفر قرار خواهد داشت به کمتر از نصف مقدار کنونی کاهش می یابد .
تغییرات جوی و رشد جمعیت، عوامل تازه کمبود آب معرفی شده و از تمامی دولت ها به ویژه دولت های مناطق مورد اشاره (خاورمیانه و شمال افریقا)خواسته شده تا با مشکل هدر رفتن آب مبارزه کنند و با احداث شبکه های کارآمدتر، میزان استفاده از آب را در همه بخش ها از جمله کشاورزی، صنعت و خانگی کاهش دهند.
