به گزارش ایران اکونومیست؛ پالایشگاه آبادان با گذراندن چهار دوره تاریخی که در هر دوره هم نقش غیر قابل انکاری داشته است، میراث ملی به شمار می آید. می توان گفت هر جا که پای تاریخ نفت به میان می آید، نام پالایشگاه آبادان نیز هست؛ پالایشگاهی که قرار است دوباره به یکی از بهترین و مدرنترین پالایشگاه های جهان بدل شود.
** تاسیس پالایشگاه آبادان
اینجا آبادان است، سال ١٢٨٨ و یکسال پس از کشف نفت در مسجد سلیمان ، شرکت نفت انگلیس و ایران یک مایل مربع از اراضی این شهر در حوالی بهمنشیر را از شیخ خزعل بختیاری خریداری کرد و ساخت مهمترین پالایشگاه نفت جهان آغاز شد. موقعیت منطقه آبادان به علت نزدیکی به چاه های نفت و آب شیرین، مناسب تشخیص داده شده بود؛ همچنین می توانست لنگرگاه مناسبی برای کشتیهای نفتکش و باری نیز باشد.سه سال بعد و در سال ١٢٩١ این پالایشگاه با ظرفیت ٢٥٠٠ بشکه نفت در روز آغاز به کار کرد.
** جنگ های جهانی اول و دوم
پالایشگاه آبادان در جنگ جهانی اول، از طریق پالایش نفت به عملیات جنگی انگلیس کمک بزرگی کرد، به نحوی که دولت انگلیس برای حراست از آن در طول جنگ، اقدام های جدی انجام داد.
جنگ جهانی اول بهانه ای شد که پالایشگاه به منظور دستیابی بیشتر به سوخت برای کشتی های جنگی، توسعه بیشتری پیدا کند.
در جنگ جهانی دوم هم بعد از آن که متفقین، نفت و پالایشگاه برمه را از دست دادند، توجه بیشتری به گسترش آن شد. پالایشگاه آبادان که در آن مقطع به بزرگترین پالایشگاه دنیا تبدیل شده بود، به دلیل تهیه و تحویل بنزین هواپیما در زمان جنگ دوم به مقدار ٢٥ هزار بشکه در روز شهرت جهانی یافت، به طوری که تهیه بنزین هواپیمای جنگی متفقین از این پالایشگاه سهم بسزایی در پیروزی آنان داشت.
با ملی شدن صنعت نفت در سال ١٣٢٩ و خروج خارجی ها در سال ١٣٣٠ نگهداری از این پالایشگاه عظیم به عهده کارکنان شاغل در آن زمان سپرده شد و در سال ١٣٣٣ شمسی قراردادی با کنسرسیوم بین المللی نفت امضا شد.
سرانجام در مرداد ماه ١٣٥٢ شمسی با توجه به قانون حاکمیت ایران بر منابع نفتی، اداره و کنترل پالایشگاه آبادان به طور مستقیم تحت نظر شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت.
پس از اداره و کنترل پالایشگاه توسط شرکت ملی نفت ایران، طرح توسعه پالایشگاه آبادان از ظرفیت روزانه ٤٦٠ هزار بشکه در روز به ٦٠٠ هزار بشکه در روز اجرا و از شهریور ١٣٥٦ بهره برداری شد. پالایشگاه آبادان با این توسعه، مجدداً مقام جهانی خود را بدست آورد و بزرگترین پالایشگاه جهان شد.
این پالایشگاه تا پیش از جنگ با عراق به دلایل امتیاز بخشیدن به فرآورده های نفتی جهان که تنوع فرآورده هایش به ١٠٨ نوع می رسید، دارا بودن عظیم ترین تاسیسات صدور فرآورده، استفاده از گاز طبیعی به عنوان سوخت عمده دستگاهها و استفاده از عظیم ترین ماشین های محاسبه الکترونیکی، مهمترین پالایشگاه جهان محسوب می شد.
با اوج گیری انقلاب اسلامی در آبان ١٣٥٧ کارگران پالایشگاه دست به اعتصاب زدند. در همان ماه، تولید پالایشگاه از ٦٠٠ هزار بشکه در روز به ١٥٠ هزار بشکه کاهش پیدا کرد، بنابراین ظرف چند هفته وضع نفت رو به وخامت گذاشت و رژیم شاه به شدت تحت فشار قرار گرفت.
اعتصاب کنندگان بنا به توصیه امام خمینی(ره) به اعتصاب خود ادامه دادند، اما جلوگیری نظامیان از پخش نفت مورد نیاز در کشور که به ایجاد تنگنا برای مردم انجامید، باعث شد که این اعتصاب پایان یابد و پالایشگاه به تولید خود ادامه داد.
** در مرکز جنگ ایران و عراق
اینجا پالایشگاه آبادان است، صبح روز سی و یکم شهریور سال ١٣٥٩ کارکنان برای انجام فعالیتهای روزمره عازم پالایشگاه هستند که یکباره همراه با صدای مهیب توپ و تانک، نظاره گر بمباران شهر می شوند.
خود پالایشگاه هم روز دوم مهر به عنوان اولین تاسیسات نفتی کشور مورد آماج تیرهای مزدوران بعثی قرار گرفت؛ اینجا بود که فصل جدیدی از تلاش و ایثار کارکنان شرکت در سال های دفاع مقدس آغاز شد.
کارکنان پالایشگاه در مرحله اول با تشکیل ستادهای اضطراری و تلاش شبانه روزی توانستند دستگاههای متعدد را از مواد نفتی تخلیه و با وجود وارد آمدن خسارات جدید به تأسیسات، حفظ کنند.
تشکیل کمیته سوخت برای سوخت رسانی از ابتکارهای جالب و گره گشای پالایشگاه آبادان در زمان جنگ بود. در آن روزها مقادیر زیادی از بنزین موجود در پالایشگاه را در زمین فوتبال ذخیره و پنهان می شد و ابتکار دیگر نیز تولید بنزین با بنزن بود که در خروج نیروهای ایران از تنگنا تاثیر زیادی داشت.
استفاده از امکانات فنی و مهندسی پالایشگاه برای پشتیبانی از جنگ از دیگر مواردی بود که در پالایشگاه آبادان انجام شد و ارتش و سپاه و دیگر نیروهای حاضر در صحنه های نبرد نیز همه امور تعمیراتی خود را در پالایشگاه انجام می دادند.
** تبدیل به مدرنترین واحد در خاورمیانه
در مهر ماه سال ۶۷ و چند ماه پس از پذیرش قطعنامه ٥٩٨، مجموعه کل پالایشگاههای کشور به همکاری پالایشگاه آبادان شتافتند. در سال های بعد یک طرح توسعه شامل سه فاز برای این پالایشگاه تعریف شد و در دستور کار قرار گرفت. به نظر می رسد تا چند سال آینده با اتمام فازهای توسعه ای پالایشگاه آبادان، ایران مجددا صاحب یکی از مهمترین و مدرنترین پالایشگاههای نفت جهان خواهد شد.
