جای خالی نظارت بر سفره ایرانیان

براساس آخرین آمارهایی که معاون وزیر بهداشت اعلام کرده، 47 میلیون نفر در کشور رژیم غذایی ناسالم دارند، 15 میلیون نفر کم تحرکند و 50 درصد ایرانیان از مشکل چاقی رنج می برند. به دنبال آن سایه سرطان نیز بر سر ایرانیان سنگینی می‌کند و آلودگی هوا نیز که یکی از عوامل مهم ابتلا به سرطان است، بیش از پیش جان ایرانیان را تهدید می‌کند، استرس زندگی شهرنشینی نیز که خود اصلی‌ترین دلیل عدم سلامتی ایرانیان است، هر روز بر روز قبل پیشی می‌گیرد و فارغ از اینها خبرهایی که هر روز از مواد غذایی آلوده به گوش می رسد نگرانی‌ها را بابت سلامت ایرانیان بیشتر می‌کند.

 آن طور که پیداست سلامتی در ایران نه تنها بهایی گزاف دارد، بلکه سالم ماندن از گزند انواع مواد غذایی آلوده و هورمونی نیز کاری سخت و دشوار به نظر می رسد. چند سالی می‌شود که پای برنج‌ها و چای‌های آلوده، سبزی‌ها و میوه‌های آلوده به آب فاضلاب، مرغ های هورمون دار و ... به سفره غذایی ایرانیان باز شده و هر از چند گاهی نام یک برند به خاطر تخلفات بهداشتی شان خبر ساز می‌شود، کمی بعد فعالیتشان متوقف می‌شود و روزی بعد برند دیگری با مواد غذایی آلوده تر سر بر می‌آورد و شروع به فعالیت می‌کند.

براساس گزارشی که خبرآنلاین منتشر کرده است 7 ماده غذایی در کشور که جزو پرمصرف‌ترین خوراکی‌های سبد خانوار در ایران به شمار می‌آیند در طول یک سال گذشته آلوده بوده اند. مواد غذایی آلوده ای که پاسخ‌های ضد و نقیض و تایید و تکذیب‌های پی در پی مسئولان درباره آنها، تا به حال تکلیف شایعات را با قطعیت روشن نکرده است. سوسیس و کالباس، مرغ، لواشک، آبلیمو، برنج، روغن و چای از جمله مواد غذایی پر مصرفی هستند که در طول یک سال گذشته آلوده بوده و همواره شیعاتی از مصرف یا عدم مصرف آنها در رسانه‌ها منتشر شده است.

یکی دو روز قبل 57 تن برنج آلوده در اصفهان کشف و ضبط شد. پیش از آن، آلودگی آب‌های بسته بندی شده یک کارخانه آب معدنی سرشناس مدتی توزیع محصولات آن را متوقف کرده بود و در میان این دو خبر، ده‌ها شایعه درباره آلودگی مرغ‌های مصرفی، آبیاری سبزیجات و میوه‌های تهران با فاضلاب، غیربهداشتی بودن سوسیس و کالباس و... منتشر شد. شایعاتی که البته بعضی از آنها درست از آب درآمدند و برخی دیگر، تکذیب شدند. اما اگر نگاهی به خبرهایی از این دست بیندازید می‌بینید که در یک سال گذشته برخی مواد غذایی همیشه محور شایعات بوده‌اند. محصولات پروتئینی، برنج، روغن، آبلیمو و مرغ و گوشت و حتی چایی که می‌نوشید از خطر آلودگی در امان نیستند.

سوسیس و کالباس در راس شایعات

سوسیس و کالباس وصله ناجور مواد غذایی در ایران است. گرچه تهیه سوسیس و کالباس و تبدیل آن از حالت دستی به کارخانه ای به سال 1307 هجری شمسی باز می گردد و نزدیک به 100 سال است که سویسس و کالباس در ایران تهیه و مصرف می‌شود. این ماده غذایی که امروز به یکی از مواد غذایی پر مصرف تبدیل شده و طرفداران بسیاری به خصوص کودکان و نوجوانان را به خود جذب کرده، همواره یکی از آلوده ترین و خبرساز ترین مواد غذایی بوده است. آلودگی انگلی گوشت های سوسیس و کالباس همواره از سوی بسیاری از کارشناسان تغذیه با هشدار روبرو بوده اما استفاده از تاج خروس و پوست مرغ و همچنین گوشت برخی حیوانات چون سگ در تهیه سوسیس و کالباس مورد تازه‌ای است که در طول یک سال گذشته شایعه آن قوت گرفته است. بهروز جنت، مدیرکل نظارت و ارزیابی فراورده‌های غذایی سازمان غذا و دارو در این رابطه گفته است: ممکن است از بافت‌های غیر مجاز به شکل نازک در سوسیس و کالباسی که در واحدها و مراکز زیرزمینی به صورت غیرمجاز تولید می‌شوند، استفاده شود. حسین رستگار مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع وزارت بهداشت بر این امر مهر تایید زده و اعلام کرده است که در بررسی‌های اخیر مشخص شده برخی از سوسیس و کالباس‌های موجود در بازار از بافت‌های غیرمجاز مثل تاج خروس و پوست مرغ تهیه شده‌اند و متاسفانه مردم به دلیل قیمت پایین این فرآورده‌ها آن را خریداری می‌کنند در حالی که باید فرآورده‌هایی خریداری شود که آرم و نشان سازمان غذا و دارو و پروانه تولید و ساخت داشته باشند.

گرچه استفاده از گوشت سگ برای تهیه سوسیس صحت دارد اما این موضوع مربوط به 2 سال گذشته در مشهد است و افلاکی، دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های گوشتی این خبر را تکذیب کرده و گفته است، هیچ‌گونه تخلفی در استفاده از مواد اولیه در واحد‌های عضو این اتحادیه وجود ندارد.

مرغ با اندکی سرب و جیوه

مرغ پس از برنج پر مصرف ترین مواد غذایی در ایران است. اگر از ماجرای مرغ‌های هورمونی که در سال‌های گذشته خبرساز شد چشم پوشی کنیم، وجود جیوه در گوشت مرغ و آلودگی آن به سرب چالش جدیدی است که این ماده غذایی پر مصرف با آن روبرو است. گرچه عباسی، مدیر کل نظارت بر بهداشت عمومی سازمان دامپزشکی وجود جیوه را در گوشت مرغ‌ها تکذیب کرده اما گویا سرب مهمان ناخوانده سبد غذایی در ایران است. جاویدی معاون بهداشت و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور در رابطه با وجود سرب در مرغ گفته است: هیچ یک از نمونه‌های مورد بررسی ما که در آزمایشگاه تخصصی فلزات سنگین بررسی شدند، از لحاظ سرب بالاتر از حد مجاز نبوده اند.

برنج آهنین

کمتر ایرانی پیدا می‌شود که در سبد غذاییش برنج نقشی نداشته باشد. برای ما ایرانیان برنج حکم پادشاه غذاها را دارد که البته هر از گاهی شایعه می‌شود که بیمار است و به فلزات سنگین آلوده شده یا از تاریخ مصرفش گذشته است. گرچه رجایی، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نهم برنج‌های وارداتی از جمله برنج هندی را آلوده به آلودگی فلزات سنگین عنوان کرده است اما شاه حسینی نائب رئیس انجمن واردکنندگان برنج در اظهاراتی برنج‌های هندی را فاقد هر آلودگی دانسته و بیان کرده است: برنج های هندی هیچ ضرری ندارند و سازمان غذا و دارو نیز این برنج‌ها را تایید کرده است.

روغن با طعم پارافین

وجود پالم و پارافین در روغن داستان قدیمی و گویا بدون پایان است. علیرغم اینکه جنجال بسیاری بر سر وجود پالم در روغن و حتی شیر در سال‌های گذشته به وجود آمد اما آن طور که به نظر می رسد این ماجرا همچنان ادامه دارد. در طول یک سال گذشته شایعات بسیاری در رابطه با وجود پارافین در روغن مصرفی خانوارها به گوش می رسد که از سوی سازمان غذا و دارو و دبیر انجمن صنفی روغن کشی تکذیب شده است. به گفته سبقتی، دبیر انجمن صنفی روغن کشی، در حال حاضر قیمت پارافین دو برابر قیمت روغن خوراکی است و مصرف آن در روغن خوراکی به صرفه نیست.

جای خالی نظارت بر مواد غذایی

بسیاری می گویند که شهرنشینی، زندگی سالم را از انسان‌ ربوده است و مواد غذایی غیر طبیعی جای مواد غذایی سالم را گرفته است. زندگی شهری سبب شده تا بسیاری از مواد غذایی به واسطه شهرت برندهای معروفشان برای بسیاری سالم به نظر برسند. معروفیتی که گاه می ‌تواند به ضرر سلامت افراد تمام شود. معروفیتی که گاه به دست رسانه ها افزایش می‌یابد، در زندگی مردم جای خود را باز می کند و بعد به سلامت آنها ضربه می‌زند. نظارت بر مواد غذایی و حتی نظارت بر تبلیغات مواد غذایی موضوعی است که در ایران همواره با مشکلاتی روبرو بوده و گویا قرار نیست به آن سر و سامانی داده شود. با هر بار انتشار شایعه ای در رابطه با آلوده بودن مواد غذایی در ایران مسئولان به فکر تایید یا تکذیب آن می افتند و تکرار آن شایعه نشان می‌دهد که نظارت همچنان در ایران با مشکل روبروست. اتفاقی که باز هم ممکن است در سال‌های آینده رخ دهد و سلامت ایرانیان را تهدید کند.

در جدول زیر می‌توانید رایج‌ترین آلودگی‌های مواد غذایی را با تمام حاشیه‌هایشان ببینید. این مواد غذایی اگرچه جزو پرمصرف‌ترین خوراکی‌های سبد خانوار هستند اما پاسخ‌های ضد و نقیض و تایید و تکذیب‌های پی در پی مسئولان درباره آنها، تا به حال تکلیف شایعات را با قطعیت درباره‌ این مواد غذایی روشن نکرده است؛

ردیف	ماده خوراکی	شایعات	تایید یا تکذیب	پاسخ و پیگیری مسئولان
1	سوسیس و کالباس	استفاده از تاج خروس در تهیه	تایید و تکذیب	بهروز جنت مدیرکل نظارت و ارزیابی فراورده‌های غذایی سازمان غذا و دارو: ممکن است از بافت‌های غیر مجاز به شکل نازک در سوسیس و کالباسی که در واحدها و مراکز زیرزمینی به صورت غیرمجاز تولید می‌شوند، استفاده شود.
		استفاده از گوشت حیوانات سگ	تکذیب	افلاکی دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های گوشتی: هیچ‌گونه تخلفی در استفاده از مواد اولیه در واحد‌های عضو این اتحادیه وجود ندارد
2	مرغ	وجود جیوه در گوشت مرغ	تکذیب	عباسی مدیر کل نظارت بر بهداشت عمومی سازمان دامپزشکی: استفاده از جیوه به هیچ عنوان در تولید گوشت مرغ توجیه منطقی و اقتصادی ندارد. اما مردم مرغ‌های شناسنامه‌دار بخرند تا نسبت به سلامت آن مطمئن باشند.
		آلودگی مرغ‌ها به سرب	تکذیب	جاویدی معاون بهداشت و پيشگيري سازمان دامپزشكي كشور: هیچ یک از نمونه‌های مورد بررسی ما که در آزمایشگاه تخصصی فلزات سنگین بررسی شدند، از لحاظ سرب بالاتر از حد مجاز نبوده اند.
3	لواشک	وجود رنگ فرش در لواشک ها استفاده از خرمای فاسد و میوه‌های کرم خورده استفاده از اسیدهای غیرخوراکی	تایید	رستگار مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو: در آزمایش‌ها وجود رنگ صنعتی «تارتارازین» در برخی لواشک‌ها تایید شد. این رنگ سرطان زا است و قابل استفاده در محصولات غذایی نیست.
4	آبلیمو	استفاده از اسید سولفوریک در تهیه آبلیمو   استفاده از آب کاه در تهیه آبلیمو	تایید و تکذیب	* رئیس سازمان استاندارد: تاکنون چهار بار استاندارد آبلیمو تغییر کرده و هربار سختگیرانه‌تر شده است اما افرادی که می‌خواهند تخلف کنند پس از مدتی راه گریز از کنترل‌ها را پیدا می‌کنند. * دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو: 60 درصد از آبلیموهای موجود در بازار مشکل دارند و آب لیموی طبیعی نیستند اما باعث بیماری هم نمی‌شوند. * دبیر انجمن صنفی صنعت آبلیمو: فقط مانده اورانیوم غنی شده در آبلیمو پیدا کنند. پایه لیموترش بر اسید‌سیتریک است، نه اسید‌سولفوریک. اگر اسید سولفوریک به خورد مردم داده بودیم الان زنده نبودند.
5	برنج	آلودگی به فلزات سنگین	تایید و تکذیب	* رجایی، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس نهم: برنج هندی طبق آزمایش ها، آلودگی فلزات سنگین دارد. * شاه حسینی نائب رئیس انجمن واردکنندگان برنج: این برنج‌های هندی هیچ ضرری ندارند و سازمان غذا و دارو نیز این برنج‌ها را تأیید کرده است.
		تاریخ گذشته بودن	تکذیب	جنت، مدیرکل نظارت و ارزیابی فراورده‌های غذایی سازمان غذا و دارو: درباره برنج تاریخ تولید و انقضاء نداریم، بلکه تاریخ بهینه مصرف را لحاظ می‌کنیم.
6	روغن	وجود پارافین در روغن	تکذیب	* روابط عمومی سازمان غذا و دارو: تاکنون شواهدی مبنی بر وجود پارافین در انواع روغن‌های خوراکی دریافت نشده است. * سبقتی، دبیر انجمن صنفی روغن کشی: در حال حاضر قیمت پارافین دو برابر قیمت روغن خوراکی است و چون مصرف آن در روغن خوراکی به صرفه نیست.
7	چای	تاریخ مصرف بودن چای‌ها استفاده از اسانس و رنگ	تایید	* هوسمی رئیس اتحادیه چایکاران: چای تولید شده بعد از گذشت سه سال قابلیت مصرف انسانی را ندارد اما متاسفانه شاهد ورود چای تاریخ گذشته خارجی هستیم که به نام چای ایرانی فروخته می‌شود. * رستگار، مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع کنترل غذا و دارو: برخی از چای‌های خارجی را در زیرپله‌ها تولید و جعبه‌های آن را با برند چاپ می‌کنند.