به گزارش ایران اکونومیست؛ تحریم های بین المللی علیه ایران که در اواخر دولت دهم روند افزایشی یافته و حتی قرار بود صادرات نفت ایران را به صفر برساند، در نتیجه تدبیر دولت یازدهم و مذاکرات سازنده با گروه 1+ 5 و ایجاد فضای مثبت به نفع کشورمان در عرصه بین الملل، روندی معکوس پیدا کرد و به تدریج به توافق برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در 23 تیر 1394 منتهی شد.
در نهایت نیز توافق ایران و گروه 1+5 درباره برجام از 27 تیرماه اجرایی و به دنبال آن تحریم های چند لایه علیه صنعت نفت کشورمان لغو شد.
با اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها، عصری جدید در صنعت نفت ایران آغاز شده که می تواند با تکیه بر توانمندی های داخلی در کنار فناوری ها و سرمایه های جدید، زمینه جهش صنعت نفت کشورمان را فراهم کند.
پس از اجرایی شدن برجام و افزایش تولید نفت ایران، جایگاه کشورمان نیز در بازار جهانی انرژی تقویت شده است که جلوه آن در نشست اخیر اوپک که در خردادماه برگزار شد مشخص بود.
افزایش توجه رسانه ها و هیات های نمایندگی سایر کشورها به بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در نشست 169 اوپک نشان داد که فعالان بازار جهانی انرژی نیز بازگشت مقتدرانه ایران به بازار جهانی نفت را جدی گرفته اند.
**روانه شدن هیات های اروپایی به تهران پس از برجام
پس از هویدا شدن نشانه های توافق هسته ای ایران و 1+5 و پس از برجام، کشورهای اروپایی و آسیایی و آمریکایی هیات های خود را روانه تهران کردند. در میان کشورهای مختلف، آلمانی های پیشروتر از سایران بودند؛ حدود یک هفته پس از توافق ایران و ١+٥، هیاتی به سرپرستی «زیگمار گابریل»، قائم مقام صدراعظم آلمان به ایران آمد؛ در این هیات، مدیران و نمایندگان شرکت های باسف، لینده، زیمنس حضور داشتند.
«پائولو جنتیلونی» وزیر امور خارجه ایتالیا نیز در مردادماه هیاتی عالی رتبه اقتصادی را به همراه خود به ایران آورد که در بین آنها نمایندگان شرکت های نفتی این کشورها از جمله انی نیز حضور داشت.
لوران فابیوس وزیر امور خارجه سابق فرانسه نیز پس از برجام راهی تهران شد و به گفت وگو با مقام های ایرانی پرداخت.
به مدت کوتاهی، هیات هایی از اسپانیا، مکزیک، ژاپن، کره جنوبی، اتریش و... نیز عازم تهران شدند که مذاکره درباره صنعت نفت از مهمترین موضوعات مورد علاقه آنها بود.
در این میان، حتی دو هیات آمریکایی نیز به تهران آمدند و با مسئولان صنعت نفت کشورمان دیدار کردند، اما به دلیل اینکه آنها فقط به دنبال فروش تجهیزات و نه سرمایه گذاری و انتقال فناوری بودند، مذاکره با آنها به نتیجه ای نرسید.
**جهش دوبرابری صادرات نفت
صادرات نفت برای کشور اهمیت اقتصادی و سیاسی دارد و توان ایران در افزایش تولید و صادرات، میزان تاثیرگزاری کشور در اوپک و منطقه را افزایش می دهد، بر این اساس دولت یازدهم توجه ویژه ای را به صادرات نفت داشته است.
میزان صادرات نفت ایران در دوران تحریم به یک میلیون بشکه در روز محدود شده بود که البته در برخی مقاطع زمانی حتی به 970 هزار بشکه نیز کاهش یافت اما برجام، زمینه افزایش صادرات نفت و بازگشت کامل ایران به بازارهای جهانی را فراهم کرد.
بر اساس گزارش ها، در پنج ماه نخست سال ٩٢، میزان صادرات نفت کشور به روزانه ٩٧٠ هزار بشکه (بدون محاسبه میعانات گازی) رسیده بود اما در خردادماه امسال، میزان صادرات با رشد دو برابری به حدود دو میلیون بشکه در روز افزایش یافت.
نکته حایز اهمیت این است که افزایش دوبرابری صادرات نفت ایران در ماه های اخیر و پس از اجرایی شدن برجام و رفع تحریم ها از دی ماه پارسال محقق شده است.
بر این اساس، چندی پیش خبرگزاری رویترز اعلام کرد صادرات نفت ایران به بالاترین سطح خود در تقریبا چهار سال و نیم گذشته نزدیک شده است.
سرعت بازگشت ایران به بازار جهانی نفت پس از لغو تحریم ها، سبب شگفتی کارشناسان این صنعت شده است؛ اغلب آنها اعلام کرده اند که انتظار نداشتند که در مدت چهار ماه ایران بتواند صادرات نفت خود را دو برابر کند.
در این میان، سرعت بازگشت نفت ایران به اروپا نیز اهمیتی ویژه دارد، ایران که در دوران تحریم روزانه حدود 100 هزار بشکه نفت به ترکیه صادر می کرد اکنون میزان صادرات خود به کشورهای اروپایی را به محدوده 500 تا 600 هزار بشکه رسانده است.
شرکت های هلنیک (یونان)، توتال (فرانسه)، سپسا (اسپانیا)، ساراس (ایتالیا) و لوتوس (لهستان) از جمله مشتریان اروپایی نفت ایران هستند که در ماه های اخیر، خرید نفت از ایران را آغاز کرده اند.
** بازپس گیری سهم ایران از بازار جهانی نفت
از دستاوردهای برجام، زمینه سازی برای بازپس گیری سهم ایران از بازار جهانی نفت از چنگ رقیبان آسیایی و اروپایی بود.
در سال های تحریم، برخی کشورها از جمله عربستان، روسیه و عراق توانستند از غیبت ایران استفاده کرده و سهم کشورمان در بازار جهانی را از آن خود کنند که بخش عمده ای از آن مربوط به بازار اروپا بود.
ایران در دوران تحریم، روزانه حدود 100 هزار بشکه نفت خام به اروپا صادر می کند در حالی که تا پیش از تشدید تحریم ها، 500 تا 600 هزار بشکه از نفت خام ایران به مقصد پالایشگاه های اروپایی ارسال می شد.
بر این اساس پس از پیشرفت مذاکرات هسته ای، ایران مذاکره با مشتریان سنتی خود در اروپا را برای بازگشت به بازار آغاز کرد و توانست بسیاری از آنها را آماده دریافت نفت خام صادراتی ایران کند.
شرکت توتال فرانسه پیشتاز شرکت های اروپایی برای خرید نفت از ایران بود به گونه ای که قرارداد خرید روزانه 160 هزار بشکه نفت خام از ایران را امضا کرد و قرار است فروردین ماه آتی نیز بارگیری نفتکش ها آغاز شود.
افزون بر توتال، مذاکره هایی نیز با سایر شرکت های اروپایی مانند لوک اویل روسیه و سپسا اسپانیا انجام شده که منجر به امضای قرارداد شد. «همچنین هلنیک پترولیوم» بزرگترین پالایشگر یونان نیز اعلام کرده است که محموله نفت خام از ایران را تحویل می گیرد.
علاوه بر این، شرکت های چینی، هندی، کره ای و ژاپنی نیز قصد دارند به تدریج خرید نفت از ایران را افزایش دهند به گونه ای که ژاپن قصد دارد واردات نفت از ایران را تا دو برابر افزایش داده و به 300 هزار بشکه در روز برساند.
به گفته سیدمحسن قمصری مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت، ایران تاکنون توانسته است حدود ٨٠ درصد سهم خود را از بازار نفت پس بگیرد و تلاش برای بازپس گیری همه بازارها همچنان ادامه دارد. هرچند اکنون مقصد 25 درصد از نفت صادراتی ایران، کشورهای اروپایی است.
اگرچه پس از رفع تحریم ها، اروپایی ها خرید نفت از ایران را آغاز کردند اما همچنان قاره آسیا به عنوان بزرگترین خریدار نفت ایران به شمار می رود.
در دوران تحریم، کشورهای آسیایی (شامل چین، هند، کره جنوبی و ژاپن) عمده ترین خریداران نفت خام ایران بودند و تنها مشتری غیرآسیایی نفت ایران، ترکیه به شمار می رفت؛ این کشورها پس از رفع تحریم ها همچنان به عنوان مشتریان اصلی نفت ایران شناخته می شوند.
تقاضای مشتریان آسیایی برای خرید نفت ایران پس از اجرایی شدن برجام در دی ماه پارسال بالا رفته به گونه ای که واردات نفت کشورهای آسیایی از ایران در ماه آوریل (فروردین-اردیبشهت) 13 درصد رشد کرده است.
** افزایش 26 درصدی صادرات محصولات پتروشیمی
پس از اجرایی شدن برجام، روند صادرات محصولات پتروشیمی تسهیل و بیمه محموله های پتروشیمی دوباره برقرار شد؛ و بر این اساس میزان صادرات رو به افزایش گذاشت.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، پس از اجرایی شدن برجام و رفع تحریم ها، مبادلات بین المللی صنعت پتروشیمی تسهیل شده به گونه ای که صادرات انواع محصولات پتروشیمی 26 درصد افزایش یافت.
مرضیه شاهدایی افزوده بود: پس از اجرایی شدن برجام، مبادلات بانکی و بیمه ای روانتر شده و بسترها برای افزایش صادرات ایجاد شده است.
مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اضافه کرده بود: پس از رفع تحریم ها، محصولات پتروشیمی ایران به همه بازارهای بین المللی از جمله اروپا و آمریکا جنوبی صادر می شود.
بر اساس گزارش ها، میزان صادرات محصولات پتروشیمی از ١٢.٨ میلیون تن در سال 91 به ١٨.٧ میلیون تن در سال 94 رسید که نشان دهنده افزایش ٤٦ درصدی در صادرات است.
تخمین زده می شود که با بهره برداری از طرح های جدید پتروشیمی در امسال و سال آتی، میزان صادرات محصولات پتروشیمی جهش قابل توجهی یابد؛ وزارت نفت برای افزایش میزان صادرات محصولات پتروشیمی قصد دارد روند صادرات محصولات را متمرکز کند.
** بازگشت پتروشیمی ایران به بازار اروپا و آمریکا با اجرایی شدن برجام
روند بازگشت ایران به بازارهای جهانی و افزایش صادرات محصولات پتروشیمی به اروپا، آسیا، آمریکا و آفریقا با اجرایی شدن برجام و رفع تحریم ها، شتاب گرفت.
ایران پیش از تشدید تحریم ها، بخشی از محصولات پتروشیمی تولیدی را به اروپا و آمریکا صادر می کرد اما با آغاز روند تحریم ها، بازار صادراتی ایران در این مناطق در اختیار کشورهای رقیب قرار گرفت.
همچنین در زمان تحریم، در روند انتقال درآمد حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی به بازارهای آسیایی و آفریقایی نیز مشکلاتی وجود داشت که این موضوع نیز تاثیر منفی بر میزان صادرات به بازارهای سنتی در آسیا و کشورهای منطقه برجای گذاشته بود.
اما با اجرایی شدن برجام، موانع همکاری با شرکت های بین المللی برطرف و شرایط برای احیای بازارهای صادراتی ایران در آسیا، اروپا، آمریکا و آفریقا فراهم شده است.
در ماه های اخیر بسیاری از شرکت های معتبر برای همکاری با ایران در بخش بالادستی و پایین دستی صنعت پتروشیمی به تهران آمده و با فعالان دولتی و بخش خصوصی این صنعت به مذاکره پرداخته اند.
در نمایشگاه بین المللی صنعت پتروشیمی نیز که در بهار امسال در ایران برگزار شد 500 شرکت از 25 کشور به ایران آمده و زمینه های توسعه همکاری با ایران را بررسی کردند؛ مدیران و نمایندگان شرکت های خارجی با استقبال از رفع تحریم ها، آمادگی خود برای سرمایه گذاری مالی و انتقال فناوری به ایران و خرید محصولات کشورمان را اعلام کردند.
** مذاکره در بخش پتروشیمی و امضای نخستین قرارداد
ایران به تعبیر کارشناسان به عنوان بهشت صنعت سرمایه گذاری شناخته می شود، مزیت های بی نظیر صنعت پتروشیمی ایران سبب شده که سرمایه گذاران خارجی و به ویژه اروپایی ها تمایل فراوانی برای حضور درطرح های پتروشیمی کشورمان داشته باشند.
دولت یازدهم قصد دارد از فرصت فراهم شده در پساتحریم و پسابرجام(برنامه جامع اقدام مشترک)، زمینه توسعه این صنعت را فراهم کند و بر این اساس، منابع مالی و فناوری های جدید را جذب کند.
در ماه های اخیر، مذاکرات گسترده ای با شرکت های اروپایی و آسیایی برای حضور در صنعت نفت انجام شده است که در صورت اجرایی شدن آنها ده ها میلیارد دلار در این صنعت جذب خواهد شد.
درخردادماه امسال مذاکره درباره مشارکت سوئیسی ها در صنعت پتروشیمی به نتیجه رسیده و نخستین قرارداد همکاری ایران در صنعت پتروشمیمی با یک شرکت خارجی به امضا رسید.
به گزارش شرکت ملی صنایع پتروشیمی، همزمان با لغو تحریم های اعمال شده علیه ایران، پتروشیمی صدف و شرکت ولدینگ اینجینیرز ( welding engineers ) سوئیس قرارداد ساخت، نصب و راه اندازی واحد فوق را امضا کردند.
«احمد جزایری» مدیرعامل پتروشیمی صدف در عسلویه پس از امضای این قرارداد به وجود ظرفیت های همکاری میان دو شرکت اشاره کرد و گفت: با توجه به حساسیت بالای شرکت دارای صاحب دانش فنی ورسالیس (versalis) ایتالیا در تولید محصول با کیفیت بالا، شرکت «ولدینگ اینجینیرز» سوئیس از سوی این شرکت ایتالیایی مورد تایید قرار گرفت و پس از مذاکره های فشرده سرانجام با در نظر گرفتن همه ابعاد، قرارداد طراحی، ساخت، نصب و راه اندازی این واحد، نهایی شد.
این شرکت سوئیسی قرار است براساس دستورالعمل های ارائه شده از طریق شرکت دارای دانش فنی «ورسالیس» ایتالیا و شرکت شیمیایی صدف عسلویه، بخش پایانی طرح که شامل خشک کردن، بسته بندی و آماده کردن محصول برای ارائه به بازارهای داخلی و خارجی است را با بهره گیری از فناوری های روز جهان طراحی نصب و راه اندازی کند.
هم اکنون، ظرفیت تولید حدود 61 میلیون تن تولید محصولات پتروشیمی در کشور وجود دارد که برای افق چشم انداز 1404 رسیدن به ظرفیت 160 میلیون تن پیش بینی شده است.
دولت یازدهم برای دستیابی به این هدف، بر توسعه واحدهای نیمه کاره صنعت پتروشیمی تمرکز کرده و قصد دارد از طریق تامین منابع مالی داخلی و خارجی و جذب فناوری های جدید، ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی کشور را افزایش دهد.
** بازگشت نفتکش های ایران به بنادر جهان
پس از اجرایی شدن برجام، با توجه به اینکه با توجه به اخذ گواهی نامه های معتبر رده بندی بین المللی و نیز رفع کامل تحریم های بیمه ای، محدودیت های مربوط به تردد نفتکش های ایران رفع شده و بر این اساس، دیگر در هیچ بندری در دنیا محدودیتی برای نفتکش های کشورمان وجود ندارد.
«علی اکبر صفایی» مدیرعامل شرکت ملی نفتکش در این باره به ایرنا گفته است: برای نفتکش هایی که مالکیت ایرانی دارند و نیز نفتکش هایی که وارد بنادر ایران می شوند، هیچ مشکل بیمه ای وجود نخواهد داشت.
مدیرعامل شرکت ملی نفتکش با بیان اینکه از این پس نفتکش های ایرانی می توانند به مقصد اروپا بارگیری کنند، ادامه داد: در حال طی کردن روند اخذ بیمه و مذاکره با شرکت های بیمه ای هستیم که با دستیابی به توافق درباره بهترین قیمت و شرایط، قراردادهای بیمه ای را امضا خواهیم کرد.
با وجود اینکه ایران دارای بزرگترین ناوگان نفتکش دنیاست در دوران تحریم، نمی توانست به طور کامل از این ظرفیت استفاده کند، اما برجام راه بازگشت نفتکش های ایران به بنادر جهان را هموار ساخت.
حتی شرکت های بین المللی نفتی از اروپا و آسیا نیز پس از برجام به سراغ ایران آمده و تاکنون پنج نفتکش ایرانی را اجاره کرده اند که نشان دهنده، نگاه مثبت شرکت های بین المللی به صنعت نفت ایران در پساتحریم است.
با توجه به ریسک بالای حمل محموله های نفتی، بنادر بسیاری از کشورها به شرطی اجازه تردد به نفتکش ها را می دهند که تحت پوشش بیمه های معتبر بین المللی قرار داشته باشند، بر این اساس به دلیل تحت پوشش قرار نگرفتن بیمه های بین المللی، حضور نفتکش های ایرانی در بسیاری از بنادر جهان از جمله اروپا با مانع مواجه شده بود.
با اجرایی شدن برجام در دی ماه پارسال، تحریم های صنعت نفت و نفتکش ایران رفع شد اما مذاکره با شرکت های بین المللی بیمه ای برای از سرگیری پوشش بیمه ای برای ایران، روندی زمانبر بود که پس از مذاکرات طولانی حاصل شد.
** آزادسازی تجهیزات بلوکه شده صنعت نفت
شرکت های بین المللی که به علت تحریم، تجهیزات صنعت نفت ایران و از جمله پارس جنوبی را بلوکه کرده بودند، پس از اجرایی شدن برجام، آزادسازی تجهیزات را آغاز کردند.
هزاران کالا و تجهیز استراتژیک صنعت نفت که در بخش های اکتشاف، تولید، پالایشگاه و پتروشیمی کاربرد دارد در دوران تحریم بلوکه شد به طوری که روند ساخت و توسعه برخی پروژه های صنعت نفت نیز به همین دلیل کند و حتی متوقف شد.
اما پس از اجرایی شدن برجام از دی ماه پارسال، تجیزات بلوکه شده به تدریج به ایران تحویل داده شدند که از جمله آنها می توان به تجیزات مربوط به تاسیسات پارس جنوبی اشاره کرد.
به عنوان مثال، برخی تجهیزات پارس جنوبی در مسیر انتقال توسط شرکت زیمنس آلمان به ایران به دلیل تحریم در سال 91 توقیف شده و به امارات منتقل شده بود، اما در ماه های اخیر آزاد شده و در پارس جنوبی نصب شده است.
پس از برجام، شرکت های اروپایی علاوه بر پارس جنوبی، تجهیزات بلوکه شده سایر بخش های صنعت نفت را نیز آغاز کردند به گونه ای که شرکت پالایش گاز فجر جم نیز چندی پیش از آزادسازی تجهیزات بلوکه شده توسط کانادا و ورود آن به ایران خبر داد.
