به گزارش ایران اکونومیست؛ رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نشست تنظیم ساختار سند «باززنده سازی محدوده‌های تاریخی ـ فرهنگی ذیل سند ملی بازآفرینی شهری» که روز گذشته (شنبه 5 تیرماه) در پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد، سخن می گفت، اظهار کرد: اگر روی اندیشه ایران شهری تأملی بیشتری صورت گیرد، می‌تواند رویکردی نظری مفیدی در مواجهه با توسعه شهری داشته باشد، البته اندیشه ایران شهری که ما باید در این حوزه به آن توجه کنیم تنها مربوط به توسعه شهری نیست.
وی با تاکید بر این‌که شهرهای ایران از همان ابتدا مانند «شهر سوخته» تا سال 1335 مبتنی بر اندیشه ایران شهری توسعه پیدا می‌کردند، ادامه داد: وزارت راه و شهرسازی امروز به این موضوع توجه کرده و آرزویش این است که توسعه شهری را نه تنها در بافت تاریخی بلکه در تمامی شهری‌های کشور مبتنی بر اندیشه ایران شهری مورد توجه قرار دهد.
بهشتی اظهار کرد: 168 شهر است که تا سال 1335 شهر بوده‌اند و سابقه تاریخی شهر بودن داشته‌اند، اما شهرهایی نیز داریم که سابقه شهر بودن ندارند مثل آران و بیدگل .
او با اشاره به ساخت برخی قصبات که بر اساس اندیشه ایران شهری ساخته شده بودند، افزود: ما در توسعه شهری به موارد زیادی مانند مسائل اجتماعی، حقوقی، فرهنگی و... توجه نکرده‌ایم و این امر باعث شده در تعریف طرح‌های مختلف مانند تفضیلی و جامع جنبه‌هایی از شهر را مورد توجه قرار دهیم که اثرات آن چیزی است که هم‌اکنون پیش روی ما است.
بهشتی با اشاره به این نکته که در بحث توسعه شهری به چیزی توجه کرده‌اند که عنوانش را بازآفرینی شهری گذاشته‌اند، افزود: باز آفرینی شهری با رویکردهای قبلی که وجود داشته یک تفاوت ماهوی دارد. یکی از تفاوت‌ها این است که ذوجنبتین به بحث توسعه شهری نگاه می‌کند، یعنی در ضمن داشتن نگاه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی فقط و فقط کالبدی و به تحلیل یافته‌ترین کمیات اکتفا نکنیم.
او تأثیرات رویکرد اندیشه ایران شهری را اتفاق خوبی دانست که باید به صورت جدی بررسی شود و در ادامه گفت: این نگاه حداکثری یک سر طیف است، یعنی زمانی که ما می‌خواهیم فاعلانه رفتارمان را کلا تغییر دهیم که امیدوارم یک روز این اتفاق بیفتد.
** شهرها بعد از سال 1340
وی در ادامه با بیان این‌که سر دیگر طیف اتفاقی است که از سال 1340 به بعد در شهرهای ما اتفاق افتاده و بیشتر از هر چیزی تهاجم به نحوه توسعه شهری بوده است، افزود: آن بخشی که همچنان مظهر ایران شهری است و ما به آن بافت‌های تاریخی می‌گوییم، وضعیت تدافعی پیدا کرده و سعی کرده در برابر این تهاجم از خود دفاع کند و تا حد امکان آن را حفظ کند .روزگاری در این حد می‌توانسته دفاع کند که تک اثرها را نشانه‌گذاری کند و بگوید من کاری به بقیه ندارم حالا این دو اثر را حفظ کنید .
** مکانیزم ثبت اثر و حریم آن، تدافعی است
بهشتی در ادامه با اشاره به ایجاد مکانیزم ثبت اثر و تعیین حریم، افزود: اصولا مکانیزم حقوقی ثبت اثر و تعیین حریم یک مکانیزم تدافعی است و مشکلات مربوط به ارزش‌های داخل یک شهر را حل و فصل نمی‌کند، مثل این‌که موزه ملی ایران آتش گرفته و ما می‌توانیم تنها چهار شی را نجات دهیم و می‌بینیم که آن‌ها کدامیک هستند؛ جام حسنلو، جام مارلیک یا چیز دیگری.
او در ادامه با اشاره به این نکته که اتفاقات شهرهای‌مان ما را به شرایط حداقلی راضی کرده است، افزود: ثبت و تعیین حریم آثار به مرور در دهه‌های هفتاد و هشتاد به ثبت بافت رسیده است و برای نخستین‌بار در دوران گدار شهر دماوند ثبت شده که البته واقعی نیست .
بهشتی تأکید کرد: هنگامی که از باز آفرینی مخصوصا از نظر امکان تحقق‌پذیری سخن گفته می‌شود، نکته مهم این است که بدانیم در کجای طیف قرار داریم، زیرا بیشتر اختلاف‌ها روی این طیف است.
وی افزود: عده‌ای می‌ترسند که اگر پایشان را بردارند، آیا جای دیگری دارند که آن را بگذارند و عده دیگری به آن حداکثری می‌پردازند که به نظر من هنوز امکان‌پذیر نیست، زیرا سرمایه‌های اجتماعی لازم را نداریم.
** هنوز درباره بافت‌های تاریخی در شرایط حداقلی به سر می‌بریم
او با اشاره به این نکته که در بحث نظری می‌توانیم راجع به هر جایی سخن بگوییم، افزود: نکته مهمتری که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد این است که آنچه تحت عنوان بافت تاریخی می‌گوییم باید مورد تجدید نظر قرار گیرد، چون دور بافت تاریخی 168 شهر یک خط کشیده‌ایم و گفته‌ایم این ریال در هکتار یعنی هنوز در شرایط حداقلی به سر می‌بریم.
بهشتی بیان کرد: اگر باغ‌های قزوین را در بافت تاریخی قرار داده‌ایم، پس مفهوم بافت را می‌دانیم، ولی اگر قرار نداده‌ایم گویی هنوز در شراط تدافعی به سر می‌بریم. بنابراین باید بافت براساس موقعیت‌مان روی طیف تعریف شود.
رییس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با اشاره به این نکته که وقتی شما در نسبت‌های جدیدی قرار گرفته‌اید دیگر نمی‌توانید به آن‌ها اکتفا کنید، افزود: ما در بحث ثبت حریم نیز به حداقل‌ها اکتفا کرده‌ایم، چون حداقل‌هاست که می‌گوید ارتفاع این میزان بیشتر نباشد، درحالی‌که برای تعیین حریم واقعی شما باید چیزهای زیاد دیگری را در نظر بگیرید، فاکتورهای زیادی وجود دارد که می‌تواند برای یک اثر تهدیدکننده باشد.
** ضرورت مستندسازی تاریخی در شهرها
او با تاکید بر اهمیت مستندسازی تاریخی افزود: این مستندسازی باید متنی بر اندیشه شهری و سنت شهرسازی در ایران باشد و از آنجا که شناخت آن حکمی بوده، بنابراین مستندسازی نیز باید با دید حکمی باشد که البته در این راه باید به ادبیان جهانی توجه داشته باشیم، ولی به آن اکتفا نکنیم.
بهشتی ادامه داد: مستندسازی مبتنی بر اندیشه ایران شهری نیستt ولی مستغنی از آن هم نیست.
** تدوین دستورالعمل بهتر از ارائه منشور است
محمدحسن طالبیان ـ معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ـ نیز در این نشست گفت: در بحث باز زنده‌سازی محدوده‌های تاریخی ـ فرهنگی جامعه جهانی هم به این اعتقاد رسیده که ارائه منشور کارساز نیست.
او افزود :در فضای بین‌المللی ایجاد شده، همه‌ی کارشناسان به دنبال یک دستو العمل اجرایی هستند تا بتوانند به آن استناد کنند .
