از سال جاری میلادی مرحله سوم سیاست های جمعیتی روسیه برای ارتقای سطح زندگی و افزایش جمعیت در این كشور آغاز شده است.
روسیه كه در سال های نخست دهه 1990 میلادی پس از فروپاشی شوروی سابق همواره با معضل كاهش پرشتاب جمعیت مواجه بود، با در پیش گرفتن راهكارهای تشویقی توانست این روند را متوقف كرده و حتی به رشد تبدیل كند.
دولت روسیه در برنامه ملی و مصوب «سرمایه مادری» در سال 2007 با هدف رشد جمعیت و تولد فرزندان دوم و سوم، جوایز فرزندآوری را افزایش داد و حتی برای تولد سومین فرزند افزون بر پرداخت معادل هشت هزار دلار كمك مالی، اهدای زمین به عنوان جایزه تا اعطای نشان دولتی «قهرمان ملی» را هم در نظر گرفته است.
براساس تازه ترین اطلاعات انتشار یافته در پایگاه دولت فدراسیون روسیه، طبق تازه ترین نتایج سرشماری، روز اول ژانویه 2016 جمعیت روسیه 146،5 میلیون نفر اعلام شد و در حالیكه طول عمر افراد سال 2007 بین 61 تا 67 بوده، اكنون به 71 سال رسیده و انتظار می رود با توجه به دستاوردهای اجرای برنامه های بهداشتی و حمایتی تا پایان سال 2020 به 74 سال افزایش یابد.
براساس پیش بینی های انجام شده برآورد می شود، جمعیت روسیه از 146 میلیون و 500 هزار نفر كنونی تا سال 2020 به 147،5 میلیون نفر افزایش یابد و سهم مهاجران نیز در سبد افزایش جمعیت این كشور برای هر سال دست كم 200 هزار نفر پیش بینی شده است.
از سوی دیگر، براساس اطلاعات انتشار یافته از ابتدای سال 2010 روند نزولی جمعیت زنان در این كشور آغاز شده است در حالیكه 60 درصد مسئولیت تجدید نسل بر دوش زنان گروه سنی 29-20 سال است كه می تواند در هدف گذاری رشد كلی جمعیتی مورد نظر دولت روسیه تاثیر منفی بگذارد.
این كشور در نظر دارد برای افزایش جمعیت تا سال 2020، برنامه های كاهش علل قابل اجتناب در مرگ و میر، افزایش كیفیت ارائه كمك های پزشكی به سالخوردگان، ارتقای حفظ سلامت شهروندان با كم كردن استعمال دخانیات و الكل، تداوم سیاست های تشویقی اقتصادی برای تولد كودك دوم و بیشتر، حمایت از زنان جوان و خانواده های تازه تشكیل را به منظور بالا بردن زایش در سنین پایین تر اجرا كند.
از سوی دیگر روسیه از سال 2007 تاكنون برنامه كلان و ملی اعطای جوایز فرزندآوری را با عنوان «سرمایه مادری» همچنان ادامه می دهد.
كارشناسان مسائل اجتماعی با اشاره به كاهش جمعیت روسیه از 160 میلیون نفر هنگام فروپاشی شوروی سابق در دسامبر 1991 به حدود 142 میلیون نفر در سال های نخست هزاره سوم میلادی، می گویند كه تجربه موفق مسكو در اجرای برنامه افزایش جمعیت نشان می دهد مهمترین و زودبازده ترین راهكار سیاست تشویق فرزندآوری بیشتر بین شهروندان، افزایش سطح رفاه خانواده ها و دسترسی به نیازها است.
براساس ارزیابی ها، اگر طرح تشویق فرزندآوری اجرا نمی شد احتمال سقوط جمعیت روسیه به حدود 130 میلیون نفر می رفت و در یك ارزیابی بدبینانه تر
جمعیت می توانست به حدود 75 میلیون نفر در سال 2050 كاهش یابد.
در حالیكه تا یك دهه قبل در بیشتر خانواده های روس فقط یك فرزند وجود داشت و خانواده های دارای سه فرزند یا بیشتر فقط شش درصد كل جمعیت را تشكیل می دادند، اما در سال های اخیر به دنبال اجرای سیاست های تشویقی ، تولد فرزند دوم و سوم عادی شده است.
اعتبارات مربوط به برنامه تشویق رشد جمعیت روسیه تاكنون شامل صرفه جویی های دولتی یا كاهش نشده است و در چارچوب اجرای این برنامه برای فرزند اول ارائه خدمات پزشكی رایگان در دوران بارداری مادر و زایمان تا یك سال پس از تولد و پرداخت كمك هزینه ماهانه 80 دلار در سه سال نخست زندگی كودك در نظر گرفته شده است.
بر اساس مصوبه تكمیلی دولت روسیه، پاداش نقدی برای تولد فرزند دوم از 453 هزار روبل (معادل هفت هزار دلار) به 475 هزار روبل (معادل هفت هزار و 500 دلار) برای سال 2016 افزایش یافته است.
بیشترین جایزه مربوط به تولد فرزند سوم است كه افزون بر پرداخت حدود هشت هزار دلار كمك، یك قطعه زمین به مساحت 600 تا 1000 متر مربع به خانواده اهدا می شود كه خانواده ها می توانند جوایز مالی را برای بازپرداخت وام مسكن و هزینه تحصیل فرزندان دیگر در مدارس خصوصی و موسسات آموزش عالی صرف كنند.
هر چند اجرای سیاست های تشویقی با واكنش منفی برخی مقام های روس مبنی بر این كه والدین كمك های تشویقی اعطایی را صرف نیازهای دیگر می كنند، مواجه شده، اما ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه با رد این انتقادها تاكید كرده است كه خانواده ها در چگونگی هزینه كردن كمك های اعطایی دولت آزادند.
از سوی دیگر، همزمان با اجرای برنامه سرمایه مادری، دولت روسیه با اجرای یك طرح ملی دیگر، مهد كودك ها و درمانگاه های تخصصی كودكان را در مناطق مختلف بویژه روستایی راه اندازی كرده است تا شانس سلامت و ادامه حیات برای فرزندان تازه متولد شده افزایش یابد و همزمان نظام بهداشتی و درمانی نیز با هدف پیشبرد سیاست افزایش جمعیت، برای بارداری سالم و بی خطر، تولد ایمن، مراقبت از مادر و فرزند پس از تولد و حفاظت از سلامت كودكان بسیج شده است.
جامعه شناسان روس می گویند در خانواده های پر جمعیت، كودكان می آموزند چگونه باید از هم مراقبت كرده و این مسئولیت را جزو وظایف خود قبول می كنند كه بر این اساس در آینده تعهدها و مسئولیت های مختلف اجتماعی را متقبل می شوند و متكی به نهادینه شدن مشاركت مسئولانه و لزوم بهره دهی در نوجوانی و جوانی، وارد بازار كار و مسئولیت پذیری می شود.
آناتولی آنتونوف مدیر گروه جامعه شناسی دانشگاه دولتی مسكو نیز اعلام كرده كه هم اكنون 20 درصد خانوارها در روسیه مایل به آوردن فرزندهای سوم و چهارم هستند. 15 درصد قادر به همراهی هستند ولی این خواسته تنها در صورتی محقق می شود كه استانداردهای زندگی در جامعه ارتقا یابد.
