به گزارش ایران اکونومیست؛ روند رو به رشد جمعیت جهان و نیاز بشر به تامین نیازهای اساسی ، زمینه های رشد انقلاب صنعتی را بوجود آورد ، انقلابی که با به مخاطره افتادن سلامت محیط زیست همراه شده است.
به منظور نجات کره خاکی و جلوگیری از تخریب زمین در سال 1972 اولین کنفرانس زیست محیطی در استکهلم سوئد با عنوان انسان و محیط زیست برگزار شد که ماحصل آن اجرای پروژه بود به نام ' ترسیب کربن'.
مبارزه با فقر، بهبود کیفیت زندگی انسان ها، حفاظت، مدیریت و استفاده منطقی از منابع زمین، کاهش و از بین بردن آلودگی ها، تخریب محیط زیست آموزش به افراد در همه گروه های سنی برای حفظ محیط زیست و تعادل اکولوژیکی و سازمان دهی موسسات غیر دولتی از رویکردهای این طرح بین المللی است.
کشور ما ایران هم در زمینه حفاظت محیط زیست فعال است و در چندین کنوانسیون زیست محیطی، ازجمله UNFCCC (کنوانسیون تغییرات آب و هوایی ملل متحد) وUNCCD (کنوانسیون بیابانزدایی ملل متحد) عضویت دارد و فعالیت های گسترده ای را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای آغاز کرده که در این میان، پروژه ترسیب کربن یکی از آن ها به شمار می رود.
کارشناس منابع طبیعی درباره روند اجرای این طرح در ایران گفت : کشورمان از جمله مناطقی است که متاثر از بیابان زایی است و سالانه از این بابت متحمل خسارات زیادی می شود.
محمود طیبی افزود : بسیاری از طرح هایی که برای کاهش آثار بیابان زایی در کشور اجرا می شد با وجود استفاده از دانش بومی و فنی ، بدون مشارکت مردم جوامع محلی بود و این مساله دوستداران محیط زیست در سطح بین الملل را بر آن داشت که نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهایی که با این پدیده دست و پنجه نرم می کنند طرحی را با مشارکت همه مردمی که بهره برداران عرصه های منابع طبیعی هستند اجرا کنند.
این طرح ' ترسیب کربن ' نام داشت.
ترسیب کربن به روند ذخیره کربن موجود در هوا در خاک و گیاهان گفته می‌شود. این روند با جذب دی اکسید کربن توسط کاشت گیاهان و ذخیره کربن از هوا باعث می‌شود که از میزان کربن که گازی گلخانه‌ای است کاسته شده و به بهبود کیفیت هوا کمک می‌کند.
هدف نهایی اجرای طرح ترسیب کربن، کاهش آثار سوء پدیده گرم شدن زمین است.
گام (فاز) اول طرح ترسیب کربن از نیمه سال 2004- 2003 با مشارکت دولت جمهوری اسلامی ایران، برنامه عمران ملل متحد (UNDP) و تسهیلات جهانی زیست محیطی (GEF)، در دشت حسین آباد غیناب سربیشه واقع در استان خراسان جنوبی آغاز شد.
با به پایان رسیدن فاز اول این طرح در سال 2009، فاز دوم آن از ابتدای سال 2010 میلادی به مدت پنج سال با مشارکت جمهوری اسلامی ایران و UNDP در 40 روستای کشور در مساحت بالغ بر 200 هزار هکتار به تصویب رسید.
این طرح هم اکنون در بیشتر استان های ایران در حال اجراست و در هر کدام با توجه به شرایط آب و هوایی رویکردی اقتصادی دارد.
حدیث غلامی یکی از کارشناسان طرح درباره روند اجرای آن گفت : به عنوان مثال در قالب این طرح سعی شده در برخی مناطق کشور با آموزش های محلی نظیر پخت نان و ترشی و شیرینی ، در برخی روستاها با توسعه پرورش دام و طیور و نوغان داری ، در مناطقی با دست گذاشتن بر توسعه تولید گیاهان دارویی ، مردم در این طرح بین المللی در امر بهره برداری و مدیریت عرصه های منابع طبیعی سهیم باشند.
وی خاطرنشان کرد : ظرفیت سازی جوامع محلی ، توانمند سازی زنان و مردان از لحاظ اقتصادی و فرهنگی، تشکیل و توسعه صندوق های کوچک خرده اعتباری توسط مردم و واگذاری مدیریت آن به خودشان، استفاده از انرژی های نو و در نهایت مشارکت جوامع محلی در مدیریت و احیاء عرصه های منابع طبیعی از اهداف این طرح بین المللی است .
طرحی که با همکاری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، برنامه عمران ملل متحد( UNDP) ، تسهیلات جهانی زیست‌محیطی و مهم تر از همه مردم اجرا می شود و می تواند در رسیدن به سه هدف ملی، محلی و جهانی برای پروژه یاری رسان باشد.
رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: در زمان حاضر در 20 استان این طرح در مساحت یک ونیم میلیون هکتار زیر پوشش قرار گرفته که مهم‌ترین نکته آن این است که اشتغال مردم را در روستا فراهم کرده است.
خداکرم جلالی افزود : طرح و پروژه ترسیب کربن پس از بیش از 10 سال اجرا ، تبدیل به مدل کارآمد و قابل اجرایی با محور جامعه نگری شده است.
وی تصریح کرد : مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیط زیست به هم گره خورده است و امروز مسئله فقر می‌تواند عامل تخریب سرزمین باشد و تخریب سرزمین عامل فقر را به وجود بیاورد.
جلالی یادآور شد : در این طرح که از موفق‌ترین طرح های انسانی است مسائل معیشتی، اقتصادی و فرهنگی مردم مورد نظر است که در توسعه اقتصادی و محیط زیستی نیز نتایج و دستاوردهای مطلوبی داشته است.
به گفته وی اهداف طرح ترسیب کربن در سه سطح تبیین می شود که در سطح محلی "بهبود شرایط اجتماعی ـ اقتصادی”، در سطح ملی "احیای مراتع” و در سطح جهانی "ترسیب کربن” است.
عملیات بیابان زدایی و نهالکاری با هدف جلوگیری از هجوم ماسه های روان به زمین های کشاورزی ، جاده ها و مناطق مسکونی روستایی یکی از زیر مجموعه های طرح ترسیب کربن است.
در استان سمنان هم روستاهای دامغان در اولویت اجرای این طرح قرار گرفته است.
با توجه به بیابانی بودن روستاهای جنوب دامغان ، طرح ترسیب کربن در محدوده حاشیه کویر مرکزی با مساحتی بالغ بر 53 هزار و 268 هکتار ان اجرا شده است.
این طرح دو هزار و 500 نفر جمعیت در قالب 15 پارچه آبادی شامل روستاهای حسینان، معلمان، رشم، کوه زر، شیمی، توچاهی، کلو، سینگ سوسن وار، سلم آباد و دیان را در بر می گیرد.
رضا ترابی یکی از روستاییان جنوب دامغان است که همراه با گروهی از روستاییان به نهالکاری مشغول است .
وی گفت : نهال هایی مثل بادامک و آتروپیلکس با همکاری روستاییان کاشته می شود و افزایش پوشش گیاهی ناحیه، تثبیت خاک و حفاظت از آن با توجه به تخریب های روان آب ها و تامین بخشی از علوفه مورد نیاز دامداران در سال های آینده از نتایج آن است.
وی تصریح کرد : برای احیای مراتع این منطقه و جلوگیری از فرسایش خاک و تقویت پوشش گیاهی هم بذر پاشی گونه های قیچ، درمنه و اشنیان در دستور کار روستاییان قرار دارد.
علاوه بر فعالیت های میدانی کاهش آثار بیابان زایی ، ایجاد مشاغل خانگی بویژه برای بانوان هم یکی از اهداف طرح بین المللی ترسیب کربن است.
خدیجه کشاورزیان یکی از کارشناسان ملی طرح ترسیب کربن در این باره گفت : یکی از دستاوردهای مهم این طرح ایجاد صندوق های خرد اعتباری با هدف حمایت از گروه های آسیب پذیر از جمله بانوان، جوانان و ایجاد طرح های اشتغالزا و کارگاه های تولیدی کوچک است.
وی ادامه داد : به همین منظور بر اساس تفاهم نامه دفتر برنامه عمران سازمان ملل و سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سال 93 تسهیلات 260 میلیون ریالی برای حمایت و تقویت این صندوق ها در اختیار جوامع محلی قرار گرفته است.
وی هدف از تشکیل شرکت تعاونی صندوق های خرد اعتباری را آموزش دوره های اشتغال، اعطای وام به اهالی روستاها از محل اعتبارات جمع آوری شده اهالی و کمک مالی حاصل از اجرای طرح های احیایی و اصلاحی بیابان زدایی و کمکهای سازمان ملل عنوان کرد و گفت UNDP ( دفتر عمران سازمان ملل متحد ) در زمان بندی پنج ساله، هر سال 200 هزار دلار برای اجرای این طرح هزینه خواهد شد.
آموزش روستاییان، اجرای طرح های اشتغال صنایع دستی، سپردن اجرای طرح ها به مردم، استعدادیابی برای اجرای طرح های کشاورزی از جمله کشت پسته و زعفران، اجرای طرح های دامپروری از جمله شترداری و کشت علوفه از برنامه های این طرح است.
با بهره مندی از این تسهیلات است که به عنوان مثال در روستای کوه زر دامغان طرح آموزش خیاطی و در روستای معلمان دامغان طرح آموزش کیف و چرم دوزی برای بانوان برگزار شده است.
به گفته مسئول پروژه تعمیم ترسیب کربن دامغان ، این طرح در 11 روستای این شهرستان در حال اجراست وبا تشکیل صندوق طرح ترسیب کربن با مشارت اهالی این روستاها ، به استاداکاران هر رشته تسهیلات توسعه اشتغال داده می شود.
علی اکبر عباسی راد افزود : این آموزش ها با انعقاد تفاهم نامه بین ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری، مرکز آموزش فنی وحرفه ای و کمیته امداد امام خمینی (ره) به علاقمندان داده می شود تا بتوانند با آموختن مهارتی نظیر کیف دوزی ، خیاطی ، عروسک دوزی ، فرش بافی و تولید انواع صنایع دستی و غذایی ، در رونق معیشت خانواده نقشی داشته باشند.
وی اضافه کرد : این صندوق در دامغان 750 نفر عضو دارد و تاکنون به 120 نفر تسهیلات ارزان قیمت اشتغالزایی در منزل پرداخت کرده است.
به گفته وی با هماهنگی با کمیته امداد و بازارچه های محلی در سطح کشور ، برای محصولات روستاییان مشتری هم پیدا و بازاریابی شده است.
از آنجایی که ارتقا جوامع محلی ، بنیان گذاری اقتصاد پایدار و احیای مراتع و عرصه های طبیعی با اجرای طرح ترسیب کربن در حال تحقق است ، می توان گفت این مهم طرحی است که می تواند در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی در کشور ایفای نقش کند.
مرحله دوم پروژه ترسیب کربن در 700 هزار هکتار از اراضی استان های البرز، سمنان، بوشهر و مرکزی با همکاری برنامه عمران ملل متحد در حال اجراست.
افق طرح ترسیب کربن در کشور 2.5 میلیون هکتار است که تاکنون تفاهم نامه ای برای اجرای طرح در 700 هزار هکتار انجام شده است تا در یک دوره سه تا پنج ساله عملیاتی شود.
حسام ترحمی کارشناس اجرای طرح ترسیب کربن گفت : اجرای طرح ترسیب کربن علاوه بر اینکه در سطح محلی باعث ارتقا معیشت مردم بومی و فقر زدایی با ارتقا توانمندی های جوامع محلی می شود در سطح ملی هم در افزایش بهره وری از زمین های مناطق خشک و کاهش روند بیابانزایی موثر خواهد بود.
وی افزود : بر اساس ارزیابی های انجام شده در سطح بین المللی، ایران از نظر تولید و انتشار دی اکسید کربن در رده سیزدهم جهان قرار دارد که این امر خود ناشی از سرانه قابل توجه مصرف حامل های انرژی فسیلی در کشور است.
این کارشناس تاکید کرد : با اجرای طرح ترسیب کربن ، میزان تولید دی اکسید کربن در کشور هم کاهش به تبع اجرای آن با کاشت درختان و افزایش پوشش گیاهی ، جذب این گاز گلخانه ای افزایش می یابد و کره زمین از خفگی ناشی از انقلاب صنعتی نجات خواهد یافت.
رضا مددی استاد رشته منابع طبیعی دانشگاه آزاد به تاثیر مخرب روند خشکسالی بر منابع جنگلی و زیست محیطی اشاره کرد و گفت : حفاظت از این منابع در در مقابله با بحران خشکسالی و پیامدهای منفی آن تلاش همگانی را طلب می کند.
وی این طرح بین المللی را یکی از موفق ترین طرح های بیابان زدایی در کشور دانست و گفت : اجرای اصولی آن باعث کاهش اثرات مخرب زیست محیطی و افزایش میزان بهره برداری از زمین های مناطق خشک شده می شود و همچنین به دلیل استفاده از توان جوامع محلی و توانمندسازی آن ها موجب توسعه اقتصادی و اجتماعی برای اهالی منطقه خواهد بود.
کارشناسان برای تحقق همه جانبه این طرح بین المللی بر ضرورت توجه بیشتر تاکید کردند.
از 9.7 میلیون هکتار وسعت استان سمنان، فقط 352 هزار هکتار مناطق جنگلی و 3.7 میلیون هکتار مرتع است و از 5.2 میلیون هکتار بیابان سمنان 1.2 میلیون هکتار مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی در 20 نقطه است.
هم اکنون 83 درصد عرصه های کشور به منابع طبیعی اختصاص دارد که از این میزان 14 میلیون و 300 هزار هکتار جنگل در پنج رویشگاه مختلف، 84 میلیون و 500 هزار هکتار مرتع (درجه یک و دو سه) و 32 میلیون و 500 هزار هکتار بیابان است.
